9η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, «όλα πρέπει να αλλάξουν. ΡNΣ9»

Η εναρκτήρια γιορτή της 9ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, «Όλα πρέπει να αλλάξουν. Ριζοσπαστική Νοημοσύνη. Σαλονίκη 9», δίνει το σήμα εκκίνησης σε μια διοργάνωση που ανακατεύει ιδέες, εικόνες και εμπειρίες. Ο Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης υπογράφει μια Biennale που δεν θέλει απλώς να παρουσιαστεί, αλλά να αλληλεπιδράσει — μέσα από έργα, συναντήσεις και καλλιτεχνικά πειράματα που μοιάζουν με προβλέψεις, χαμόγελα αμφισβήτησης και σπινθήρες σκέψης. Όλα αυτά, μαζί με όσα θα έρθουν την Άνοιξη, στήνουν μια ανοιχτή σύνθεση χωρίς σταθερό κέντρο, μέχρι τη μεγάλη κορύφωση του Μαΐου–Ιουλίου 2026. 

Η έκθεση «Ανατροπή (η επιστημονική φαντασία σαν αλλαγή)» συνοδεύεται από εργαστήρια, προβολές, performance και live μουσικές, μια απελευθερωμένη μίξη που θα διατρέχει όλη τη Μπιενάλε, δοκιμάζοντας ιδέες όπως η κριτική μυθοποιητική (critical fabulation) της Saidiya Hartman ή το «doing of the study» και την επαναστατική διάθεση του «παίζειν» στις πολλαπλές του μορφές.

Την επιμέλεια της 9ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης υπογράφει η ανεξάρτητη επιμελήτρια και ιστορικός τέχνης Νάντια Αργυροπούλου.

Έκθεση Ανατροπή: συνεργασία Μπιενάλε 9 με το 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Η έκθεση Ανατροπή (η επιστημονική φαντασία σαν αλλαγή) με έργα των Ben Rivers, Errands group, Κώστα Σφήκα θα πραγματοποιηθεί στο MOMus–Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, Αποθήκη Β1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης, στις 18:00 (εγκαίνια) και θα διαρκέσει από 31/10 ως 16/11.

Η Νάντια Αργυροπούλου, επιμελήτρια της Μπιενάλε 9, σημειώνει σχετικά: «Η έννοια της ανατροπής, όπως ελλοχεύει στην επιστημονική φαντασία σαν προαίσθημα, ανοιχτότητα και δυνατότητα και παρουσιάζεται και στην έκθεση αυτή, προλογικό τμήμα της Μπιενάλε 9, γίνεται αντιληπτή ως επαναστατική διορατικότητα και θρυαλλίδα αλλαγής. Δεν είναι φυγή αλλά ανάγκη, συντονισμός με έναν κόσμο πολλών κόσμων, εμπράγματη φαντασία, ριζοσπαστικός φουτουρισμός, καθώς ξαναφτιάχνει τον χρόνο (τις εμπλοκές τού ήδη με το όχι ακόμη) με νήμα τη δομική κατανόηση της ανελευθερίας και τη μαχητικά ευφρόσυνη ανατροπή των αδιεξόδων της. Η επιλογή αυτής της εκθεσιακής νύξης στο αναγγελτήριο άνοιγμα της Μπιενάλε 9 παραπέμπει στη σημασία της κριτικής μυθοποιητικής (critical fabulation), όπως εμπεδώνεται και στο έργο της Saidiya Hartman το οποίο εμπνέει συνολικά την Μπιενάλε, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζει καλλιτεχνικές πρακτικές, τη “ριζοσπαστική νοημοσύνη” που αμφισβητεί ό,τι παγιώνεται ως πρέπον και προτεινόμενο, συντονιζόμενη στην πιθανότητα του κοινωνικού αλλιώς, σε αυτό που διαφεύγουμε και μας διαφεύγει.

Ben Rivers

H έκθεση ξεκινά από την εγκατάσταση του τρίπτυχου Urthworks (Slow Action [2010], Urth [2016], Look Then Below [2019]) του Βρετανού καλλιτέχνη Ben Rivers. Στην τριλογία αυτή ο καλλιτέχνης εμπλέκει χρόνους και τόπους πραγματικούς (Ιαπωνία, Τουβαλού, Λανθαρότε, Αριζόνα, Μέντιπ Χιλς, Σόμερσετ) και κατασκευασμένους, καθώς και την εναλλάξ χρήση φιλμ 16mm και τεχνολογίας digital imaging, για να παρουσιάσει τα στάδια μιας περιβαλλοντικής καταστροφής η οποία δεν αποτελεί πιθανό σενάριο ανατροπής (plot twist) αλλά βιωμένη πραγματικότητα την οποία δεν αναγνωρίζουμε ως τέτοια.

Από την εθνογραφική αλληγορία και αρχιπελαγική Ουτοπία του έργου Slow Action, στη στοχαστική ενδοσκόπηση που προκαλεί το πείραμα της εγκλωβισμένης ζωής στη Βιόσφαιρα της Αριζόνας στο έργο Urth (το οποίο προηγήθηκε της παγκόσμιας καραντίνας του Covid) έως το πιο πρόσφατο Look Then Below, έργο που ανακαλεί τη χθόνια πλευρά της ζωής όπως εγκαταβιεί στις μη-εξωτικές σπηλιές του Σόμερσετ, με τρόπο αλλόκοτα ποιητικό, ονειρικό σχεδόν, ο Rivers αποκαλύπτει κάτι κρίσιμο στην αποκάλυψη: την πραγματικότητα η οποία συντελείται διαρκώς μέσα στη φαντασία και αντίστροφα, την οικεία διάσταση της επικής αφήγησης, το σαθρό όριο ανάμεσα στο ντοκουμέντο και την επινόηση. Στην έκθεση θα παρουσιάζεται και το καλλιτεχνικό βιβλίο Urthworks, το οποίο έχει δημιουργηθεί με τη συνδρομή του sci-fi συγγραφέα Mark von Schlegell και αντλεί από τη μυθολογία των Βίκινγκ και την Urth, θεά του πεπρωμένου, καθώς και από τη δυστοπική νουβέλα Earthworks (1965) του Brian Aldiss.

Παράλληλα, στο επίσημο πρόγραμμα του 66ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα προβληθεί, σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου (θεσμό της Ταινιοθήκης της Ελλάδος), η νέα ταινία του Rivers, Mare’s Nest, η οποία εμπνέεται από το έργο του Don DeLillo και αμφισβητεί, όπως το συνολικό έργο του καλλιτέχνη, την κλασσική φόρμα της αφηγηματικής ανατροπής που καταλήγει συχνά να είναι τίποτα περισσότερο από μασκαρεμένη προβλεψιμότητα. Η ταινία εξελίσσεται σε έναν κόσμο άγνωστο και ασαφή, όπου το μόνο ίχνος ενηλίκων είναι η καταστροφή και κεντρική παρουσία είναι αυτή των παιδιών που συγκεντρώνονται σε κοινότητα με μια κίνηση που σημαίνει κάτι αισιόδοξο για το μέλλον. Τα εγκαίνια της έκθεσης και η προβολή του Mare’s Nest θα γίνουν παρουσία του Ben Rivers.

Ομάδα Errands

H έκθεση «Ανατροπή (η επιστημονική φαντασία σαν αλλαγή)» αναπτύσσεται και μέσα από το νέο έργο των Errands με τίτλο U.F.O. Lost in HEAVEN (2025) – The Journey of a Forgotten Future, μια ανάθεση της Μπιενάλε 9 στην ομάδα, με αιχμή το οραματικό έργο του Νικόλαου Ξάστερου, την παράξενη ιδέα της αναδρομικής μελλοντολογίας και τη συνάντηση των δύο ελληνικών και συνομήλικων Μπιενάλε (Θεσσαλονίκης - Αθήνας) στο δυναμικό πεδίο της επιστημονικής φαντασίας, σαν ανάμνηση από το μέλλον.

Η ομάδα Errands επιστρέφει εδώ στο έργο της TRANSPORTING UTOPIA, το οποίο είχε παρουσιάσει στη 2η Μπιενάλε της Αθήνας (2009), AB2: ΗEAVEN. Το 2009 οι Errands βρήκαν ένα «σπίτι-ούφο» εγκαταλελειμμένο ανάμεσα στα δέντρα, σε παραλιακή περιοχή του Λουτρακίου, το αγόρασαν για 1 ευρώ και το μετέφεραν, κομμάτι-κομμάτι, στην παραλία του Φλοίσβου. Το σπίτι-ούφο είναι ένα από τα λίγα σωζόμενα παραδείγματα της φουτουριστικής προκατασκευασμένης κατοικίας από fiberglass που σχεδίασε ο Νικόλαος Ξάστερος τη δεκαετία του 1970.
Η ομάδα εμφάνισε ξανά την ιδιότυπη αυτή κατοικία, αφημένη στην εγκατάλειψη και την αφάνεια επί δεκαετίες – μαζί με το όνομα του Ξάστερου. Όμως, μια μέρα το ούφο εξαφανίστηκε από τον Φλοίσβο μυστηριωδώς, αυτή τη φορά για πάντα. Κανείς δεν γνωρίζει και δεν είδε τίποτα. Το πού βρίσκεται παραμένει άγνωστο, προσθέτοντας ένα νέο επίπεδο μυστηρίου και σημασίας στο ίδιο το έργο, αλλά και στην ευρύτερη ιστορία της προκατασκευής, της κινητικότητας και της αποτυχίας του ονείρου για μαζική, φορητή κατοίκηση.

Σήμερα, στην Μπιενάλε 9, η ομάδα Errands επανέρχεται στο έργο της φωτίζοντας αυτή την πολυεπίπεδη διαδρομή: από το ουτοπικό όραμα του Ξάστερου, στην κατάρρευση, την καλλιτεχνική διάσωση, την εξαφάνιση και, τελικά, τη σημερινή φετιχοποίηση του αρχιτεκτονικού relic – πώς από ανεπιθύμητο έγινε «εξωτικό», προϊόν για συλλέκτες, πουλώντας το μέλλον ως μνήμη.

Κώστας Σφήκας 

Ιστορικά έργα του σπουδαίου δημιουργού Κώστα Σφήκα (1927-2009) ολοκληρώνουν αυτή τη σύντομη εκθεσιακή περιήγηση στην έννοια της ανατροπής μέσα από ένα άλλο μονοπάτι. Η κινηματογραφία που εισάγει πρώιμα και προφητικά ο Σφήκας αποτελεί μια εμπειρία θέασης αντισυμβατική, καθώς αναμετράται επίμονα και μαχητικά με «το δόκανο του οφθαλμού» που δεσμεύει την τάξη του κόσμου ορθώνοντας απέναντί της «έναν εφιαλτικό καθρέφτη», με τα λόγια του Χρήστου Βακαλόπουλου. Αναμετράται με τις παγίδες της αναπαράστασης ως ενορχηστρωμένης πολιτιστικής σταθεράς και εξουσιαστικής επιταγής.

Πιο επίκαιρες από ποτέ οι ταινίες του Σφήκα ανατέμνουν τον εικονολάγνο βαμπιρισμό της κυρίαρχης κουλτούρας, τη σκηνογραφική αντίληψη του κόσμου, τα δεσμά της αφηγηματικής τελετουργίας, τον χρόνο του βλέμματος, τις κάθε λογής κατασκευές συμπεριλαμβανομένης αυτής της «κινούμενης εικόνας», της αναπαράστασης του χρόνου.

Ο κριτικός στοχασμός στην αέναη μυθοπλασία και το συνεχώς επερχόμενο τέλος των κόσμων, το άλμα στο βάθος της ιστορίας και η κατάδυση στους Νέους Καιρούς, αποτελούν συνδετικό νήμα στις τρεις περίφημες αλληγορίες του Σφήκα (Αλληγορία Ι [1986], Ο Αινιγματικός κύριος Ιούλιος Βερν – Αλληγορία ΙΙ [1993], Η Γυναίκα της… και ο Συλλέκτης – Αλληγορία ΙΙΙ [2002]) που προβάλλονται στην έκθεση. Όπως σημειώνει ο Σάββας Μιχαήλ για το έργο του Σφήκα, «η συγκρότηση ενός τέτοιου χώρου προϋποθέτει συγχρόνως κριτική της απατηλής αναπαράστασης των επιφαινόμενων και Άνοιγμα στον Κόσμο / Άνοιγμα του Κόσμου: Άρνηση της Άρνησης της Άρνησης». Τα έργα Προμηθέας Εναντιοδρομών (1998) και Το Προφητικό Πουλί των Θλίψεων του Πάουλ Κλέε (1995) συμπληρώνουν τη συγκεκριμένη εγκατάσταση στο κτίριο του MOMus–Πειραματικό Κέντρο Τεχνών. Η γένεση και το τέλος του κόσμου είναι στο σύμπαν του Σφήκα η ρηγματώδης περιπέτεια, οι δίνες των εικόνων και η αναζήτηση της αλήθειας στη σπείρα της αέναης διαλεκτικής της εξουσίας και της εξέγερσης.

Το Μοντέλο (1974), η ταινία-τομή του δημιουργού που ανατέμνει σε ένα μονοπλάνο το ομογενοποιητικό, απομειωτικό πρότυπο του καπιταλιστικού μηχανισμού, παρουσιάζεται στα πλαίσια του επιμελητικού αφιερώματος “moving in riot” στον χώρο της ΔΕΘ-HELEXPO, Περίπτερα 2 & 3, στις 31/10.

Προβολές ταινιών «moving in riot»

Το σώμα έργων κινούμενης εικόνας με τον γενικό τίτλο «moving in riot» δοκιμάζει μέσα από 9+1 παραδείγματα το επικίνδυνο πεδίο της (συν)κίνησης. Δημιουργεί με το άπλωμα των προβολών στον άδειο χώρο των κτιρίων της ΔΕΘ το μη- ή παν-διαστατικό κβαντικό πεδίο όπου τα πράγματα διαθλώνται και αλληλεπιδρούν χωρίς ωστόσο να απομειώνονται ενεργειακά και σημασιολογικά. Συγκροτώντας ένα είδος φασματολογίας (hauntology) που εμπεριέχει το μέλλον και κατοικεί τους χώρους του πιο φημισμένου θεσμού εμπορικών εκθέσεων στην Ελλάδα (ΔΕΘ-HELEXPO), τα έργα αυτά τρεμοφέγγουν στο σκοτάδι με απείθεια και προσμονή. ΔΕΘ-HELEXPO, Περίπτερα 2 & 3, 19:30–01:30 

Στα έργα του αφιερώματος (το οποίο επιμελείται η επιμελήτρια της Μπιενάλε Νάντια Αργυροπούλου) περιλαμβάνονται:

Το έργο-σπουδή The Rare Event (2017) των Ben Rivers & Ben Russell, το οποίο παρουσιάζει την απατηλή συνθήκη μιας φιλοσοφικής στρογγυλής τράπεζας, τα μέλη της οποίας στοχάζονται τις πιθανότητες της Αντίστασης.

Το ιστορικό φιλμ Kοινωνική Σαπίλα του Στέλιου Τατασόπουλου (1932, προβολή σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος στα εργαστήρια της οποίας έγινε η αποκατάστασή του). Αποτελεί την πρώτη ταινία μυθοπλασίας που ασχολήθηκε με τη δεινή κατάσταση των άνεργων και φτωχών εργατικών πληθυσμών των αστικών κέντρων και απεικόνισε τους αγώνες για την οργάνωση της βιομηχανικής εργασίας σε συνδικάτα.

Το αρχικά απαγορευμένο έργο 100 ώρες του Μάη των Δήμου Θέου & Φώτου Λαμπρινού (1964, παραχώρηση της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου με τη συνεργασία των Φ. Λαμπρινού και Κ. Θέου). Αφηγείται μέσα από αυθεντικές εικόνες και άγνωστα τεκμήρια το ζοφερό παρασκήνιο της πολιτικής δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη και σκιαγραφεί τον κοινωνικό περίγυρο και το πολιτιστικό/πολιτικό πλαίσιο εκείνης της εποχής.

H ταινία-τομή Μοντέλο (1974) του Κώστα Σφήκα, που ανατέμνει σε ένα μονοπλάνο το ομογενοποιητικό, απομειωτικό πρότυπο του καπιταλιστικού μηχανισμού. Το έργο, μέρος της συλλογής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΗΠΑ), αποτελεί προσπάθεια του δημιουργού να εκφράσει αρχικά το μοντέλο του καπιταλισμού όπως εμφανίζεται στην Ελλάδα της εποχής, με την οικοδομική δραστηριότητα ως πλέον δηλωτική έκφρασή του. Στην πορεία η ταινία προσανατολίστηκε στην «άμεση πλαστική μεταγραφή των θεμελιωδών νόμων του Κεφαλαίου» (Κ. Σφήκας), στο να αποδώσει αφαιρετικά τις συντεταγμένες και τους αυτοματισμούς της παραγωγικής διαδικασίας. Οι μηχανές, οι τάφοι, τα ανδρείκελα-εργάτες, η ροή των προϊόντων-φετίχ, η θρυλική εργασία του Σφήκα στο γύρισμα, η χρήση του χρώματος και της προοπτικής που αντλεί από τη ζωγραφική του De Chirico όσο και από την εμπειρία της εκβιομηχάνισης, συνθέτουν μια μοναδική χειροποίητη φιλμική δημιουργία η οποία υλοποιεί τη μεγάλη έρευνα και σκέψη του Σφήκα για την εργασία, τη ζωή και τη χειραφέτηση.

Το έργο A-Anti- Anticapitalista (2021) του Oliver Ressler, το οποίο επικοινωνεί τη συναίνεση στο κίνημα για την κλιματική δικαιοσύνη ότι μόνο η συστημική αλλαγή μπορεί να αποτρέψει την κλιματική διατάραξη. Δεν αρκούν πια οι ατομικές πράξεις αποκήρυξης. Η μελλοντική επιτυχία του κινήματος για το κλίμα θα εξαρτηθεί από διατομεακές προσεγγίσεις, από την πιθανότητα συμμαχιών με (για παράδειγμα) αντιρατσιστικά και αποαποικιοποιητικά κινήματα, με κινήματα κατά της έμφυλης καταπίεσης και άλλα που αντιμάχονται τις απαράδεκτες μορφές εργασιακής εκμετάλλευσης. Το σύνθημα «A-Anti-Anticapitalista» ακούγεται ήδη σε διάφορες πολιτικές εκφάνσεις της αριστεράς. Στοχεύει στην ενότητα, παραμερίζοντας τις αντιφάσεις και τις πολιτικές διαφορές των συμμετεχόντων τη στιγμή της συλλογικής έκφρασης. Τα υλικά που αξιοποιήθηκαν για αυτή την ταινία καταγράφηκαν σε δράσεις των Ende Gelände και Occupy, και στο πλαίσιο πολιτικών κινητοποιήσεων όπως αυτές κατά των G7, G8 και G20. Η επεξεργασία εικόνων και ήχου συνυφαίνει αυτά τα υλικά σε ένα σύνολο του οποίου το τέλος είναι πάντα ήδη μια νέα αρχή. Αν όντως «όλοι όσοι διαμαρτυρήθηκαν κάποτε ξέρουν τη σημασία των ουσιαστικών συνθημάτων», σύμφωνα με τον Oliver Resller, τότε αυτό το έργο συνδέεται άμεσα με τα ερωτήματα που εγείρει και η Μπιενάλε 9 μέσω του τίτλου της και του τρόπου με τον οποίο συνδέει τη γλώσσα με τη διαμαρτυρία και την ανατροπή.

Τα έργα Antistrip (1976) και Le Sibylle (1978) της πρωτοπόρας φεμινιστικής ομάδας Le Nemesiache, τα οποία στοιχειοθετούν την επαναστατική δυναμική της συλλογικής πρακτικής που χρησιμοποιεί ριζοσπαστικά το παιχνίδι, την τελετουργία, τη μνήμη, την τέχνη.

Τα έργα Ouroboros (2017) και Deep Sleep (2014) της Παλαιστίνιας δημιουργού Basma al-Sharif. Οι ταινίες πραγματεύονται τη βία της ταξινομικής αναπαράστασης που έχει υποστεί διαχρονικά η παλαιστινιακή ζωή και ο αγώνας των ανθρώπων εκεί για ανεξαρτησία και αυτονομία.

Το έργο της Al-Sharif συντίθεται από τη συμβίωση σκηνών ομορφιάς και καταστροφής, αμφισβητεί την πολιτική, τον διδακτισμό στερεοτυπικών και κατασκευασμένων/κατευθυνόμενων αναπαραστάσεων, και μελετά τον κύκλο της τρομερής λιτανείας του τραύματος στον οποίο συμμετέχουν πρωταγωνιστές και θεατές. Το έργο αρνείται μέσα και από την ίδια την απείθαρχη συγκρότησή του, τη στάση (stasis) που διαμορφώνεται από κάθε παγιωμένη προσδοκία.

Το έργο Dédé (Ancestor) (2025) της Yasmine Djédjé-Fisher-Azoumé, το οποίο εγκύπτει στη διασπορική θηλυκή ταυτότητα. Ένα animation χαλκογραφιών, η ταινία εξερευνά τη θηλυκή κοσμολογία και τις λαϊκές παραδόσεις της Ακτής Ελεφαντοστού και της φυλής Μπέτε, με οδηγό γυναικεία εμβλήματα όπως τα ανάγλυφα γονιμότητας, οι μάσκες, τα γλυπτά, οι μύθοι και οι θεότητες.

Το έργο Return to Bog Walk (2025-2026) της Cecilia Bengolea. Πρόκειται για ένα έργο σε εξέλιξη που συνδυάζει χορό, performance και μια σειρά από συνεντεύξεις που πραγματοποιούνται από το 2017, στην προσπάθεια της καλλιτέχνιδας να αποκαταστήσει το πλαίσιο και το περιεχόμενο σε σχέση με το τζαμαϊκανό dancehall. Σε αυτό ο χορός αναδύεται ως μια μορφή καταφυγίου, ένας χώρος επιβίωσης, μεταμόρφωσης και συλλογικής μνήμης. Η ταινία παρουσιάζει Τζαμαϊκανούς καλλιτέχνες της χορευτικής σκηνής, οι οποίοι είναι πλέον όλοι οικονομικοί πρόσφυγες και ζουν μακριά από την πατρίδα τους λόγω οικονομικών δυσκολιών και περιορισμένων ευκαιριών. Οι ομάδες που εμφανίζονται στην ταινία είναι οι Black Eagle και Overload Skankaz.

Οι κινήσεις τους φέρουν τη μνήμη της γης τους, της κοινότητας και του πολιτισμού τους. Η αίθουσα χορού (dance hall) γίνεται ένα πολιτιστικό καταφύγιο, ένας χώρος διαβίωσης όπου η ταυτότητα δεν χάνεται στην εξορία, αλλά συντηρείται και αναδιαμορφώνεται μέσω του ρυθμού και της κίνησης. Το έργο είναι ένας φόρος τιμής στην ικανότητα των χορευτών να κουβαλούν μέσα τους την πατρίδα τους και να χορεύουν ως πράξη αντίστασης, φροντίδας και αναγέννησης. Η Bengolea εργάζεται σε διάφορες χώρους του κόσμου, στους τομείς του performance, του βίντεο και της γλυπτικής, χρησιμοποιώντας τον χορό ως μέσο ριζοσπαστικής ενσυναίσθησης και συναισθηματικής ανταλλαγής. Η κίνηση είναι για εκείνη μια γλώσσα ανθεκτικότητας και μεταμόρφωσης, που διαμορφώνεται μέσω της συνεργασίας και της ανταλλαγής χωρίς χρήση ιεραρχίας ή βίας.

Ιδιαίτερη θέση στο αφιέρωμα έχει το βίντεο που προαναγγέλει μια από τις πιο πειραματικές και δημιουργικές συνεργασίες-πρωτοβουλίες της Μπιενάλε 9. Έργο σε εξέλιξη και αυτό, το βίντεο δημιουργείται σταδιακά από υλικά τα οποία συγκεντρώνονται μέσα από συλλογική έρευνα, σε σκηνοθεσία και συναρμογή της Ίριας Βρεττού. Μεταφέρει τον τόνο ενός έργου σε εξέλιξη με τον γενικό τίτλο Playing Otherwise. Στο πλαίσιο της διερεύνησης του «κοινωνικού αλλιώς» (the social otherwise) –το οποίο αποτελεί κύριο άξονα της συγκεκριμένης επιμέλειας μαζί με αιτήματα διεκδίκησης του δημόσιου χώρου, θέματα συλλογικότητας και αλληλεγγύης, προβληματισμούς για την αναθεώρηση των σχέσεων εξουσίας και ανταγωνισμού– το έργο-σύνολο δράσεων “Playing Otherwise” θα αναπτυχθεί με δημιουργικούς εταίρους την πλατφόρμα Another Football και το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ και θα συμπεριλάβει, με αιχμή το ποδόσφαιρο, πλήθος συνεργατικών πρωτοβουλιών, αυτοοργανωμένων ομάδων και ανεξάρτητων πλατφορμών, καθώς και εύρος καλλιτεχνικών, θεωρητικών αναφορών γύρω από το παιχνίδι, τα σπορ, το σύγχρονο gaming, συμπεριλαμβανομένων και των θέσεων της Καταστασιακής Διεθνούς για το αντιπολεμικό παιχνίδι (το Kriegspiel του Guy Debord) και την εφαρμοσμένη «τριαλεκτική» (Asger Jorn, 1962). Ακόμα και αν δεν ξεκινήσει μια νέα «three-sided football league» με αφορμή την Μπιενάλε 9 στη Θεσσαλονίκη, θα έχει ενδιαφέρον η περιπέτεια/προσπάθεια της συγκρότησής της στην παράδοση αντίστοιχων πρωτοβουλιών της δεκαετίας του 1990, καθώς και η ανάδειξη ενός παιχνιδιού που συνδυάζει τεχνικές ποδοσφαίρου, σκακιού και πόκερ ενώ καταλύει τη δυαδική συνθήκη της αντιπαράθεσης.

Eργαστήριο σπορο-βομβών, σε συνεργασία με την περιβαλλοντική οργάνωση Μαμαγαία

Η συνεργασία αυτή επεκτείνεται και στις εξής δράσεις:

• 31/10 @ 10:00-14:00 εργαστήριο σπορο-βομβών για σχολεία
• 1/11 @ 17:00-19:00 εγκαίνια έκθεσης “WONDER CITY: Planting our urban present together” στο MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – διάρκεια έκθεσης: 1-7/11
• 1/11 @ 19:00-21:00 γεύμα-συζήτηση «Συνδαιτημόνες» στο MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (με πρόκληση μόνο)

Αυτή η πρώτη εκδήλωση της δημιουργικής συνεργασίας της Μπιενάλε 9 με την περιβαλλοντική οργάνωση Μαμαγαία ανιχνεύει τα σημεία στα οποία η τέχνη, η ακτιβιστική δράση και η παιδαγωγική φροντίδα συναντώνται προκειμένου να αλλάξουν τη σχέση παιδιών και ενηλίκων με τη συλλογική διεκδίκηση, τη βιωματική γνώση και την αισθητική απόλαυση: από το μεγάλο κάλεσμα για τη δημιουργία και ρίψη χιλιάδων σποροβομβών, οι οποίες καταλαμβάνουν ανθοφορώντας το αστικό τοπίο, στην έκθεση Wonder City που φέρνει στον χώρο του μουσείου και στο συγκείμενο της Μπιενάλε την έκφραση της εμπειρίας των παιδιών, στο «Δίκτυο Σχολικών Λαχανόκηπων Θεσσαλονίκης» και, τέλος, στην αναστοχαστική δράση «Συνδαιτημόνες» που φιλοδοξεί να φέρει στο τραπέζι όσων σχεδιάζουν και αποφασίζουν τη συζήτηση για πιο δίκαια και βιώσιμα διατροφικά μέλλοντα. Οι κοινότητες της Μαμαγαία συναντούν αυτές της Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης, και αυτή είναι μια αρχή που δεν μπορεί παρά να οδηγήσει εκεί που όλα μπορούν να αλλάξουν.

Εργαστήριο μεταξοτυπίας Momus sacculos in MOMo non imprimet (19:30–22:00) 

Πιστή στο πνεύμα της αποανάπτυξης και αξιοποιώντας την πρακτική της πειρακτικής επανάχρησης προκειμένου να αλλάξει τη συνήθη προσέγγιση του «διαφημιστικού» αγαθού, η 9η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης προσκαλεί το κοινό σε ένα συμμετοχικό και προβοκατόρικο εργαστήριο μεταξοτυπίας. «Ταγκάρουμε» με το λογότυπο της φετινής διοργάνωσης, «όλα πρέπει να αλλάξουν. ΡΝΣ9», τις πάνινες τσάντες σας από προηγούμενες εκθέσεις και διοργανώσεις, συγχωνεύοντας και συγχέοντας σκωπτικά διαφορετικές πολιτισμικές εμπειρίες, μνήμες και ταυτότητες. H διαδικασία θα πραγματοποιηθεί υπό την καθοδήγηση του Mephisto Me Studio το οποίο επιτείνει τη σύγχυση, επιστρατεύει ανατρεπτικά το χιούμορ της άλλης, της ακατανόητης γλώσσας και σημειώνει:

Momus sacculos suos in MOMo non fingit.
Si Momus sacculos suos in MOMo imprimeret, animos commoveret.
Sacculi Momī in MOMo velut vestigia artis exprimerentur.
Momus sacculos suos in MOMo signis suis non notat.
Momus per sacculos suos in MOMo fulgere posset.
Momus sacculos suos in MOMo tanquam artem vivam non insculpit.
Pro MOMo arte Momī mortua est.
Sed etiam Momō MOMus mausoleum est.

Αερίτες: χορός αλλιώς ΔΕΘ ΑΡΘΩ’ (22:00–23:00)

Η ομάδα Αερίτες μελετά τη συνθήκη της αλλαγής, τις βάσεις και τις άρσεις της και επεμβαίνει παρασύροντας και παρατηρώντας:
ΔΕΘ
ΔΕΘ ΑΡΘΩ’
ΔΕ Θα καταργηθώ
ΔΕ Θέλω
*ΔΕΘ: Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης + Αρθώ παθητικό του ρήματος αίρω: κουβαλάω, σηκώνω και μεταφορικά ακυρώνω, καταργώ.
Στον πρόλογο του «όλα πρέπει να αλλάξουν. ΡΝΣ9», το ΔΕΘ ΑΡΘΩ’ αναγγέλλει τη δημόσια επίδειξη των χώρων της ΔΕΘ-HELEXPO (Περίπτερα 2 & 3) απελευθερωμένων από περιεχόμενο, εορτασμούς και παραγωγικές ιδέες που υπόσχονται να κάνουν το μέλλον μας σίγουρο.
Το ΔΕΘ ΑΡΘΩ’, μέσα από μια σειρά άυλων παρεμβάσεων και ξέφρενων εξομολογήσεων κινητικής αποσταθεροποίησης, μας ξεναγεί στη βάση της επερχόμενης 9ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, στα θεμέλια, στα ντουβάρια της. Προφητεύει δειλά τα πρώτα βήματα μη ακύρωσης της ύπαρξης, εμπιστεύεται και εξαγγέλλει το σφάλμα, προτείνοντας νέους τρόπους χορευτικής ανικανο-ποίησης.
Χορογραφία: Πατρίσια Απέργη
Performers: Ελεάννα Ζώη, Caterina Politi, Ηλίας Χατζηγεωργίου
Παραγωγή: Ομάδα χορού ΑερίτεςΣε μια μπιενάλε ανείπωτης εφευρετικότητας, οι Αερίτες απολαμβάνουν τη μοναξιά της απόφασης να τρανσάρουν στην αλλαγή.

Live VELVET BUS goes Salonica Biennale Μέρος 1 (19:30–22:00) 

DJ performance του ντουέτου Τούμπα–Χαριλάου (Μαρίνα Βελησιώτη, Ξένια Καλπακτσόγλου). Εκεί όπου οι playlists συγκρούονται σαν αναμεταδόσεις από έναν πλανήτη σε ελεύθερη πτώση, αποκαλύπτεται το κόστος του να είσαι κορίτσι. (visuals: Μαρίνα Βελησιώτη).
Vassilina live performance
Bipolia live performance
To VELVET BUS είναι ένα κινούμενο, πολυμορφικό, συμμετοχικό φεστιβάλ από το 2008. Εμπνευστές του οι The Callas / Άρης και Λάκης Ιωνάς, μέλη της ομάδας του Velvet Room, μιας μεγάλης κολεκτίβας που απαρτίζεται από συνεργάτες και φίλους και παρουσιάζει εδώ και 20 χρόνια σε όλη την Ελλάδα τη σύγχρονη ανεξάρτητη καλλιτεχνική δημιουργία μέσα από εκθέσεις, εκδόσεις, κινηματογραφικές ταινίες, συναυλίες, φεστιβάλ και events.

The Callas with The Callasettes live

23:00–24:00 live VELVET BUS goes Salonica Biennale Μέρος 2
Σκηνοθεσία, κοστούμια, artworks: The Callas | χορογραφία: Αγγελική Χατζή | χορεύτριες: Αγγελική Χατζή, Ελπινίκη Σαριπανίδου | performers: Ειρήνη Ζωγράφου, Μελία Παπαδοπούλου.

Στο πλαίσιο του live «VELVET BUS goes Salonica Biennale Μέρος 2», οι The Callas / Λάκης και Άρης Ιωνάς θα παρουσιάσουν για πρώτη φορά και το νέο τους τραγούδι, “Everything Must Change,” το οποίο δημιούργησαν ειδικά για την 9η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (Στίχοι, μουσική, ενορχήστρωση: Λάκης και Άρης Ιωνάς / The Callas | Παραγωγή, μίξη: Μαριλένα Ορφανού | Φωνή: Άρης Ιωνάς | Φωνητικά: Φιλίππα Δημητριάδη, Ειρήνη Ζωγράφου, Ιωάννα Ιωνά, Δάφνη Κυριακίδου, Κυβέλη Μαρσέλλου).

DJ set Yavash (24:00–01:30)

Με το set της γνωστής Θεσσαλονικιάς DJ κλείνει το πάρτι που υποδέχεται την Μπιενάλε 9.

είσοδος ελεύθερη, όλ@ ευπρόσδεκτ@

***

Η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΣΠΑ – Πρόγραμμα «Κεντρική Μακεδονία»).
www.thessalonikibiennale.com