Η Μέθοδος του Θόδωρου Τερζόπουλου

Όταν ο Θεόδωρος Τερζόπουλος δεν ταξιδεύει καλεσμένος σε κάποιο θέατρο ή ακαδημία του κόσμου θα τον βρείτε στο Άττις, το δεύτερο σπίτι του στο Μεταξουργείο. Αυτό τον καιρό μάλιστα έχετε μια ιδιαίτερη ευκαιρία για να τον συναντήσετε και να μιλήσετε μαζί του γιατί μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά και για πρώτη φορά ο καρπός όλης αυτής της δουλειάς που χρόνια παρακολουθούμε, η περίφημη «Μέθοδός» του. Το πολύτιμο βιβλίο έχει τίτλο «Η επιστροφή του Διόνυσου - Η μέθοδος του Θόδωρου Τερζόπουλου» και είναι έκδοση του θεάτρου Άττις. Επίτιμος καθηγητής στην Κεντρική Ακαδημία του Πεκίνου, στην Ακαδημία Silvio D’Amico της Ρώμης, στην Αγία Πετρούπολη και σε άλλες Ακαδημίες του κόσμου, ο Τερζόπουλος κλείνει φέτος 45 χρόνια στο θέατρο. «Πολύ μεγάλο διάστημα, μια ζωή, να μην πω 100 ζωές, αν βάλω μέσα τους ρόλους και τα φαντάσματα» είχε πει πριν λίγο καιρό σε μια συνέντευξή του στην A.V. και στην Αγγελική Μπιρμπίλη. Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ.

Το βιβλίο είναι μία συστηματική δουλειά επάνω στο σώμα που δεν απευθύνεται μόνο σε ηθοποιούς, μας αφορά όλους. Ο σκηνοθέτης πιστεύει ότι όταν λύνεται το σώμα είναι πλέον ένα ανοιχτό υλικό, δημιουργούνται ενεργειακοί άξονες, αλλά και άξονες μνήμης, επικοινωνίας και ερωτικοί. Μια συνθήκη στην οποία οι άνθρωποι ανθίζουν, χαλαρώνουν, ομορφαίνουν, αισθάνονται για παράδειγμα ότι θέλουν να κόψουν το τσιγάρο γιατί τους ενοχλεί, καταλαβαίνουν γιατί πρέπει να τρώνε σωστά, να ζουν σωστά. Το βιβλίο αποτελείται από 12 θεωρητικά κεφάλαια, 40 ασκήσεις και συνοδεύεται από dvd διάρκειας 2,5 ωρών με το βασικό training. Ήδη από τον Ιανουάριο κυκλοφορεί στα ρωσικά από το Θέατρο Στανισλάβσκι και τον εκδοτικό οίκο Spaudos Konturai, ενώ μέχρι το τέλος του 2015 θα εκδοθεί και στα πολωνικά, κινέζικα, τούρκικα, κορεάτικα και αγγλικά. Αυτή τη Δευτέρα 18 Μαΐου 2015 στις 20.00 θα παρουσιαστεί στο Άττις από τους Δημήτρη Τσατσούλη, καθηγητή Σημειωτικής του Θεάτρου και Θεωρίας της Επιτέλεσης στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών και Κριτικός Θεάτρου, Γιώργο Σαμπατακάκη, επίκουρο καθηγητή Θεατρολογίας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών, Δρ. Πηνελόπη Χατζηδημητρίου, Goldsmiths University of London, Σάββα Στρούμπο, σκηνοθέτη και ηθοποιό και τον Θεόδωρο Τερζόπουλο.

Λίγα λόγια για το βιβλίο από τον Θεόδωρο Τερζόπουλο

«Αυτό το βιβλίο είναι το απόσταγμα 30 χρόνων δουλειάς. Το παραδίδω στους νέους καλλιτέχνες και αν μπορέσουν να προχωρήσουν τις σκέψεις τους, τις αγωνίες τους, την έρευνά τους, αυτό θα με κάνει πολύ χαρούμενο. Το βιβλίο, που δεν είναι πάνω από 160 σελίδες, συνοδεύεται από ένα DVD με 70 πολύ συγκεκριμένες ασκήσεις διάρκειας περίπου δυόμισι ωρών, μία εισαγωγή στην πρακτική όλου αυτού του συστήματος δουλειάς. Αποτελείται από 12 κεφάλαια –το πάθος, η σαγήνη, το κενό, ο φόβος, το πένθος κ.λπ.– που αφορούν την τέχνη του ηθοποιού. Θα έλεγα ότι έχει μία ιδιαιτερότητα που θυμίζει λίγο το «Μικρό Όργανο για το θέατρο» του Μπρεχτ. Συνεργάστηκα στενά με τον ψυχαναλυτή στο Πανεπιστήμιο McGill του Μόντρεαλ Κωνσταντίνο Αρβανιτάκη, αλλά και με ιατρούς ανατόμους και παθολόγους σε ό,τι αφορά τη λειτουργία του σώματος και του αίματος. Θα κυκλοφορήσει στο τέλος του 2015 στη Νέα Υόρκη, σε έκδοση Columbia Press του Columbia University, στο Βερολίνο από το Theater der Zeit κι επίσης στα πολωνικά, στα τουρκικά, στα κινέζικα και στα κορεάτικα και σε 20 ακόμα γλώσσες, ελπίζω και στα σουαχίλι. Είναι μία συστηματική δουλειά επάνω στο σώμα που δεν απευθύνεται μόνο σε ηθοποιούς.

Στο βιβλίο προσπαθώ να ξεκαθαρίσω κάποια ζητήματα που αφορούν βασικά τον άνθρωπο. Η παγκοσμιοποίηση ισοπέδωσε τις παραδόσεις, σχεδόν πάει να τις καταργήσει, όλα είναι προϊόντα. Με αυτή την έννοια η τέχνη μπορεί να γίνει πραγματικά ένα εργαλείο αντίστασης, με κορυφαίο βέβαια εργαλείο το ίδιο το σώμα. Ανοιχτό σώμα είναι ανοιχτό μυαλό, ανοιχτός ορίζοντας, ελεύθερη σκέψη, αποφάσεις και συνείδηση του κόσμου στον οποίο ζω, παρεμβαίνω, διεκδικώ, αγωνίζομαι. Σώμα προσαρμοσμένο, προσκολλημένο στο computer, καχεκτικό, εσωστρεφές και κλειστό μπορεί πραγματικά να μπει σε αυτόν το χώρο των παραισθήσεων και των ψευδαισθήσεων, σε αυτή την περιοχή την οποία θεωρεί επαναστατική, απλώς γράφοντας ένα μήνυμα στο Facebook, ένα «επαναστατικό» σύνθημα.

Πιστεύω ότι όλοι μπορούν να βρουν τον κοινό παρανομαστή, να συναντηθούν στο βάθος, εκεί που καταλαβαίνεις ότι πολλές οι ρίζες αλλά ένα είναι το δένδρο του πολιτισμού με πολλά κλαδιά. Αυτό το υποστηρίζω εμμονικά και χαίρομαι που υπάρχει αυτή η ανταπόκριση απ’ όλο τον κόσμο για το βιβλίο. Βιβλία βεβαίως γράφονται, κάποια αυτοβιογραφικά, φιλοσοφικά ή λογοτεχνικά, άλλα πολύ αφηρημένα ως προς τη φύση του θεάτρου και του ηθοποιού, αυτό είναι ένα βιβλίο πρακτικό. Με αυτή την έννοια οι εκδότες από όλο τον κόσμο ενδιαφέρονται, γιατί όπως όλοι μου γράφουν υπάρχει vacuum, ένα κενό στη βιβλιογραφία, ως προς τις πολύ συγκεκριμένες τεχνικές.

Το πρακτικό κομμάτι του βιβλίου έχει να κάνει με τον αέρα, πώς σιγά-σιγά ανοίγουν οι άξονες μέσα από τη σωστή λειτουργία εισπνοής-εκπνοής, πώς σιγά-σιγά οξυγονώνεται όλο το σώμα, πώς ρέει το αίμα, πώς αιματώνονται οι αποφύσεις των νεύρων στις πατούσες, πώς η μπλοκαρισμένη ενέργεια βγαίνει και αναπνέει όλο το σώμα. Μέσα από αυτή την ενέργεια δημιουργούνται άξονες, και ενεργειακοί και μνήμης, που έχουν να κάνουν με την προσωπική μας παράδοση. Μιμούμενος για παράδειγμα το γιαπωνέζικο σώμα ή το γερμανικό, παραβιάζω τη φύση μου. Άλλο είναι το ρώσικο σώμα με τα μακριά πόδια, με το μακρύ μπούστο, όπως το βλέπεις στον κλασικό χορό, κι άλλο το ιαπωνικό που «γεννήθηκε» για το butoh dance. Η μέθοδός μου απελευθερώνει και δείχνει ότι το κάθε σώμα έχει τη δική του παράδοση και όσο βαθαίνει εκεί ακριβώς αρχίζει η δουλειά με το χρόνο, ανοίγει ο χρόνος κι η σκέψη μας. Εάν δεις τι γίνεται μετά από ένα δεκαήμερο workshop, πώς οι άνθρωποι ανθίζουν, χαλαρώνουν, ομορφαίνουν, αισθάνονται ότι θέλουν να κόψουν το τσιγάρο γιατί τους ενοχλεί ή ότι πρέπει να τρώνε σωστά, να ζουν σωστά. Όλα αυτά είναι πάρα πολύ όμορφα πράγματα. Οι μεγάλοι ηθοποιοί, η Άλλα Ντεμίτοβα για παράδειγμα, ήξερε πολύ καλά όταν ήταν αριστερόστροφο το σώμα της, πώς συμπεριφερόταν η δεξιά πλευρά ή ακόμα και η πλάτη της, δεν εννοώ μόνο αισθητικά αλλά ενεργειακά. Όταν λύνεται το σώμα είναι πλέον ένα ανοιχτό υλικό, δημιουργούνται ενεργειακοί άξονες, αλλά και άξονες μνήμης, επικοινωνίας και ερωτικοί. Δύο ανοιχτά σώματα έχουν υψηλότερη ποιότητα και στην επικοινωνία και στον έρωτα από δύο άτομα μπλοκαρισμένα με ενοχές, με εμμονές κ.λπ. Για αυτό λέω διονυσιακό, γιατί ο Διόνυσος είναι και ο Θεός του έρωτα, της ευωχίας.

Η «Μέθοδος» εξελίχθηκε και εξελίσσεται μέσα στα χρόνια. Δεν το είχα γράψει νωρίτερα γιατί δεν ήμουν έτοιμος, όπως δεν ήμουν έτοιμος να σκηνοθετήσω τραγωδία όταν ήμουν 25-26 ετών, που μου επροτάθη από τον Νίκο Μπακόλα στη Θεσσαλονίκη να κάνω τους «Επτά επί Θήβας». Είχα κενά και δεν ήθελα πολύ νωρίς και πολύ μικρός να αρθρώσω μία άποψη και μία αισθητική επάνω στο θέατρο, ούτε αυτή να αποτυπωθεί σε ένα βιβλίο. Περίμενα, περίμενα, έπρεπε να ωριμάσω, δεν τα ξέρουμε όλα, δεν ήθελα να τυποποιηθώ από πολύ μικρός. Αυτό το κείμενο με βασάνισε, αυτά τα πολύ μικρά κείμενα, ας πούμε για το πένθος, το κείμενο για τη σαγήνη, είναι τόσο συγκλονιστικό θέμα και έπρεπε να βρω τρόπους για να μπορέσω να το κοινωνήσω με το νέο, ιδιαίτερα, αποδέκτη, σε ένα κείμενο πάρα πολύ συμπυκνωμένο. Όλη η ζωή μας είναι κύκλοι που κλείνουν και ανοίγουν κάποιοι άλλοι. Το επόμενο βιβλίο θα αφορά σίγουρα τη φωνητική έρευνα. Δεν λέω ότι έρχομαι να καλύψω τα κενά μόνο εγώ. Αλλά είναι η ίδια η δουλειά μου, ο μόχθος μου, η αγωνία μου, ο τρόπος ζωής μου, δηλαδή η ζωή ενός κοσμοκαλόγερου, θα έλεγα, το γεγονός ότι έχω αφαιρέσει πολλές μικρές ή μεγάλες χαρές από τη ζωή μου, γιατί είμαι δοσμένος εκεί. Με αυτή την έννοια γεννήθηκε αυτός ο καρπός, ωρίμασε, και πρέπει να περάσει πια στα χέρια άλλων.

ΙΝFO: Παρουσίαση: Δευτέρα 18/5 στις 20.00. Το βιβλίο, έκδοση του Θεάτρου Άττις, σε σχεδιασμό και επιμέλεια της Δέσποινας Μεϊμάρογλου, διατίθεται στην τιμή των €12 (Θέατρο Άττις, Λεωνίδου 7, 210 5226260, attis@otenet.gr, Δευτέρα έως Παρασκευή, 9.00-17.00)