Καζαντζάκης

Ο Γιάννης Σμαραγδής («El Greco», «Καβάφης» κ.ά.) επιστρέφει στη δεξαμενή των μεγάλων Ελλήνων για να αφηγηθεί την ιστορία του Καζαντζάκη, που μεταξύ άλλων έχει απασχολήσει τους Ντασέν και Σκορσέζε. Οι εν λόγω σκηνοθέτες προσπάθησαν να δώσουν τη δική τους οπτική πάνω στη φιλοσοφία του κρητικού λογοτέχνη, σε αντίθεση με τον Σμαραγδή που κινείται επιδερμικά και σε περισσότερο ασφαλή αφηγηματικά μονοπάτια. Όμως αυτό δεν σώζει το φιλμ από την αποτυχία. Γραμμική περιγραφή γεγονότων χωρίς καμιά έμπνευση –από τα παιδικά χρόνια στην Κρήτη και τη δεσποτική, βίαιη μορφή του πατέρα μέχρι τη φιλία του με τον Σικελιανό και τα ταξίδια μύησης σε Παρίσι, Μόσχα, Βιέννη κ.ά.– που δεν έχουν κινηματογραφική ουσία, ενώ όλο το νόημα της καζαντζακικής ιδεολογίας μόλις και ψηλαφίζεται. Η σχέση του Καζαντζάκη με τον Λένιν, τον Χριστό, τον Βούδα και η διαρκής αγωνία του να ξεφύγει η ψυχή του από τις αλυσίδες της θνητής σάρκας ποτέ δεν αξιοποιείται κινηματογραφικά. Η κάμερα μένει απλός παρατηρητής μιας φιλοσοφικής ιστορίας που παρουσιάζεται σαν ένα συνονθύλευμα γραφικότητας (αποκορύφωμα η «τραγική» απόδοση του Σικελιανού), υπερβολής και ατέλειας, όπου πολλές σκηνές έχουν σοβαρά προβλήματα τόσο αισθητικά όσο και σε επίπεδο υποκριτικής. Στο φινάλε δε το δράμα κορυφώνεται σχεδόν κωμικοτραγικά, ενώ φυσικά δεν χωράει κουβέντα γύρω από το αν η ταινία καταφέρνει να αγγίξει έστω και λίγο το νόημα της φιλοσοφίας του Νίκου Καζαντζάκη. Στην ολιγόλεπτη τελευταία εμφάνισή του ο Στάθης Ψάλτης υποδύεται ένα μοναχό του Άγιου Όρους και προσφέρει την καλύτερη ερμηνεία της ταινίας.