14+1 τραγούδια για τον πόλεμο του Βιετνάμ

Ο Mark Ryan Black ήταν Υποδεκανέας του Σώματος Πεζοναυτών όταν και αναχώρησε για εκπαίδευση, πριν μεταβεί για τη θητεία του στο Βιετνάμ. Φεύγοντας είπε στην οικογένειά του «Μην περιμένετε να γράψω πολλά», τελικά όμως πέρασε πολύ χρόνο συνθέτοντας γραπτές και ηχητικές επιστολές, περιγράφοντας με λεπτομέρειες όλα όσα συναντούσε. Οι επιστολές αυτές του επέτρεπαν να μιλάει με την οικογένεια και τους φίλους του, περιγράφοντας σε ένα μικρό μονάχα ποσοστό, τη φρίκη του πολέμου. Υπηρετούσε στο 1ο Τάγμα του 9ου Συντάγματος Πεζοναυτών και είχε τοποθετηθεί στην επαρχία Quang Tri. Στις 14 Αυγούστου του 1967, σκοτώθηκε ύστερα από επίθεση των Vietcong στη μονάδα του και πυροβολισμό στο στήθος του. Πίσω στις ΗΠΑ, η μητέρα του επιμελήθηκε τα γράμματα που έστελνε ο Mark στην οικογένεια του, παρουσιάζοντάς τα μαζί με 341 φωτογραφίες. Ο συνδυασμός απεικόνιζε στο έπακρο τον εφιάλτη ενός στρατιώτη σε αυτό τον πόλεμο. O Mark Ryan Black είχε στείλει το τελευταίο ηχητικό μήνυμα προς την οικογένειά του στις 10 Αυγούστου, τρεις μόλις ημέρες πριν το θάνατό του. Συνήθιζε να ξεκινάει τις επιστολές του με τη φράση «Θα προσπαθήσω τώρα να σας πω πως είναι ο πόλεμος εδώ...».

Ο πόλεμος του Βιετνάμ ήταν ως γνωστόν μία μακρά, δαπανηρή και εξαιρετικά διχαστική πολεμική αναμέτρηση, για την πτώση της κυβέρνησης του βόρειου τμήματος της χώρας (με σύμμαχο τη Σοβιετική Ένωση), από το νότιο τμήμα και τον σύμμαχό του, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Περισσότεροι από 3 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο αυτό, ανάμεσα τους 58.000 αμερικανοί στρατιώτες. Περισσότεροι από τους μισούς νεκρούς ήταν άμαχοι. Στις ΗΠΑ, ένα τεράστιο κύμα διαμαρτυρίας και αγανάκτησης κάλυπτε τη χώρα από άκρη σε άκρη, βρίσκοντας εν μέρει διέξοδο στην τέχνη και τη μουσική. Το Σαν Φρανσίσκο έγινε επίκεντρο των διαμαρτυριών αυτών, με την ολοένα αναπτυσσόμενη flower power και hippie μουσική σκηνή, ενώ στην άλλη μεριά της χώρας το τριήμερο φεστιβάλ του Woodstock με τους 460.000 θεατές, μετατράπηκε (εκτός των άλλων) σε μία από τις μεγαλύτερες αντιπολεμικές διαδηλώσεις της εποχής. Ήταν δεδομένο πως ένα κοσμοϊστορικό γεγονός όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ, θα έδινε πολύ υλικό στους καλλιτέχνες της εποχής, ώστε να εκφράσουν τις ανησυχίες τους μέσω των τραγουδιών τους. Πολλά από τα οποία κατέληξαν κλασικά και ιστορικά.

Τα τραγούδια που συνδέθηκαν με τον πόλεμο του Βιετνάμ

Ο πόλεμος του Βιετνάμ συνδέθηκε με δεκάδες τραγούδια, τόσο κατά τη διάρκεια του πολέμου όσο και τα χρόνια που ακολούθησαν. Πολλά τραγούδια είχαν παραπλήσια θέματα, προσπαθώντας να καταδείξουν στον κόσμο τα συναισθήματα των στρατιωτών εκεί, καθώς και τη θυσία αυτών που υπηρέτησαν. Το 2014, ο Bruce Springsteen θα κυκλοφορήσει επιτέλους το τραγούδι «The Wall», το οποίο πρωτο-έγραψε μετά από επίσκεψη στον τοίχο μνήμης των θυμάτων του Βιετνάμ στην Ουάσινγκτον, ενώ το έπαιξε πρώτη φορά ζωντανά το 2003. Η κυκλοφορία του θα αργούσε ακόμα έντεκα χρόνια.

Στις παρακάτω σειρές παρουσιάζονται 14 τραγούδια από εκείνη την εποχή και όχι μόνο, τα οποία έγραψαν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία, άρρηκτα συνδεδεμένη με έναν από τους πλέον οδυνηρούς πολέμους της ανθρωπότητας.

Creedence Clearwater Revival - Fortunate Son
Η υπερβολική του χρήση σε σχέση με το Βιετνάμ έχει γίνει μέχρι και αντικείμενο σάτιρας, από τη δημοφιλή σειρά Family Guy. Ωστόσο μπορεί κάποιος εύκολα να καταλάβει γιατί το τραγούδι έγινε τόσο δημοφιλές. Η παρέα του John Fogerty περιγράφει τον μέσο Αμερικανό που βρέθηκε να πολεμάει τόσο μακριά από το σπίτι του, το μη προνομιούχο και κατώτερης κοινωνικής τάξης πολίτη ο οποίος προσπάθησε να βρει ένα καλύτερο μέλλον, μέσω της στρατιωτικής θητείας. Για να συνειδητοποιήσει απλά πως είναι ο πρώτος στον οποίον θα απευθυνθούν σε αντίστοιχες περιπτώσεις και ο τελευταίος για τον οποίον θα ενδιαφερθούν όταν επιστρέψει σπίτι του.

Charlie Daniels Band - Still in Saigon
Ο θρύλος του southern rock Charlie Daniels ήταν γνωστός, εκτός των άλλων, για το ultra πατριωτικό περιεχόμενο της πλειοψηφίας των τραγουδιών τους. Το «Still in Saigon» μιλάει για ένα βετεράνο του Βιετνάμ ο οποίος επιστρέφει στο σπίτι του, μοναχά για να αντιμετωπίσει μια νέα σειρά προκλήσεων, υποφέροντας από μετατραυματικό στρες. Οι στίχοι γράφτηκαν από τον Dan Daley, δημοσιογράφο και τραγουδοποιό. Ο ίδιος του θα δηλώσει κάποια χρόνια αργότερα: «Ξεκίνησα να γράψω ένα τραγούδι για το πώς πρέπει να νιώθει κάποιος την ώρα μίας μάχης. Για να σας πω την αλήθεια, προέκυψε από τη λατρεία μου για τις πολεμικές ταινίες. Αλλά ήμουν σε ηλικία όπου μπορούσα κάλλιστα να καταταγώ στο στρατό και να μεταβώ στο Βιετνάμ, αν και ευτυχώς δεν με “κλέψανε” και μεγάλωσα στο τραπέζι του δείπνου με την τηλεόραση ανοιχτή...».

Crosby Stills Nash and Young - Ohio
Τον Μάιο του 1970, ήταν κοινό μυστικό πως ο έλεγχος του Πανεπιστημίου του Οχάιο βρισκόταν στα χέρια των στρατιωτικών και όχι των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας. Μέχρι το πρωινό της 4ης Μαΐου είχαν μοιραστεί περί τα 12.000 φυλλάδια που απαγόρευαν τις διαδηλώσεις, ωστόσο πολλοί φοιτητές αγνόησαν την οδηγία. Περί τους 3.000 από αυτούς, χωρισμένοι σε τρία blocks των 500, 1.000 και 1.500 θα συνεχίσουν τις διαμαρτυρίες κατά των επιχειρήσεων στο Βιετνάμ. Ήταν η στιγμή που 100 τυφεκιοφόροι θα έρχονταν αντιμέτωποι με τους διαδηλωτές. Ακούστηκαν περίπου 60 με 70 πυροβολισμοί. Τέσσερις άνθρωποι, ηλικίας 19 μέχρι 20 ετών θα πέσουν νεκροί από τα πυρά. Το σπαρακτικό «How Many More?», προς το τέλος του τραγουδιού, ανήκει στον David Crosby.

The Clash - Charlie Don't Surf
Λέγεται πως ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από το χαρακτήρα του Robert Duvall (Συνταγματάρχης Kilgore) στην ταινία του 1979, Αποκάλυψη Τώρα (Apocalypse Now). Ο δε στίχος «Charlie's gonna be a napalm star» προέρχεται προφανώς από τη θρυλική ατάκα του Συνταγματάρχη «Λατρεύω τη μυρωδιά της Ναπάλμ τα πρωινά». Ο Joe Strummer ήταν ανέκαθεν ένας από τους πλέον πολιτικοποιημένους rockers και στο εν λόγω τραγούδι, στηλιτεύει τον πόλεμο από την οπτική ενός Vietcong, καταδεικνύοντας έτσι την τάση των ΗΠΑ να επιβάλλουν αξίες και πεποιθήσεις σε άλλες χώρες, εν μέσω στρατιωτικών επιχειρήσεων. Το τραγούδι έγραψε ξεχωριστή ιστορία στις συναυλίες των The Clash το 1981, σε Νέα Υόρκη, Λονδίνο και Παρίσι.

Alice in Chains - Rooster
Ο Jerry Cantrell των Alice in Chains έζησε στο πετσί του το τι σημαίνει «βετεράνος του Βιετνάμ». Ο πατέρας του, επιστρέφοντας από τη φρίκη του πολέμου, ήταν ένας διαφορετικός άνθρωπος, απόμακρος, γεμάτος από flashbacks, ενώ σε κάθε ερώτηση του γιου του για αυτά που βίωσε απέφευγε να απαντήσει. Rooster ήταν το παρατσούκλι του στη διμοιρία, ενώ η κραυγή «You know he ain't gonna die» του Layne Staley στοιχειώνει μέχρι και σήμερα τις rock αναμνήσεις των 90s. Από τα καλύτερα τραγούδια του εξαιρετικού άλμπουμ «Dirt», το Rooster συνοδεύτηκε από ένα ιδιαίτερο βίντεο, με την τραγική φιγούρα του πατέρα του Cantrell σε πρώτο πλάνο.

The Animals - We Gotta Get Outta This Place
Λέγεται πως ήταν το τραγούδι το οποίο τραγουδούσαν περισσότερο οι στρατιώτες στο Βιετνάμ, όταν φυσικά δεν τους άκουγαν οι ανώτεροι τους ή ο εχθρός. Με ένα απλό και πιασάρικο ρεφρέν, οι Animals του Eric Burdon, παρά το γεγονός ότι οι στίχοι του τραγουδιού εξαρχής είχαν άλλο νόημα, κατάφεραν και έκλεισαν μέσα σε τρία λεπτά την αγωνία των Αμερικανών οι οποίοι ανυπομονούσαν απλά να γυρίσουν σπίτι τους και στους αγαπημένους τους. Ή απλά να σηκωθούν να φύγουν από αυτό το εφιαλτικό μέρος στο οποίο βρέθηκαν.

Johnny Wright - Hello Vietnam
Γραμμένο από τον Tom T. Hall, είναι από εκείνα τα τραγούδια που από τη μία έχει την πλέον εύθυμη μελωδία (χαρακτηριστικό μιας ηχητικής περιόδου όπως αυτή των mid 60s) και ταυτόχρονα το πιο μακάβριο στιχουργικό θέμα. «Kiss me goodbye and write me while I'm gone» τραγουδάει ο Johnny Wright και μπορεί μόνο να φανταστεί κάποιος μια εποχή χωρίς internet, κινητά, e-mail, με μοναδικό μέσο επικοινωνίας το χειρόγραφο. Το τραγούδι φυσικά διαιωνίζεται στο Full Metal Jacket του Stanley Kubrick, στην εισαγωγική σκηνή με το ξύρισμα των μαλλιών των ηρώων της ταινίας, τη στιγμή που χάνουν την ταυτότητά τους και μεταμορφώνονται σε ομοιόμορφη πολεμική μηχανή.

Black Sabbath - Hand of Doom
Το «War Pigs» θα ήταν η προφανής επιλογή στην εν λόγω λίστα, ωστόσο το «Hand of Doom» αποτελεί ένα μανιφέστο για τη ζωή των στρατιωτών στο Βιετνάμ και ως εκ τούτου κέρδισε τη θέση απέναντι στον δημοφιλέστερο συνάδελφο του. «First it was the bomb / Vietnam napalm / Disillusioning / You push the needle in» τραγουδάει ο Ozzy Osbourne περιγράφοντας με ακρίβεια το πώς προσπαθούσαν οι στρατιώτες να ξεφύγουν από την πολεμική φρίκη, παραδίδοντας τον εαυτό τους στον λευκό θάνατο. Ένα ξεκάθαρο anti-drug song, πολλά χρόνια πριν από το «Master of Puppets». Αναπόσπαστο κομμάτι φυσικά του σπουδαίου άλμπουμ «Paranoid».

Lenny Kravitz - Back in Vietnam
Μερικά χρόνια μετά από την ημερομηνία μηδέν της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, ο Lenny Kravitz δίνει τη δική του ερμηνεία στα γεγονότα. Ο Kravitz (ένας από τους πιο πετυχημένους rockers των τελευταίων 30 ετών) στηλιτεύει την εισβολή στο Ιράκ, μιλώντας σαφώς για επανάληψη της ιστορίας. «Men women children will die, we're all in this together», λίγο πολύ δηλαδή ότι γίνεται σε κάθε πόλεμο, όσο δίκαιος ή άδικος κι αν καθίσταται. Το τραγούδι βρίσκεται στον 8ο δίσκο του Lenny Kravitz «It's time for a Love Revolution» και χαρακτηρίζεται από ένα ιδιαίτερα ανεβαστικό tempo.

Steppenwolf - None of your Doing
Οι σπουδαίοι Steppenwolf καταπιάστηκαν με τη φρίκη του Βιετνάμ εν έτει 1968 και στο δεύτερο δίσκο τους με τον ευφάνταστο τίτλο «The Second». «Now that I have seen you again, Can't believe your world's still the same». Στο «None of your Doing» οι Steppenwolf περιγράφουν την πραγματικότητα της επιστροφής στην πατρίδα, μέσα από τα μάτια του βετεράνου για τον οποίο τίποτα απολύτως δεν έχει μείνει ίδιο. Η στρεβλή εικόνα της πραγματικότητάς του θα συνοδευτεί από τον χαρακτηριστικό της εποχής, το ψυχεδελικό rock που μεσουρανούσε στα τέλη εκείνης της δεκαετίας.

Stan Ridgway - Camouflage
Οι Wall of Voodoo ήταν ένα αξιοσημείωτο group του new wave ήχου, γνωστό για το hit «Mexican Radio». Ο mainman τους Stan Ridgeway, ύστερα από μία σύντομη συνεργασία με τον Stewart Copeland των Police, κυκλοφορεί το πρώτο προσωπικό του άλμπουμ το 1986, απ’ όπου ξεχωρίζει το έπος «Camouflage» που κλείνει το δίσκο. Η μελωδία και ο pop ρυθμός του τραγουδιού είναι ιδιαίτερα κολλητικά, η δε χαρακτηριστική φωνή του Ridgway περιγράφει με λεπτομέρεια, πολεμικές ιστορίες από τη ζούγκλα του Βιετνάμ. To «Camouflage» έφτασε στο 4 των singles στην Βρετανία, ενώ το άλμπουμ «The Big Heat» έχει έκτοτε επανακυκλοφορήσει ακόμα δύο φορές.

The Stooges - Search and Destroy
Δεν ήταν δυνατόν να μην μπορούσε να περιγράψει την όλη πολεμική ατμόσφαιρα, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ένας από τους πλέον αυθεντικούς punk rockers. Ο Iggy Pop σε ένα κρεσέντο από ευφάνταστα lyrics θα περιγράψει τον πόλεμο του Βιετνάμ στην ολότητά του. «I'm a street walking cheetah with a heart full of napalm / I'm a runaway son of the nuclear A-bomb / I am a world's forgotten boy / The one who searches and destroys». Ο Iggy δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφισβήτησης. Το ίδιο φυσικά κάνει και το συγκρότημα του οι Stooges, σε ένα τραγούδι που έθεσε τις βάσεις για ένα ολόκληρο είδος.

Bob Dylan - All Along the Watchtower
Παρόλο που το τραγούδι μιλάει για το ατύχημα που είχε ο Bob Dylan με τη μηχανή του, ταυτίστηκε με τον πόλεμο του Βιετνάμ. Κι αυτό διότι εκείνη την εποχή με τη λέξη «Watchtower», ο κόσμος εννοούσε την ατομική φροντίδα του καθενός και το πως φυλασσόταν από τις επικίνδυνες καταστάσεις. Εκτός των άλλων, το τραγούδι θα ταυτιστεί με την εποχή από τη στιγμή που θα ακουστεί κατά την απόβαση του Forest Gump στο Βιετνάμ, στην ομώνυμη ταινία που έδωσε στον Tom Hanks το δεύτερό του Όσκαρ. Η εκδοχή του Jimi Hendrix είναι αυτή που ο περισσότερος κόσμος έχει στο μυαλό του, ενώ αξιοσημείωτες επίσης είναι οι διασκευές των U2, του Eric Clapton και του Neil Young.

Rolling Stones - Gimme Shelter
«War, children, is just a shot away» τραγουδάει ο Mick Jagger στο καλύτερο ίσως τραγούδι που μας χάρισαν οι Rolling Stones, σε μια καριέρα που συμπλήρωσε αισίως τα εξήντα χρόνια. Είναι η εποχή του Βιετνάμ, των εγκλημάτων του Charles Manson, κι ο Jagger ψάχνει απεγνωσμένα καταφύγιο, παρασέρνοντας το κοινό μαζί του. Σκοτεινό σε ύφος και μελωδία, το τραγούδι σε μαγνητίζει με πρωτόγνωρο τρόπο, μέχρι την κορύφωση του ρεφρέν και τα χαοτικά γυναικεία φωνητικά στο background. Αποτελεί δε μέρος του «Let it Bleed», ενός από τα καλύτερα αντικειμενικά άλμπουμ των Rolling Stones, αν όχι το καλύτερο.