Σε έναν άκρως κι ολοένα πιο περίπλοκο κόσμο τα επιτακτικά ερωτήματα των ανθρώπων απαντήθηκαν επί σκηνής με μεταδραματικές και επιτελεστικές φόρμες. Τώρα, στον 21ο αιώνα, κάνει την εμφάνισή του στο θέατρο ένα αντίθετο ρεύμα, ο Νέος Ρεαλισμός. Παράλληλα και εντελώς ανεξάρτητα ο Έλληνας σκηνοθέτης Θεόδωρος Τερζόπουλος ανέπτυξε κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες την δική του μέθοδο σκηνοθεσίας και διδασκαλίας ηθοποιών: ένα θέατρο σωματικό, διονυσιακό, που δεν αρνείται τις βαθιές του ρίζες και θέλει να είναι κάτι περισσότερο από απλή απεικόνιση.
Το 2014, με το βιβλίο του «Η Επιστροφή του Διόνυσου-Η μέθοδος του Θεόδωρου Τερζόπουλου», κατέθεσε ένα εγχειρίδιο για τις θεωρητικές βάσεις αλλά και για την εκμάθηση και πρακτική εφαρμογή αυτού του πρωτότυπου κώδικα, που βρήκε αμέσως διεθνή απήχηση και το βιβλίο μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες.
Η γερμανική έκδοση του βιβλίου (κυκλοφορεί τον Ιούνιο στη γερμανική γλώσσα από τον φημισμένο βερολινέζικο εκδοτικό οίκο Theaterder Zeit, με πρόλογο της διάσημης θεατρολόγου Erika Fischer-Lichte, στην εξαιρετική μετάφραση του Torsten Israel) δίνει τώρα την αφορμή για μία γενικότερη επισκόπηση της κατάστασης του σύγχρονου θεάτρου μέσα και πέρα από τα σύνορα της Ευρώπης, καθώς και των προκλήσεων που αυτό αντιμετωπίζει. Στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης με θέμα «Νέος Ρεαλισμός και η Επιστροφή του Διόνυσου» θα πραγματοποιηθεί και η παρουσίαση της γερμανικής έκδοσης του βιβλίου στο Ινστιτούτο Γκαίτε. Στη συζήτηση και παρουσίαση συμμετέχουν διακεκριμένοι ομιλητές από την Ελλάδα και τη Γερμανία και συγκεκριμένα οι Erika Fischer- Lichte (Συγγραφέας, Καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Θεατρικών Σπουδών του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου), Torsten Israel (Συγγραφέας, μεταφραστής, Harald Müller, Διευθυντής Εκδόσεων «Theaterder Zeit» (Θέατρο των Καιρών), Γεώργιος Σαμπατακάκης (επίκ. Καθηγητής Θεατρολογίας, Πανεπιστήμιο Πάτρας), Σάββας Στρούμπος (σκηνοθέτης και ηθοποιός) και ο Θεόδωρος Τερζόπουλος.
«Η Επιστροφή του Διόνυσου- Η μέθοδος του Θεόδωρου Τερζόπουλου»
Τι είναι η περίφημη «Μέθοδος», πώς εξελίχθηκε και τι αφορά. Διαβάστε τι είχε πει ο σκηνοθέτης Θεόδωρος Τερζόπουλος σε παλαιότερη συνέντευξη του στην Αγγελική Μπιρμπίλη για το βιβλίο του.
«Αυτό το βιβλίο είναι το απόσταγμα 30 χρόνων δουλειάς. Το παραδίδω στους νέους καλλιτέχνες και αν μπορέσουν να προχωρήσουν τις σκέψεις τους, τις αγωνίες τους, την έρευνά τους, αυτό θα με κάνει πολύ χαρούμενο. Το βιβλίο, που δεν είναι πάνω από 160 σελίδες, συνοδεύεται από ένα DVD με 70 πολύ συγκεκριμένες ασκήσεις διάρκειας περίπου δυόμισι ωρών, μία εισαγωγή στην πρακτική όλου αυτού του συστήματος δουλειάς. Αποτελείται από 12 κεφάλαια –το πάθος, η σαγήνη, το κενό, ο φόβος, το πένθος κ.λπ.– που αφορούν την τέχνη του ηθοποιού. Θα έλεγα ότι έχει μία ιδιαιτερότητα που θυμίζει λίγο το "Μικρό Όργανο για το θέατρο" του Μπρεχτ. Συνεργάστηκα στενά με τον ψυχαναλυτή στο Πανεπιστήμιο McGill του Μόντρεαλ Κωνσταντίνο Αρβανιτάκη, αλλά και με ιατρούς ανατόμους και παθολόγους σε ό,τι αφορά τη λειτουργία του σώματος και του αίματος. Θα κυκλοφορήσει στο τέλος του 2015 στη Νέα Υόρκη, σε έκδοση Columbia Press του Columbia University, στο Βερολίνο από το Theater der Zeit κι επίσης στα πολωνικά, στα τουρκικά, στα κινέζικα και στα κορεάτικα και σε 20 ακόμα γλώσσες, ελπίζω και στα σουαχίλι. Είναι μία συστηματική δουλειά επάνω στο σώμα που δεν απευθύνεται μόνο σε ηθοποιούς.
Στο βιβλίο προσπαθώ να ξεκαθαρίσω κάποια ζητήματα που αφορούν βασικά τον άνθρωπο. Η παγκοσμιοποίηση ισοπέδωσε τις παραδόσεις, σχεδόν πάει να τις καταργήσει, όλα είναι προϊόντα. Με αυτή την έννοια η τέχνη μπορεί να γίνει πραγματικά ένα εργαλείο αντίστασης, με κορυφαίο βέβαια εργαλείο το ίδιο το σώμα. Ανοιχτό σώμα είναι ανοιχτό μυαλό, ανοιχτός ορίζοντας, ελεύθερη σκέψη, αποφάσεις και συνείδηση του κόσμου στον οποίο ζω, παρεμβαίνω, διεκδικώ, αγωνίζομαι. Σώμα προσαρμοσμένο, προσκολλημένο στο computer, καχεκτικό, εσωστρεφές και κλειστό μπορεί πραγματικά να μπει σε αυτόν το χώρο τον παραισθήσεων και των ψευδαισθήσεων, σε αυτή την περιοχή την οποία θεωρεί επαναστατική, απλώς γράφοντας ένα μήνυμα στο Facebook, ένα "επαναστατικό" σύνθημα.
Πιστεύω ότι όλοι μπορούν να βρουν τον κοινό παρανομαστή, να συναντηθούν στο βάθος, εκεί που καταλαβαίνεις ότι πολλές οι ρίζες αλλά ένα είναι το δένδρο του πολιτισμού με πολλά κλαδιά. Αυτό το υποστηρίζω εμμονικά και χαίρομαι που υπάρχει αυτή η ανταπόκριση απ’ όλο τον κόσμο για το βιβλίο. Βιβλία βεβαίως γράφονται, κάποια αυτοβιογραφικά, φιλοσοφικά ή λογοτεχνικά, άλλα πολύ αφηρημένα ως προς τη φύση του θεάτρου και του ηθοποιού, αυτό είναι ένα βιβλίο πρακτικό. Με αυτή την έννοια οι εκδότες από όλο τον κόσμο ενδιαφέρονται, γιατί όπως όλοι μου γράφουν υπάρχει vacuum, ένα κενό στη βιβλιογραφία, ως προς τις πολύ συγκεκριμένες τεχνικές.
Το πρακτικό κομμάτι του βιβλίου έχει να κάνει με τον αέρα, πώς σιγά-σιγά ανοίγουν οι άξονες μέσα από τη σωστή λειτουργία εισπνοής-εκπνοής, πώς σιγά-σιγά οξυγονώνεται όλο το σώμα, πώς ρέει το αίμα, πώς αιματώνονται οι αποφύσεις των νεύρων στις πατούσες, πώς η μπλοκαρισμένη ενέργεια βγαίνει και αναπνέει όλο το σώμα. Μέσα από αυτή την ενέργεια δημιουργούνται άξονες, και ενεργειακοί και μνήμης, που έχουν να κάνουν με την προσωπική μας παράδοση. Μιμούμενος για παράδειγμα το γιαπωνέζικο σώμα ή το γερμανικό, παραβιάζω τη φύση μου. Άλλο είναι το ρώσικο σώμα με τα μακριά πόδια, με το μακρύ μπούστο, όπως το βλέπεις στον κλασικό χορό, κι άλλο το ιαπωνικό που "γεννήθηκε" για το butoh dance. Η μέθοδός μου απελευθερώνει και δείχνει ότι το κάθε σώμα έχει τη δική του παράδοση και όσο βαθαίνει εκεί ακριβώς αρχίζει η δουλειά με το χρόνο, ανοίγει ο χρόνος κι η σκέψη μας. Εάν δεις τι γίνεται μετά από ένα δεκαήμερο workshop, πώς οι άνθρωποι ανθίζουν, χαλαρώνουν, ομορφαίνουν, αισθάνονται ότι θέλουν να κόψουν το τσιγάρο γιατί τους ενοχλεί ή ότι πρέπει να τρώνε σωστά, να ζουν σωστά. Όλα αυτά είναι πάρα πολύ όμορφα πράγματα. Οι μεγάλοι ηθοποιοί, η Άλλα Ντεμίτοβα για παράδειγμα, ήξερε πολύ καλά όταν ήταν αριστερόστροφο το σώμα της, πώς συμπεριφερόταν η δεξιά πλευρά ή ακόμα και η πλάτη της, δεν εννοώ μόνο αισθητικά αλλά ενεργειακά. Όταν λύνεται το σώμα είναι πλέον ένα ανοιχτό υλικό, δημιουργούνται ενεργειακοί άξονες, αλλά και άξονες μνήμης, επικοινωνίας και ερωτικοί. Δύο ανοιχτά σώματα έχουν υψηλότερη ποιότητα και στην επικοινωνία και στον έρωτα από δύο άτομα μπλοκαρισμένα με ενοχές, με εμμονές κ.λπ. Για αυτό λέω διονυσιακό, γιατί ο Διόνυσος είναι και ο Θεός του έρωτα, της ευωχίας.
Η "Μέθοδος" εξελίχθηκε και εξελίσσεται μέσα στα χρόνια. Δεν το είχα γράψει νωρίτερα γιατί δεν ήμουν έτοιμος, όπως δεν ήμουν έτοιμος να σκηνοθετήσω τραγωδία όταν ήμουν 25-26 ετών, που μου επροτάθη από τον Νίκο Μπακόλα στη Θεσσαλονίκη να κάνω τους "Επτά επί Θήβας". Είχα κενά και δεν ήθελα πολύ νωρίς και πολύ μικρός να αρθρώσω μία άποψη και μία αισθητική επάνω στο θέατρο, ούτε αυτή να αποτυπωθεί σε ένα βιβλίο. Περίμενα, περίμενα, έπρεπε να ωριμάσω, δεν τα ξέρουμε όλα, δεν ήθελα να τυποποιηθώ από πολύ μικρός. Αυτό το κείμενο με βασάνισε, αυτά τα πολύ μικρά κείμενα, ας πούμε για το πένθος, το κείμενο για τη σαγήνη, είναι τόσο συγκλονιστικό θέμα και έπρεπε να βρω τρόπους για να μπορέσω να το κοινωνήσω με το νέο, ιδιαίτερα, αποδέκτη, σε ένα κείμενο πάρα πολύ συμπυκνωμένο. Όλη η ζωή μας είναι κύκλοι που κλείνουν και ανοίγουν κάποιοι άλλοι. Το επόμενο βιβλίο θα αφορά σίγουρα τη φωνητική έρευνα. Δεν λέω ότι έρχομαι να καλύψω τα κενά μόνο εγώ. Αλλά είναι η ίδια η δουλειά μου, ο μόχθος μου, η αγωνία μου, ο τρόπος ζωής μου, δηλαδή η ζωή ενός κοσμοκαλόγερου, θα έλεγα, το γεγονός ότι έχω αφαιρέσει πολλές μικρές ή μεγάλες χαρές από τη ζωή μου, γιατί είμαι δοσμένος εκεί. Με αυτή την έννοια γεννήθηκε αυτός ο καρπός, ωρίμασε, και πρέπει να περάσει πια στα χέρια άλλων».
Info: «Νέος Ρεαλισμός και η Επιστροφή του Διόνυσου». Δευτέρα, 6 Ιουνίου 2016, 19.30, Goethe-Institut Athen, Ομήρου 14-16, 2103661000. Σε γερμανική και ελληνική γλώσσα με ταυτόχρονη μετάφραση. Είσοδος ελεύθερη
Συνεργασία του GoetheInstitutAthen, με το Θέατρο Άττις και τον εκδοτικό οίκο TheaterderZeit.
