Στάθης Αρφάνης: «Όλο αυτό το μουσικό υλικό δεν θέλω να επιστρέψει στα σκουπίδια. Σκέφτηκα να τα δώσω στο Ωδείο Αθηνών»

Πίσω του αμέτρητοι δίσκοι βινυλίου και γραμμόφωνου και κάπου εκεί ξεπροβάλλουν κασέτες, VHS, δίσκοι ακτίνας με μοναδικές ηχογραφήσεις Ελλήνων και ξένων ερμηνευτών και συνθετών. Αυτή η ποιότητα αφής, η μυρωδιά, το τελετουργικό για το τράβηγμα ενός δίσκου σε γυρίζει πίσω στον χρόνο, στον χρόνο εκείνο που ο Στάθης Αρφάνης ξεκίνησε να συλλέγει το μεγαλύτερο και σημαντικότερο ιδιωτικό μουσικό αρχείο στην Ελλάδα. Το σπίτι του μοιάζει με «Μουσείο Μουσικής», από το σαλόνι μέχρι το υπνοδωμάτιο μουσική παντού, από αγαλματίδια μεγάλων μαέστρων, βιβλία για τη μουσική, μέχρι πίνακες, και κάπου ανάμεσά τους και ο Πελέ. 

«Το ποδόσφαιρο είναι και εκείνο τέχνη, έχει μουσική» αποκρίνεται αμέσως, όταν τον ρωτάω για τη θέση του ανάμεσα στους υπόλοιπους. Εκείνος κάθεται μπροστά μου στο σαλόνι, πράος στο καροτσάκι του και μου χαμογελάει, αφού πίνει πρώτα μια γουλιά χυμό από την κούπα του Παναθηναϊκού «σαν γνήσιος Εξαρχιώτης». Ολοκληρώνουμε τη μίνι ξενάγηση στο σπίτι του και συζητάμε τόσο για το μεγαλύτερο και σημαντικότερο ιδιωτικό μουσικό αρχείο που δώρισε πριν μικρό χρονικό διάστημα στο Ωδείο Αθηνών όσο και το αφιέρωμα που θα πραγματοποιηθεί για την προσφορά του, στις 3 Απριλίου 2023, στις 20:00 στο Ωδείον Αθηνών, στην Αίθουσα Άρης Γαρουφαλής. 

Ο συλλέκτης Στάθης Αρφάνης σπούδασε στη Φυσικομαθηματική σχολή του ΑΠΘ, και στο Εθνικό Ωδείο (με τον Λ. Ζώρα), ενώ εργάστηκε 32 χρόνια στην Εθνική Τράπεζα Ελλάδος. Η επαφή του με τη μουσική άρχισε το 1956 σε ηλικία 10 ετών, όταν ένας θείος του τού χάρισε μια συλλογή με 12 δίσκους γραμμοφώνου με Έλληνες και ξένους τραγουδιστές. Από τότε άρχισε να ασχολείται με τη συλλογή δίσκων, η οποία σήμερα ανέρχεται στις 30.000. Σε αυτήν περιέχονται, μεταξύ άλλων, σπάνια δείγματα της τέχνης Ελλήνων τραγουδιστών της όπερας που κυκλοφόρησαν τα πρώτα χρόνια της δισκογραφίας, ενώ ορισμένα από αυτά είναι παγκοσμίως μοναδικά.

Ταυτόχρονα, συγκέντρωσε πλούσια συλλογή προγραμμάτων, αποκομμάτων, βιβλίων και φωτογραφιών σχετικών με το Ελληνικό Μελόδραμα και γενικά την ελληνική μουσική. Αυτόγραφα των Verdi, Puccini, Wagner, Liszt, Brahms, Berlioz, Stravinsky, όπως και διεθνούς φήμης τραγουδιστών από τον Caruso ως τον Ζαχαρίου και από την De Hidalgo ως την Μπάλτσα, ενώ πρωτότυπες φωτογραφίες, εκατοντάδες αρχειακά έγγραφα, σπάνια προγράμματα συναυλιών και αφίσες των αρχών του 20ού ανήκουν στη συλλογή του. Ο Στάθης Αρφάνης, εκτός από τη συγκρότηση της συλλογής με έγγραφα, σπάνιες εκδόσεις, περιοδικά και παρτιτούρες, φρόντισε να διασώσει πλήθος αρχείων σημαντικών Ελλήνων τραγουδιστών (όπως των Τ. Ξηρέλλη, Π. Επιτροπάκη, Ο. Λάππα, Μ. Φλερύ, Ζ. Βλαχοπούλου, Ε. Μαγκλιβέρα. Α. Δελένδα, Τζ. Βλάικου), καθώς και πολύτιμες σελίδες της ελληνικής μουσικής.

«Οι δίσκοι αυτοί με παρακίνησαν να ξεκινήσω να μαζεύω το υλικό μου και συγκεκριμένα ο δίσκος του Οδυσσέα Λάππα, Έλληνα τενόρου. Ακούγοντάς τον σε σύγκριση με τον Καρούζο, που ήταν ο μεγαλύτερος τενόρος όλων των εποχών, δεν έβλεπα και σπουδαίες διαφορές ποιότητας. Οπότε, λέω, γιατί να μην είναι και οι Έλληνες τόσο γνωστοί; Όσο το επέτρεπαν λοιπόν και τα οικονομικά μου άρχισα να μαζεύω δίσκους γραμμοφώνου μεταχειρισμένους από το Μοναστηράκι επί 66 χρόνια. Αγόρασα φυσικά δίσκους που αφορούν και ξένους καλλιτέχνες, κυρίως από το εξωτερικό. Μερικούς ελληνικούς δίσκους τους βρήκα από Έλληνες καλλιτέχνες. Κάποιους από αυτούς τους γνώρισα προσωπικά και μου εμπιστεύτηκαν τα αρχεία τους, μου τα χάρισαν δηλαδή με την παράκληση να μην πεταχτούν στα σκουπίδια, όταν πεθάνουν.

Η εισαγωγή της όπερας της «Κυρά Φροσύνης» του Καρέρ, εθνικής κλιματικής μελόδραμα που ήταν εντελώς χαμένη, βρέθηκε σε έναν παλαιοπώλη που μου είπε ότι του την έφερε ένας ρακοσυλλέκτης από τη χωματερή των Λιοσίων. Έδωσα μια αρκετά μεγάλη προσφορά και την πήρα. Το μεγαλύτερο μέρος του πολιτισμού της Ελλάδος ανήκει στη χωματερή των Λιοσίων, αν το σκεφτείς. Ήταν εισαγωγή σε ένα παρτιτσέλο. Την πήραν μετά ο Γιώργος Λεωτσάκος και ο Βύρων Φιδετζής, έγινε ανασύσταση της εισαγωγής και έπειτα παίχτηκε. Προφανώς βρήκαν την όπερα από ένα ζευγάρι τραγουδιστών, τον Γιάννη και την Στέλλα Κοκκίνη, που τραγουδούσαν με το παλιό μελόδραμα – μάλλον ο Καρέρ τους είχε δώσει την παρτιτούρα για να μάθουν να την τραγουδάνε. Εκείνοι δεν χρειάστηκαν την εισαγωγή στην όπερα γι’ αυτό προφανώς και δεν την είχαν. Μετά από λίγο ανακατεύτηκε και ο Νίκος Λούντζης». 

Ποιος είναι ο λόγος που αποφάσισατε να δωρίσετε τώρα το ιδιωτικό μουσικό σας αρχείο;

«Επειδή μεγαλώνουμε και κάποια στιγμή θα φύγουμε από αυτή τη ζωή, σκέφτηκα ότι όλο αυτό το υλικό δεν θέλω να επιστρέψει στα σκουπίδια. Σκέφτηκα να τα δώσω στο Ωδείο Αθηνών για να τα ευχαριστηθούν οι άνθρωποι που αγαπούν τη μουσική και οι ερευνητές. Τα εύσημα ανήκουν σε όσους υπάρχουν μέσα στο αρχείο, γιατί αυτοί δημιούργησαν ό,τι καλύτερο έχει παρουσιάσει η Ελλάδα στον τομέα της όπερας και της συμφωνικής μουσικής. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι με κάποιον τρόπο έχουν περάσει από το Ωδείο, είτε ως μαθητές είτε ως καθηγητές, οπότε ήταν το κατάλληλο μέρος.

Θέλω νέα παιδιά που έχουν το πάθος για τη μουσική να μάθουν ό,τι θέλουν, θα χαρίσω στο Ωδείο τα πάντα. Δεν έχω πουλήσει ποτέ τίποτα από αυτά, μόνο τα χαρίζω και θέλω να είναι όλα σε ένα μέρος για να μη διαλυθεί η συλλογή μου. Όταν άλλωστε ο Έλληνας “βγει” καλός, οι ξένοι μένουν αρκετά πίσω, γιατί ο Έλληνας έχει μέσα του όλη αυτή την ιστορία της χώρας που δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή. Ψήγματα αυτής της ιστορίας υπάρχουν σε αυτούς τους ανθρώπους που έχουν πραγματικά ενδιαφέρον για τη μουσική. Αυτοί οι άνθρωποι είναι η πραγματική Ελλάδα, οι σημερινοί είναι ακόμη στον εμφύλιο πόλεμο...

«Υπάρχουν σπάνιοι δίσκοι που είναι μοναδικοί», συνεχίζει, «δεν έχουν κυκλοφορήσει ούτε ως δίσκοι 78 στροφών. Γινόταν μια ηχογράφηση μιας άριας, για παράδειγμα. Ο τραγουδιστής την έλεγε, αν γινόταν κάποιο λάθος επαναλαμβανόταν 2^η και 3^η φορά και διάλεγαν στο τέλος μία που περνούσε και οι υπόλοιπες καταστρέφονταν. Όποιο τέτοιο αντίτυπο έβρισκες ήταν μοναδικό, εγώ έχω συγκεντρώσει αρκετά. Για παράδειγμα, έγραφαν με μολύβι “Ντεϊντάλντο, Μπαρμπαγιάννης κανατάς” και έμεινε ως δείγμα. Προφανώς από τα χέρια της κατέληξε στο Μοναστηράκι από εκεί το βρήκα εγώ, έτσι γινόταν η δουλειά.

Υπάρχουν και δίσκοι που δεν έχουν βγει ποτέ σε cd. Ο Επιτροπάκης, ο Βλαχόπουλος, ο Λάππας έχουν τραγουδήσει και δημοτικά τραγούδια, τα μάζευα αμέσως παρότι δεν ήμουν φαν της δημοτικής γιατί καταλαβαίνω την αξία τους. Δεν με συγκινεί το ρεμπέτικο αλλά όταν ακούς το ρεμπέτικο ντουέτο του Βαμβακάρη “Μαύρα μάτια, μαύρα φρύδια” όπου μέσα από τους στίχους φαίνεται ότι ο ρεμπέτης ξέρει τον Καρούζο και τον Κεπούρα, πάει να πει ότι είχαν μέσα τους κάτι “περισσότερο”. Γι’ αυτό και το ρεμπέτικο εκείνο είναι πολύ καλύτερο από το μεταγενέστερο». 

Το κεφάλαιο Μαρία Κάλλας στο αρχείο του Στάθη Αρφάνη

Ο κ. Αρφάνης είναι μεγάλος φαν της Κάλλας και μέχρι σήμερα μέλος του «The Maria Callas International Club», έχοντας μάλιστα και τα 99 τεύχη που έχουν μεταφερθεί ήδη στο Ωδείο. «Η όπερα είναι λίγο σαν το ποδόσφαιρο, κάπως σαν τον Ολυμπιακό με τον Παναθηναϊκό που μπορεί να "φαγωθούν” μεταξύ τους. Το ίδιο γίνεται και με τον λάτρη της Τεμπάλντι και της Κάλλας. Είναι δύο τόσο μεγάλες καλλιτέχνιδες που δεν μπορείς να τις ξεχωρίσεις. Όσων είμαι φαν θέλω να έχω ό,τι έχουν κάνει, από το πρώτο τους δίσκο ως τον τελευταίο.

Η Κάλλας έχει κάνει 3 δίσκους 78 στοφών το ’48, εδώ μιλάμε και για δίσκους που έγιναν το 1902. Έχω έναν από αυτούς τους δίσκους, όπως ήταν το πρωτότυπο ακόμη, και ό,τι έχει γυρίσει και στις συναυλίες – που δεν έπρεπε να έχει αποφασίσει να τις κάνει το ’74. Δεν είχε πια την κατάλληλη φωνή, αλλά και πάλι εκεί που δεν έχει καμία σχέση η φωνή της με την “παλαιότερη” της, βλέπεις πόσο καλύτερη είναι από άλλους που έχουν φωνή αλλά δεν μπορούν να τραγουδήσουν καθόλου σωστά. Είχε ψυχή, θεατρικότητα, τα πάντα».

Βάισενμπεργκ, Οδυσσέας Λάππας και άλλες ιστορίες με διάσημους στο αρχείο του Στάθη Αρφάνη

Όταν ο συλλέκτης γνώρισε τον Βάισενμπεργκ, είχε πάρει καμιά 40ριά δίσκους του και πήγε μέσα στο καμαρίνι του για να του τους υπογράψει όλους...

«Αρχίσαμε την κουβέντα ενώ έξω περίμενε ο κόσμος και εμείς συζητούσαμε για τα πάντα», μου λέει. «Γνώρισα τον Οδυσσέα Λάππα, που είχε την τύχη η Κολούμπια να του κάνει μερικούς δίσκους. Θυμάμαι κι όταν ο Τιταρούφο ήρθε κάποτε στην Ελλάδα και του είπαν “έλα να τραγουδήσεις Ριγκολέττο”. Εκείνος απάντησε ότι “μπορεί να τραγουδήσει Ριγκολέττο σε όλο τον κόσμο αλλά όχι στην χώρα που γεννήθηκε ο Ριγκολέτος” και εννοούσε τον Γιάννη Αγγελόπουλο, αλλά ποιος τον ξέρει σήμερα;»

Εσείς έχετε σπουδάσει μουσική;

«Δεν μπορούσα να ασχοληθώ με τη μουσική, φαίνεται πως δεν είχα το ταλέντο ούτε και τον χρόνο. Για να κάνεις κάτι τέτοιο πρέπει να ξεκινήσεις από πολύ μικρός. Έκανα μουσική στο Ωδείο, άρχισα να παίζω πιάνο και όταν αποφάσισα να “ψελλίσω” έναν από τους δίσκους του Μπετόβεν, λέω στον εαυτό μου “τι κάνεις εδώ πέρα, δεν μπορεί ποτέ να καταφέρεις να παίξεις έτσι γι' αυτό μάζευε το υλικό σου και μείνε σε αυτό”. Έτσι και έγινε, έμαθα ωστόσο να κρίνω τη μουσική, αν παίξεις πιάνο σήμερα μπροστά μου δεν μπορείς να με ξεγελάσεις με τίποτα. Η μουσική είναι τόσο δύσκολη που δεν είναι εύκολο για τον καθένα να τραγουδήσει όπως πρέπει. Σήμερα στο διαδίκτυο δεν μπορείς να βρεις προφανώς τον original δίσκο. Ωστόσο, συνεχίζω να ψάχνω και να ακούω, βρίσκω πράγματα που δεν έχω, τα κάνω cd και μπορώ να στα δώσω αν θέλεις κιόλας».

Λίγο πριν φύγω το σπίτι του μου εκμυστηρεύεται γελώντας ότι δεν θα σταματήσει ποτέ να ψάχνει αυτά που του αρέσουν με τη βοήθεια των “πρακτόρων” του. «Όλα θα καταλήξουν εκεί που πρέπει», λέει με πάθος.

Η Στέλλα Κουρμπανά για το αρχείο του Στάθη Αρφάνη στο Ωδείο Αθηνών

Την επόμενη ημέρα ακολουθεί η ξενάγηση στο Ωδείο Αθηνών, στον χώρο που φιλοξενείται σήμερα το αρχείο του Αρφάνη. Μεγάλες και μικρές κούτες σε ντουλάπες, γεμάτες με την ιδιωτική του συλλογή, βρίσκονται σε ένα γραφείο που θυμίζει σκηνικό από ταινία. Φωτογραφίες, περιοδικά, βιβλία όλα όσα έχουν έρθει μέχρι σήμερα είναι εκεί και μαζί τους η Στέλλα Κουρμπανά, Έφορος του Ιστορικού Αρχείου του Ωδείου Αθηναίων, που αρχειοθετεί από την πρώτη στιγμή το υλικό, μαθαίνει τη «μυστική» ιστορία πίσω από κάθε αρχείο για να δημιουργήσει μελλοντικά με τους ανθρώπους του Ωδείου, ένα Μουσείο. Η Στέλλα μου μιλάει με πάθος και χαμόγελο για καθετί που έχει ανακαλύψει από το υλικό και είναι εκείνη που θα παρουσιάσει και θα συντονίσει την εκδήλωση για την δωρεά του Στάθη Αρφάνη στην οποία θα ακουστούν και σπάνια ηχητικά αποσπάσματα από το μουσικό του αρχείο. Ευγενική και τα μάτια της λάμπουν κάθε φορά που διηγείται μια ακόμη ιστορία.

«Τον Αρφάνη τον γνωρίζω από την εποχή που έκανα έρευνα πριν έρθω στο Ωδείο, όταν βρισκόμασταν στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο με τον Χάρη Ξανθουδάκη που είναι σήμερα Διευθυντής του Κέντρου Ερευνών και Τεκμηρίωσης του Ωδείου. Από παλαιότερα όμως είχαμε αντιληφθεί τη σημασία του αρχείου και προσπαθούσαμε να βρούμε μια λύση ώστε να είναι εύκολα προσβάσιμο σε ερευνητές. Το Πανεπιστήμιο βρισκόταν στην Κέρκυρα και εκεί ήταν κάπως πολύπλοκο το θέμα για να αποκτήσουμε μέρος του αρχείου, οπότε δεν είχαμε προχωρήσει σε κάτι πιο δραστικό παρότι μας είχε δώσει κάποιο υλικό, το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα εκεί.

Όταν ήρθαμε στο Ωδείο Αθηνών το 2013 και ξεκινήσαμε να ταξινομούμε το αρχειακό υλικό που ήταν τότε ακόμη σε υπόγεια (το αρχείο ήταν δική τους ιστορία γιατί ξεκίνησε να υπάρχει το 2013 που ήρθαν) και ενδιαφερόμασταν να συγκεντρώσουμε και άλλο σημαντικό υλικό, άρχισε να ωριμάζει η σκέψη ότι θα μπορούσε να έρθει εδώ και το αρχείο του Στάθη Αρφάνη. Αυτή την εποχή που ψηφιοποιούμε ήδη το δικό μας αρχειακό υλικό, πιστεύαμε ότι είναι και η κατάλληλη να ψηφιοποιηθεί και το δικό του. Οπότε το δώρισε σε εμάς γιατί ήξερε το έργο μας αυτά τα χρόνια».

Ήθελαν να ταξινομήσουν το υλικό από την πρώτη στιγμή αλλά σταμάτησαν τη διαδικασία διότι έρχεται συνεχώς νέο οπότε δυσκολεύει αυτόματα τη συνολική διαχείριση του υλικού. «Το υλικό είναι σπάνιο, μόνο εκείνος το γνωρίζει στην πληρότητά του και μπορεί να σου πει ιστορίες για το καθένα. Μόλις μπουν σε μια πρώτη τάξη θα επανέλθουμε για να μάθουμε όσο το δυνατόν περισσότερες είναι εφικτό. Έχουμε παραγγείλει, επίσης, ειδικά ερμάρια πυράντοχα που κλειδώνουν για να φυλάσσονται τα αρχεία με τον κατάλληλο τρόπο. Ο χώρος τώρα του αρχείου είναι προσωρινός, τους δίσκους δεν τους έχουμε πάρει ακόμη, τώρα έχουμε το αρχειακό υλικό κυρίως.

Η τρίχα του Μπετόβεν στο αρχείο του Στάθη Αρφάνη

Όπως κάποτε κάποιοι αγόραζαν κομμάτι του Τίμιου Σταυρού έτσι κάποιοι μάζευαν άλλα αντικείμενα, όπως ένα κομματάκι από μια τρίχα από τα μαλλιά του Μπετόβεν που σήμερα έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε, αλλά και ένα κομμάτι από την αυλαία της Μετροπόλιταν όπερας. Από τα πιο σημαντικά αρχεία είναι το χειρόγραφο ημερολόγιο του θιάσου του Παπαϊωάννου (1927-1929) που έχει στοιχεία που, όση έρευνα και να κάνεις, δεν μπορείς να τα βρεις, αλλά και το προσωπικό ημερολόγιο του 1874-1878 του μουσόφιλου που επισκεπτόταν το Θέατρο Φαλήρου. Πήγαινε κάθε μέρα για μπάνιο στα Φάληρο και μετά στην όπερα Φαλήρου και κατέγραφε τα πάντα, τι είδε, ποιοι έπαιζαν, πώς ήταν. Όση έρευνα και να κάνεις σε εφημερίδες εποχής δεν το βρίσκεις ούτε αυτό. Κάποιες επιστολές μέσα στο ημερολόγιο μάλιστα φέρνουν πράγματα στο φως που δεν το φανταζόμασταν ότι υπήρχαν. Ο Ορέστης Μακρής, για παράδειγμα, γνωστός ηθοποιός και τραγουδιστής, ζητάει συγγνώμη εκ μέρους των συναδέλφων του και του κυρίου Τριχά για ένα επεισόδιο που πάνω στα νεύρα του είχε δημιουργήσει στο θέατρο.

«Υπάρχει ένα άλμπουμ με καρτ ποστάλ από σκηνές γνωστών έργων όπερας που έχει και αυτό σημαντικό ρόλο. Πάνω σε αυτές θα δεις τα μέτρα της μουσικής, στοιχεία για το τραγούδι, ποιος είναι ο συνθέτης και ποιο το κείμενο που στέλνει ο αποστολέας στον παραλήπτη με σφραγίδα του ταχυδρομείου. Ένα νανούρισμα, για παράδειγμα, ο εθνικός ύμνος, ο Λαυράγκας, η Ελενίτσα, είναι μόνο μερικά από όσα έχει στη συλλογή. Ο Αρφάνης έπαιρνε γενικότερα αρχεία και με βάση τον άνθρωπο ή τον ρόλο που τον ενδιέφερε και έφτιαχνε φακέλους π.χ. για την Τόσκα. Μέσα σε αυτόν τον φάκελο για την Τόσκα εκτός των άλλων, έχει μια κάρτα της Νταρκλέ απεικονιζόμενη ως Τόσκα το 1900 από τη Ρώμη. Η κάρτα έχει αφιέρωση στον συνθέτη Πονκιέλι (είχε γράψει την όπερα Τζοκόντα) και του γράφει πως του έχει κρατήσει μια θέση για να έρθει να τη δει.

Ακόμη, διαθέτει κάποια έγγραφα για την Κάλλας από τη Λυρική που είναι πολύ σπάνια, αν σκεφτείς ότι ούτε η Λυρική δεν τα έχει (ο Πρωτομάστορας του Καραντινού που ήταν σκηνοθέτης, του Ζώρα που ήταν ο αρχιμουσικός και του Καλομοίρη που ήταν και ο συνθέτης του Πρωτομάστορα και ο διευθυντής της Λυρικής τότε). Το σημαντικό είναι ότι ο Πρωτομάστορας είναι η μοναδική ελληνική όπερα που η Κάλλας τραγούδησε και μάλιστα πριν φύγει από την Ελλάδα. Από το αρχείο του Πέτρου Επιτροπάκη, μεγάλου τραγουδιστή της περιόδου της κατοχής, μαθαίνουμε ακόμη ότι το Ιταλικό προξενείο δίνει άδεια σε κάποιους μουσικούς να ταξιδέψουν από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη, ανάμεσά τους και η Μαρία Κάλλας, μαζί με τρόφιμα που ήταν και η αμοιβή τους εκείνη την περίοδο. Αντιλαμβανόμαστε από αυτό το έγγραφο πώς ήταν η ζωή των μουσικών τότε, που όχι απλά τους κυνηγούσαν αλλά δεν είχαν και να φάνε».

Το μελλοντικό και το ψηφιακό Μουσείο του Ωδείου Αθηνών

Στη βάση των δεδομένων του Ωδείου ανεβαίνει αμέσως ό,τι αρχείο ψηφιοποιούν, ενώ στην ιστοσελίδα που θα φτιαχτεί προσεχώς θα αφιερωθεί ένα κομμάτι αποκλειστικά στο αρχείο του Αρφάνη, που θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως ένα ψηφιακό μουσείο.

«Πρέπει να καταλήξουμε ως προς το πότε θα πάρουμε όλα τα αρχεία από το σπίτι του συλλέκτη για να τα καταγράψουμε ολοκληρωτικά. Από τη στιγμή που θα ολοκληρωθεί η μεταφορά του υλικού και αν υποθέσουμε ότι το ταξινομούμε μόνο σε πρώτη φάση με μια ομάδα ανθρώπων, χρειαζόμαστε ένα τρίμηνο για να διεξαχθεί σωστά η διαδικασία. Μετά την ταξινόμηση θα γίνει η καταγραφή και η ψηφιοποίηση όσων δεν έχουν γίνει ακόμη, ίσως γίνει και παράλληλα η διαδικασία. Όποιος θέλει κλείνει ένα ραντεβού με email, έρχεται και μελετάει για την έρευνά του και φωτογραφίζει ό,τι επιτρέπεται.

Για την ανάδειξη της δωρεάς θα γίνει η έκδοση σύντομα. Σκεφτόμαστε μελλοντικά να κάνουμε μια έκδοση που θα παρουσιάζει στοιχεία επιλεκτικά από το ελληνικό αρχειακό υλικό του, συνοδευμένη με μια γραπτή μικρή ιστορία. Η έκδοση αυτή θα βγαίνει και σε cd μιας και ο Αρφάνης είναι γνωστός για τις σπάνιες ηχογραφήσεις του. Αυτός διέσωσε άλλωστε τις πρώτες ηχογραφήσεις και μετά έγιναν αναπαραγωγές, cd κλπ. Σκεφτόμαστε βέβαια και μια έκθεση για την Κάλλας.

Ως ερευνήτρια, παρότι είναι πολύ σημαντικό να έχεις την τρίχα του Μπετόβεν, το αυτόγραφο ενός σημαντικού συνθέτη και ό,τι άλλο μπορεί να θεωρηθεί ως κειμήλιο, δίνω μεγαλύτερο βάρος στο κομμάτι το αρχειακό που σχετίζεται με την ελληνική μουσική, ακριβώς γιατί έχει και μια πληροφορία σημαντική για την Ελλάδα. Η Χαρίκλεια Ντακλέρ, για παράδειγμα, που είναι ένα από τα αγνοημένα κεφάλαια της παγκόσμιας ιστορίας της μουσικής. Έχουμε φυσικά και υλικό που αναδεικνύει ότι η πρώτη Τόσκα ήταν Ελληνίδα. Θα ήθελα να κάνουμε ένα μουσείο, μια γωνιά για την πρώτη Τόσκα ή τις Ελληνίδες Τόσκες από την Ντακλέρ μέχρι την Κάλλας».

Λίγη ώρα πριν φύγω, η Σίλια, που εργάζεται επίσης στο Ωδείο Αθηνών και ασχολείται με το υλικό του Αρφάνη, μου αναφέρει ότι σκέφτεται να κάνει διδακτορικό πάνω στο αρχείο του. Κι όπως φαίνεται, το υλικό αρχίζει σιγά-σιγά να παίρνει τη θέση που του αξίζει, συνθέτοντας τη δικη του νέα, άγνωστη εικόνα για τη μουσική ζωή στην Ελλάδα.

Info: Στο αρχείο του Στάθη Αρφάνη βασίστηκε, κατά κύριο λόγο, η δισκογραφική έκδοση του ΥΠΠΟ «Ελληνικό Λυρικό Θέατρο - 100 χρόνια: 1888-1988». Ο Στάθης Αρφάνης εξέδωσε τη βραβευμένη στις ΗΠΑ δισκογραφία του Δημήτρη Μητρόπουλου «The complete discography of D.M.» (Irina S.A. Αθήνα 1990) καθώς και άλλες δισκογραφίες που βρίσκονται υπό έκδοση.

Το Αφιέρωμα για την προσφορά του Στάθη Αρφάνη θα πραγματοποιηθεί στις 3 Απριλίου 2023, στις 20:00, στην Αίθουσα Άρης Γαρουφαλής. Ωδείον Αθηνών, Ρηγίλλης & Βασιλέως Γεωργίου Β’ 17-19, Αθήνα, 2107240673