Ο καιρός των καταιγίδων - Η Γαλλική Επανάσταση στη μνήμη των γυναικών

«Ο καιρός των καταιγίδων» δεν είναι ένα ακόμη βιβλίο για τη Γαλλική Επανάσταση. Δεν αποτελεί άλλη μια αποτίμησή της. Δεν είναι αυτός ο σκοπός του, αλλά το να αποκαταστήσει «στην ιστορία τη φωνή των γυναικών που υπήρξαν μάρτυρες της Γαλλικής Επανάστασης».

Γυναικών που είτε απλώς βιώσαν είτε και συμμετείχαν ενεργά στα γεγονότα από το ένα ή το άλλο στρατόπεδο, και που προέρχονταν από όλα τα κοινωνικά στρώματα (αριστοκράτισσες, αστές, αγρότισσες) – από την γκουβερνάντα των βασιλικών τέκνων έως την Μαντάμ ντε Σταλ, την αδελφή του Ροβεσπιέρου και την Ρενέ ντε Μπορντερό που πολεμούσε στην αντεπαναστατική επαρχία της Βαντέ «φορώντας παντελόνια».

Τα περισσότερα κείμενα ανήκουν σε αριστοκράτισσες και φιλομοναρχικές - εξάλλου, η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών των λαϊκών τάξεων δεν άφησαν απομνημονεύματα, επειδή δεν γνώριζαν γραφή. Εύλογα, η ματιά τους είναι «αντιδραστική», κι αν η Γιάλομ τις αντιμετωπίζει με κατανόηση αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι είναι αντιδραστική και η ίδια. Παρ’ όλα αυτά, στο φιλελευθερισμό της Γιάλομ και στην ευαισθησία της απέναντι στο gender της αξίζει να αντιπαρατεθεί κριτικά η άποψη (που αναφέρεται στο βιβλίο) της σύγχρονης Γαλλίδας ιστορικού Dominique Godineau: «Η Επανάσταση δεν θα πρέπει να εκτιμηθεί βάσει του αριθμού των κεφαλιών που κόπηκαν και των σταγονών αίματος που χύθηκαν». 

Τα απομνημονεύματα των γυναικών αυτών είναι γεμάτα από πάθος και ζωντάνια, γεμάτα από την αγωνία που δεν θα μπορούσε να έχει ένα ιστορικό δοκίμιο. Η Γιάλομ υπογραμμίζει εύστοχα ότι διακατέχονται από μια αυτοαναφορικότητα, σχεδόν πρωτόγνωρη σε ό,τι αφορά την κειμενογραφία του 18ου- 19ου αιώνα.

Γραμμένη αρχικά το 1989 με αφορμή τη συμπλήρωση 200 ετών από την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης, αποτέλεσμα πολυετούς κι ενδελεχούς έρευνας στις βιβλιοθήκες αυτού του κόσμου, η αναδρομή της Γιάλομ στον «Καιρό των καταιγίδων» αποδεικνύεται ως ανάγνωσμα το ίδιο συναρπαστική με τη «Γέννηση της βασίλισσας του σκακιού», αν όχι περισσότερο.

info: τεύχος 261, μτφ. Εύη Κλαδούχου, 405 σελ.