10 Έλληνες εικονογράφοι παιδικού βιβλίου μιλούν για την ιδιαίτερη ομορφιά της τέχνης τους

Έχουν συνεργαστεί με τους περισσότερους εκδοτικούς οίκους, η δουλειά τους βγαίνει στο εξωτερικό, παρακολουθούν τις νέες τάσεις και συναντιούνται στις υποψηφιότητες των βραβείων, κερδίζοντας Κρατικά Βραβεία, βραβεία Αναγνώστη, βραβεία Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού βιβλίου IBBY και άλλες διεθνείς διακρίσεις.

Όσα μας είπαν κάποιοι από τους καλύτερους εικονογράφους παιδικού βιβλίου Ντανιέλα Σταματιάδη, Χρήστος Κούρτογλου, Φωτεινή Στεφανίδη, Πέρσα Ζαχαριά, Βασίλης Κουτσογιάννης, Πέτρος Μπουλούμπασης, Ίρις Σαμαρτζή, Αχιλλέας Ραζής, Μάρια Μπαχά, Μυρτώ Δεληβοριά για την τέχνη της εικονογράφησης.

— Λίγα λόγια για τη δουλειά σου. Πώς θα την περιέγραφες;

Μάλλον το πιο χαρακτηριστικό πράγμα στη δουλειά μου είναι ότι αλλάζει από δουλειά σε δουλειά. Κάθε κείμενο που διαβάζω μου βγάζει άλλη αίσθηση, με κάνει να θέλω να μιλήσω μία άλλη εικαστική γλώσσα, να χρησιμοποιήσω άλλου τύπου οπτικά στοιχεία για να αποδώσω την ατμόσφαιρα του βιβλίου. Δουλεύω σχεδόν αποκλειστικά με digital media, πολύ συχνά ωστόσο προσπαθώ να δώσω μια χειροποίητη αίσθηση στις εικόνες μου.

— Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα – προβλήματα, προβολή στο εξωτερικό; 

Στην Ελλάδα το επίπεδο της εικονογράφησης τα τελευταία χρόνια θεωρώ ότι είναι εξαιρετικό. Αν πρέπει να εντοπίσουμε ένα πρόβλημα, είναι ότι η αγορά μας ακόμα δεν είναι έτοιμη να υποδεχτεί πιο σύγχρονες πρακτικές, και πολλές φορές οι κάπως πιο τολμηρές προτάσεις των εικονογράφων δεν υποστηρίζονται από φόβο ότι δεν θα αγοραστεί το βιβλίο. Είμαστε πάντα ένα βηματάκι πίσω (ενίοτε πολλά βηματάκια) σε σχέση με το εξωτερικό, όχι γιατί δεν έχουμε εικονογράφους, αλλά γιατί δεν είναι έτοιμη η πλειοψηφία του αγοραστικού κοινού να δεχτεί κάτι πιο πειραματικό.

Από την άλλη δεν είναι και παράλογο, αν σκεφτούμε το γεγονός ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει εικαστική εκπαίδευση παρά μόνο για όσους την ακολουθούν στοχευμένα. Τα τελευταία χρόνια σαφώς έχουν βελτιωθεί τα πράγματα, αλλά όπως το βλέπω εγώ η τέχνη (και κυρίως η σύγχρονη) θα έπρεπε να βρίσκεται παντού γύρω μας, στα πάρκα, στο σχολείο, στους δρόμους – και όχι μόνο σε μουσεία. Χρειαζόμαστε περισσότερα ποιοτικά ερεθίσματα και η εικαστική τέχνη στο σύνολό της να μη θεωρείται ένας ελιτίστικος κλάδος που απευθύνεται σε γνώστες.

Ο στόχος μου, καλλιτεχνικά, είναι να μαθαίνω και να δοκιμάζω όλο και περισσότερα πράγματα. Νομίζω πως όλα τα υπόλοιπα έρχονται κάπως.

— Τι προσφέρει στα παιδιά μια καλή εικονογράφηση;

Θεωρώ ότι μια καλή εικονογράφηση καλλιεργεί την παρατήρηση, τη φαντασία, την αισθητική, την ελεύθερη και τη συνδυαστική σκέψη. Φαντάζομαι δεν χρειάζεται να εξηγήσω πόσο σημαντικά και απαραίτητα είναι όλα αυτά στην ζωή ενός παιδιού για την ανάπτυξή του. Αλλά η καλή εικονογράφηση απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες, είναι απαραίτητη σε όλες τις ηλικίες, ωστόσο δυστυχώς δεν την απαντάμε συχνά στα αντίστοιχα βιβλία. Π.χ. στα εφηβικά βιβλία ή δεν θα βρούμε εικόνες ή θα βρούμε με την αισθητική κόμικς. Μια χαρά είναι τα κόμικς, αλλά δεν ξέρω γιατί πρέπει να περιορίζεται εκεί η εικονογράφηση για αυτό το είδος. Στα ενήλικα βιβλία δεν υπάρχει καθόλου εικόνα. Λες και οι εικόνες είναι μια γλώσσα που απευθύνεται αποκλειστικά και μόνο στα παιδιά.

Ανάγκη για τέχνη, για αισθητική καλλιέργεια, και όλα τα υπόλοιπα, έχουμε όλοι, και αυτή την ανάγκη πρέπει να μεταδώσουμε στα παιδιά.

— Με ποιους εκδοτικούς συνεργάζεσαι/έχεις συνεργαστεί;

Έχω συνεργαστεί με τους περισσότερους ελληνικούς εκδοτικούς οίκους παιδικών βιβλίων και με λίγους του εξωτερικού.

— Ποιο βιβλίο σου αγαπάς ιδιαίτερα;

Δύο είναι τα πιο αγαπημένα μου βιβλία. Το ένα είναι το δικό μου silent book «Μία αρχή, ένα τέλος μία αρχή ξανά» (εκδόσεις Πατάκη) και το «Κανονικά» σε κείμενο της Μαρίας Λυκάρτση (εκδόσεις Καστανιώτης) που τιμήθηκε φέτος με το κρατικό βραβείο.

— Λίγα λόγια για τη δουλειά σου. Πώς θα την περιέγραφες;

Δουλεύω κυρίως ακουαρέλα και στο τέλος κάνω μια επεξεργασία στον υπολογιστή. Ένα κείμενο που μου αρέσει είναι σίγουρα ένα βασικό συστατικό για να προχωρήσω. Τώρα τελευταία κάνω περισσότερο δικά μου βιβλία , κυκλοφόρησε πρόσφατα το «Τερατάκι, εγώ», εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, όπου έχω γράψει και το κείμενο, και ετοιμάζω κι ένα καινούργιο βιβλίο που απευθύνεται σε ενήλικες, περισσότερο ζωγραφικό αυτή τη φορά. Θέλω να βλέπω το βιβλίο ως ένα σύνολο και να κάνω περισσότερες τρέλες.

— Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα: προβλήματα, προβολή ή συνεργασίες στο εξωτερικό;

Δεν έχω συνεργασίες με ξένους εκδοτικούς, αλλά νομίζω θα έχει πολύ ενδιαφέρον. Προβολή των ελληνικών βιβλίων στο εξωτερικό γίνεται στις διεθνείς εκθέσεις, όπως στη Μπολόνια όπου είναι πολύ γνωστή πια σε όλους μας και είναι μια πολύ ωραία εμπειρία για έναν εικονογράφο. Φέτος είμαι πολύ τυχερή, γιατί με διάλεξαν να συμμετέχω στην Biennial of Illustrations Bratislava, στην Μπρατισλάβα, όπου ελπίζω να καταφέρω να πάω.

Το τοπίο της εικονογράφησης είναι πολύ δυναμικό από τη μια, και υπάρχουν πολλοί δυνατοί δημιουργοί, αλλά θα μπορούσε να είναι πραγματικά ακόμη καλύτερο. Θα ήταν σημαντικό να έβγαιναν ελληνικά βιβλία στο εξωτερικό, αλλά κάποιος πρέπει να αναλάβει να το κάνει, κάποιο agency. Ο δημιουργός, πολλές φορές –και δεν είναι και το δυνατό του σημείο όλο αυτό–, του ζητείται να προωθεί το έργο του, να το παρουσιάζει, να κάνει προσπάθειες να βγει στο εξωτερικό στις εκθέσεις…

Ονειρεύομαι να γίνονται ωραία βιβλία και να υπάρχει ο χρόνος, ο χώρος και τα μέσα να τα δουλεύουμε.

— Τι προσφέρει στα παιδιά μια καλή εικονογράφηση;

Είναι νομίζω σημαντική μια καλή εικονογράφηση, ώστε να έρχονται σε επαφή τα παιδιά με τα θέματα της αισθητικής, σε μια εποχή με ατέλειωτης πληροφορία και εικόνας. Πιστεύω πολύ ακόμη στη διαφορά του χειροποίητο, της γραφής του κάθε καλλιτέχνη, της γνώσης του ζωγράφου για το χρώμα, την εικόνα. Και είναι σημαντικό να ξεχωρίζουν τα παιδιά καταστάσεις, να μην είναι όλα ίδια. Έχω συνεργαστεί με διάφορους εκδότες (Καστανιώτης, Πατάκης, Παπαδόπουλος) και κυρίως με το Καλειδοσκόπιο, ενώ τα τελευταία χρονιά παρατηρούμε και πολλές αυτοεκδόσεις.

— Με ποιους εκδοτικούς συνεργάζεσαι/έχεις συνεργαστεί;

Έχω συνεργαστεί με διάφορους εκδότες (Καστανιώτης, Πατάκης, Παπαδόπουλος) και κυρίως με το Καλειδοσκόπιο, ενώ τα τελευταία χρονιά παρατηρούμε και πολλές αυτοεκδόσεις.

— Ποιο βιβλίο σου αγαπάς ιδιαίτερα;

Το «Τερατάκι» μου.

— Λίγα λόγια για τη δουλειά σου. Πώς θα την περιέγραφες;

Μπήκα στον χώρο της εικονογράφησης στα 23 μου, ενώ παράλληλα σπούδαζα αρχιτεκτονική, οπότε ήταν αρκετά part-time, λόγω χρόνων. Από το 2020 και μετά, η εικονογράφηση έγινε η κύρια απασχόλησή μου, με το μεγαλύτερο κομμάτι των projects που αναλαμβάνω να είναι εικονογραφημένα βιβλία. Δεν ξέρω πώς να περιγράψω την δουλειά μου. Η πρόθεση μου είναι να δίνω όσο το δυνατόν περισσότερη ουσία στις εικόνες που παραδίδω, αλλά αυτό δεν είναι και κάπως αυτονόητο; Κάθε κείμενο είναι διαφορετικό, άρα φροντίζω να σέβομαι -όσο γίνεται- αυτήν την ποικιλία. Ξεκίνησα τα πρώτα χρόνια να δουλεύω με μολύβια/κάρβουνα, σκανάρισμα και ψηφιακό χρώμα, αλλά σύντομα μεταπήδησα στον –σχεδόν– απολύτως ψηφιακό σχεδιασμό, με γραφίδα.

— Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα – προβλήματα, προβολή ή συνεργασίες στο εξωτερικό;

Δεν ξέρω να μιλήσω για παλαιότερα, αλλά μετά το πρώτο lockdown πήρε πολύ τα πάνω του το εικονογραφημένο βιβλίο. Παρατηρώ με χαρά ότι ο κόσμος μάς παίρνει όλο και πιο πολύ στα σοβαρά. Ακόμη διατηρείται ένα ρομαντικό στοιχείο στον εκδοτικό χώρο, ότι το κάνουμε σαν χόμπι, ότι δεν χρειάζεται να πληρώνουμε νοίκια, λογαριασμούς, ΕΦΚΑ, αλλά ότι ζούμε κάπως μαγικά. Προσωπικά προσπαθώ να είμαι όσο πιο vocal μπορώ για όλα αυτά, γιατί η διατήρηση αυτού του ρομαντισμού κάνει πολύ κακό στον κλάδο μας. Προφανώς και είναι δύσκολα τα πράγματα για όσα από εμάς το κάνουμε full time. Τα προβλήματα είναι πολλά, αλλά είναι λιγότερα από πριν 5 χρόνια.

Ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για μια εφαρμοσμένη τέχνη, στην Ελλάδα του 2025, που η τέχνη για τα περισσότερα άτομα είναι περιττή, ανούσια. Το ελπιδοφόρο είναι ότι τα άτομα που εικονογραφούν στην Ελλάδα είναι πια πολλά, ικανά, στην πλειονότητά τους αυτοδίδακτα κι όμως εκπαιδευμένα να κάνουν σούπερ δουλειές. Σοκάρομαι καθημερινά από το πόσο όμορφα πράγματα δημιουργούνται και από το πόσο σταθερά ανεβαίνει το επίπεδο των εικόνων. Βγαίνουν προς τα έξω αυτές οι εικόνες; Νομίζω τα πράγματα είναι λίγο «whatever happens in Greece, stays in Greece» και λογικό είναι, γιατί δεν είναι απλό για έναν μικρό εκδοτικό να χρηματοδοτεί τα πάντα χωρίς κρατική στήριξη. Πολλά άτομα προβάλλονται έξω ή δουλεύουν κυρίως για έξω, αλλά είναι λόγω της δικής τους προσπάθειας. Δεν έρχεται από το σύστημα, αυτόματα, η βοήθεια.

Όνειρό μου είναι κάποια στιγμή να κάνω λίγη αγρανάπαυση και να φτιάξω κάτι ολόδικό μου.

— Στόχοι που θέτεις ως δημιουργός; Τι ονειρεύεσαι;

Ο κύριος στόχος μου, ή μάλλον ευχή είναι: όχι άλλο μόνο βιβλία. Ας έρθουν και εδώ ευκαιρίες να εφαρμόζουμε τη δουλειά μας και σε άλλους τομείς, πέρα από τον εκδοτικό. Οι επιλογές θα μπορούσε να είναι πολλές. Το θέμα είναι να μας εμπιστευτούν και σε άλλους χώρους και είμαι σίγουρος ότι δεν θα χάσουν. Εξάλλου, αν μπορείς να ανταπεξέλθεις σε ένα από τα πιο απαιτητικά κοινά, που είναι οι γονείς και τα παιδιά, μπορείς να ανταπεξέλθεις σχεδόν παντού, χαχα! Όνειρό μου είναι κάποια στιγμή να αποκτήσω το προνόμιο να ρίξω λίγο τους ρυθμούς μου, να κάνω λίγη αγρανάπαυση και να φτιάξω κάτι ολόδικό μου, που ονειρεύομαι χρόνια.

Νομίζω ότι μια καλή εικονογράφηση θέτει το πλαίσιο ώστε τα παιδιά –αλλά και οι άνθρωποι γενικώς, ασχέτως ηλικίας– να πατήσουν πάνω σε κάτι σταθερό, γνώριμο και να προχωρήσουν. Όχι πιο πέρα από τα κείμενα, αλλά αλλού, σε μέρη που οι λέξεις δεν αγγίζουν. Ίσως δίνεται, έτσι, μια πιο άμεση πρόσβαση στο «σιωπηλό» του καθενός. Αυτό το οποίο δεν ονομάζεται. Μια συμπυκνωμένη αίσθηση, τυπωμένη μπροστά τους. Τους δίνεις περισσότερες ευκαιρίες κατά κάποιον τρόπο. Δεν είμαι τόσο σίγουρος για όλα αυτά που λέω και αυτή ίσως να είναι και η μαγεία της εικόνας.

— Τι προσφέρει στα παιδιά μια καλή εικονογράφηση;

Η εικονογράφηση είναι σημαντική γιατί βοηθάει τα βιβλία να πουληθούν, όσο πεζό κι αν ακούγεται. Αφαίρεσε τις εικόνες από τα βιβλία ενός βιβλιοπωλείου, μπες μέσα και προσπάθησε να ψωνίσεις. Από εκεί και πέρα οποιαδήποτε άλλη σημασία είναι σχετική, την δίνουμε όλ@ μας καθημερινά, με το πώς στεκόμαστε δίπλα ή απέναντι από την τέχνη.

— Με ποιους εκδοτικούς συνεργάζεσαι/έχεις συνεργαστεί;

Μεταίχμιο, Διόπτρα, Πατάκη, Πουά, Υδροπλάνο, Ψυχογιό, Susaeta, Καλέντη, Ίκαρο, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Περισπωμένη, Καστανιώτη, Διάπλαση, Τελεία, Κέδρο, Michael O’Mara books.

— Ποιο βιβλίο σου αγαπάς ιδιαίτερα;

Αγαπώ πολύ το βιβλίο «Τα πουλιά - Карчата», που κάναμε με την Αναστασία Σταματοπούλου και τις εκδόσεις Καστανιώτη, το 2021, για πολλούς, πολλούς λόγους.

— Λίγα λόγια για τη δουλειά σου. Πώς θα την περιέγραφες;

Πολλά στο μυαλό και στην ψυχή, λίγα στο χέρι και στην ύλη. Άκουσμα εσωτερικής φωνής, οραματισμός της εικόνας, αίσθηση της ατμόσφαιράς της, άρωμα, κίνηση, αποτέλεσμα που ποτέ δεν προσεγγίζεται. Συμβιβασμός όχι, μιας και το χειροπιαστό δίνει πολύ περισσότερη χαρά από το ιδεατό. Ανάμειξη του φανταστικού με το πραγματικό, του ζωγραφιστού με το ζωντανό. Απαξίωση της «στρωτής» επιφάνειας του όποιου έργου την ώρα της δημιουργίας του είτε είναι σκαρίφημα είτε σύνθεση πολύμηνης εργασίας. Οι ύλες, σημαντικές κι αυτές, βοηθούν με τα μοναδικά προσόντα τους: Και για τις δύο τέχνες, αβγοτέμπερα για τον μικρόκοσμο της πινελιάς της, την μαλακή και λαμπερή της αίσθηση.

Χρώματα σε σκόνες παλαιά για το ανεξίτηλο και τις αποχρώσεις τους, σαν βοτάνια μαγικά και αναντικατάστατα. Λάδια καλής ποιότητας ή χειροποίητα από τις ίδιες σκόνες. Ακουαρέλλες σε πλακάκια, παλιές ή χειροποίητες. Κλασική σινική μελάνη. Πινέλα φυσικής τρίχας και γιαπωνέζικα μακρύτριχα. Μελάνια λαδιού για τη χαρακτική και παλιά χειροκίνητη πρέσα. Επιφάνειες φυσικές, τοίχος πρώτα από όλα, σοβάς νωπός, χαρτί από βαμβάκι ή από ίνες φυτών, ξύλο, πολλές φορές ήδη χρησιμοποιημένο, κεραμικά θραύσματα, ύφασμα, πάπυρος, κάθε υλικό που έχει κάτι ιδιαίτερο να δώσει, να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει τις περισσότερες φορές. Και δύναμη ψυχής, το ευκολότερο και δυσκολότερο μαζί. Και αρκετή απογοήτευση. Και ανικανοποίητο. Λίγες φορές όλα μαζί να βρεθούν, λίγα και τα έργα που μένουν.

— Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα – προβλήματα, προβολή ή συνεργασίες στο εξωτερικό;

Τελευταία έχει ανοίξει αυτός ο δρόμος. Βλέπουμε ωραίες ελληνικές δουλειές να κυκλοφορούν μεταφρασμένες. Μην ξεχνάμε ότι τα παλιά χρόνια είχαμε και σημαντικές βραβεύσεις από το εξωτερικό – ας θυμηθούμε «Τα καλά παιδιά» του Κώστα Γραμματόπουλου στη Διεθνή της Λειψίας τη δεκαετία του 50... Τώρα οι διακρίσεις είναι πολύ περισσότερες όπως και οι διοργανώσεις. Με χαρά μεγάλη βλέπουμε τους Έλληνες εικονογράφους να διακρίνονται και να κυκλοφορούν έξω. Προσωπικά δουλειές μου έχουν κυκλοφορήσει στην Κορέα, την Εσθονία και τον Λίβανο.

— Ως πιο παλιά στο χώρο, αλλά και ενεργή, να μας πεις πώς βλέπεις το τοπίο και τις νεότερες γενιές εικονογραφων;

Μεγάλωσα σ' ένα σπίτι που η εικονογράφηση και η τέχνη του βιβλίου ήταν καθημερινή υπόθεση. Ζώντας πλάι σ' έναν από του σημαντικότερους εικαστικούς-εικονογράφους της γενιάς του, τον πατέρα μου, απλωνόταν μπροστά στα μάτια μου όλη η διαδικασία δημιουργίας του βιβλίου, και μάλιστα του πολύ ποιοτικού βιβλίου. Η Ελληνική Μυθολογία των Αδελφών Στεφανίδη είχε κατακλύσει Ελλάδα και εξωτερικό, μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε σε Ευρώπη, Ασία, Νότιο Αμερική – 30 χώρες. Μεγάλωσε τουλάχιστον 2 γενιές και αγαπήθηκε διεθνώς. Και δεν έβλεπα μόνο πώς γινόντουσαν οι εικόνες. Έζησα όλη την πορεία με τις τεχνικές της λεπτομέρειες. Καμία σχολή δεν μπορεί να το προσφέρει αυτό. Οπότε είμαι παλιά και ενεργή από... 5 χρονών.

Για τη νέα φουρνιά: Υψηλή αισθητική και εικαστικότητα τα σπουδαιότερα, μαζί με επιμονή στην τελειότητα και την τεχνική. Το μόνο αρνητικό που παρατηρώ, αλλά θέλω να πιστεύω ότι δεν επικρατεί, είναι η μίμηση εργασιών, κυρίως εικονογράφων του εξωτερικού. Μην ξεχνάμε ότι η τέχνη πάνω απ' όλα είναι εσωτερική ανάγκη και έκφραση προσωπικού βιώματος. Τότε μιλάει τη γλώσσα της αλήθειας στον αποδέκτη της.

— Τι ονειρεύεσαι;

Βιβλία, βιβλία, βιβλία. Και εντελώς διαφορετικά το ένα απ' τ' άλλο. Να ξαφνιάζομαι κι εγώ. Και ν' αγαπηθούν απ' τα παιδιά, το κυριότερο.

— Τι προσφέρει στα παιδιά μια καλή εικονογράφηση; Γιατί είναι σημαντική;

Απλώς σημαντική; Επιτρέψτε μου να σημειώσω εδώ ότι η εικόνα στο παιδικό βιβλίο είναι το κυριότερο στοιχείο του. Σκοπός της, να αναδείξει το κείμενο χωρίς να το καταπιέσει και να παρασύρει τον μικρό αναγνώστη στο δρόμο ενός τρόπου εικονογράφησης άσχετου με το κλίμα του γραπτού. Παράλληλα όμως η καλή εικόνα κρατάει ποιότητα, εκφράζει τον δημιουργό της, σκηνοθετεί, αποζητάει να κάνει το βιβλίο καλύτερο, αισθαντικό για μικρούς και μεγάλους.

Ένα άλλο παρακλάδι είναι το συλλεκτικό βιβλίο για μικρούς και μεγάλους, κάτι που το αναλαμβάνω εξ ολοκλήρου τεχνικά και οικονομικά και μ' ενδιαφέρει πολύ. Εκεί μετέχει και η δουλειά του χεριού άμεσα είτε σε χαρακτικό είτε σε ζωγραφική. Κάπου ενώνεται το έργο τέχνης με το βιβλίο, μεγάλη απόλαυση. Εκεί δε χρειάζεται εκδότης, αν και έχουν γίνει έργα με τις πολύ ξεχωριστές εκδόσεις του Φοίνικα.

Το 2023 ανέλαβα τη φιλοτέχνηση της αφίσας για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου η οποία εκπροσώπησε την Ελλάδα και κυκλοφόρησε σε όλο τον κόσμο.

— Με ποιους εκδοτικούς συνεργάζεσαι/έχεις συνεργαστεί;

Πρώτα πρώτα με τις δικές μας, Σίγμα και κατόπιν Στεφανίδη. Πόσες ωραίες δουλειές και στα Ελληνικά Γράμματα. Κατόπιν Πατάκης, Καλέντης, Λιβάνης, Θίνες, Polaris, Ίνδικτος, Σύγχρονοι Ορίζοντες, Διάπλους, Κέδρος, Καθημερινή, Μεταίχμιο... Ακολουθώ τους συγγραφείς κάθε φορά. Για τα δικά μου γραπτά (παράλληλα και σε κάποια εικονογραφημένα άλλων συγγραφέων) έχω τελευταία σταθερή συνεργασία με το Καλειδοσκόπιο. Εκδόσεις ιδιαίτερες με πολλή αγάπη στην τυπογραφία και την αισθητική.
Ένα άλλο παρακλάδι είναι το συλλεκτικό βιβλίο για μικρούς και μεγάλους, κάτι που το αναλαμβάνω εξ ολοκλήρου τεχνικά και οικονομικά και μ' ενδιαφέρει πολύ. Εκεί μετέχει και η δουλειά του χεριού άμεσα είτε σε χαρακτικό είτε σε ζωγραφική. Κάπου ενώνεται το έργο τέχνης με το βιβλίο, μεγάλη απόλαυση. Εκεί δε χρειάζεται εκδότης, αν και έχουν γίνει έργα με τις πολύ ξεχωριστές εκδόσεις του Φοίνικα.

— Ποιο βιβλίο σου αγαπάς ιδιαίτερα;

Αγαπώ ιδιαίτερα το βιβλίο «Κάτι παράξενο απόψε συμβαίνει», δόθηκα με ψυχή και σώμα πολλούς μήνες, περιλαμβάνει έντεκα κλασικά παραμύθια και μαζί την προσωπική μου μυθολογία.

— Λίγα λόγια για τη δουλειά σου. Πώς θα την περιέγραφες;

Η δουλειά μου έχει περάσει από 3 βασικά στάδια μέχρι τώρα. Στην αρχή έκανα μόνο κολάζ, μετά πέρασα σ ένα είδος κολάζ εικονογράφησης σε υπολογιστή και τώρα κάνω ζωγραφική σε χαρτί χρησιμοποιώντας κυρίως τέμπερα αλλά και ξυλομπογιές και καμιά φορά παστέλ. Δουλεύω αποκλειστικά στο χέρι τα τελευταία πέντε χρόνια, κάνω ακόμα κάποιες διορθώσεις στο photoshop, αλλά ο στόχος είναι να φύγω τελείως από τον υπολογιστή. Εκτός από παιδικά βιβλία εικονογραφώ εξώφυλλα λογοτεχνίας και άρθρα περιοδικών. Πιστεύω πως η ζωγραφική είναι μία, δεν μου αρέσουν οι διαχωρισμοί και το ύφος μου νομίζω πως είναι παρόμοιο σε όλα τα είδη. Ωστόσο στην παιδική εικονογράφηση μια έξτρα ευαισθησία είναι απαραίτητη, χωρίς όμως να περνάς το όριο της «γλυκουλινιάς», που σημαίνει να μην υποτιμάς τα παιδιά.

— Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα – προβλήματα, προβολή ή συνεργασίες στο εξωτερικό;

Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα έχει ανέβει ποιοτικά τα τελευταία χρόνια. Σίγουρα έχει να κάνει και με την εύκολη επαφή με δημιουργούς από όλο τον κόσμο. Το φεστιβάλ παιδικού βιβλίου της Μπολόνια έχει παίξει μεγάλο ρόλο, πήγα πέρσι πρώτη φορά και μαγεύτηκα, νομίζω πως όποιος πάει σίγουρα επηρεάζει με τον ένα ή τον άλλον τρόπο τη δουλειά του. Το βλέπω πλέον στην Ελλάδα, στις τεχνικές που χρησιμοποιούνται αλλά και στους τρόπους προσέγγισης των θεμάτων, κάτι που παίζει τεράστιο ρόλο. Έχει δηλαδή χαρακτήρα και άποψη για το θέμα που εικονογραφεί και σε πολλές περιπτώσεις ανεβάζει ένα μέτριο κείμενο.

Το πρόβλημα είναι ότι είναι σχεδόν αδύνατον να ζήσεις αποκλειστικά από αυτό. Ελάχιστοι το κάνουν. Διεκδικούμε όλο και περισσότερο καλύτερες αμοιβές και δικαιώματα αλλά σε μια μικρή χώρα είναι δύσκολα τα πράγματα. Για το εξωτερικό, αυτοί που έχουν ατζέντη δουλεύουν πιο εύκολα και προφανώς με πολύ καλύτερες αμοιβές, αλλά μην φανταστείς ότι «τρέχουν» οι δουλειές… Ο ανταγωνισμός στο εξωτερικό είναι τεράστιος. Απ’ όσο ξέρω δηλαδή από άλλους, εγώ δεν έχω ατζέντη. Έχω κάνει ένα βιβλίο στην Αγγλία (στον Cicada που είναι εξαιρετικός εκδοτικός) και έχω συμμετάσχει και σε μια ομαδική έκδοση στην Πολωνία. Είναι μικροί οίκοι κι οι δύο που με βρήκαν μέσω Instagram. Χωρίς ατζέντη είναι δύσκολο να δουλεύεις σταθερά με το εξωτερικό.

Σε πρώτη φάση θέλω να βελτιώνω την τεχνική μου συνεχώς και να βάζω καινούρια στοιχεία, να κάνω δικά μου βιβλία και να ασχοληθώ και λίγο περισσότερο με την προσωπική μου δουλειά, εκτός βιβλίων δηλαδή.

— Τι προσφέρει στα παιδιά μια καλή εικονογράφηση;

Μια ιδιαίτερη εικονογράφηση φανερώνει στα παιδιά έναν κόσμο που δεν περίμεναν ότι υπάρχει, είναι σαν να δικαιώνει την φαντασία τους. Μαγεύει την καθημερινότητά τους και τα οπλίζει με μια ευαισθησία που θα αποδειχθεί πολύτιμη καθώς μεγαλώνουν.

— Με ποιους εκδοτικούς συνεργάζεσαι/έχεις συνεργαστεί;

Συνεργάζομαι πολύ (όχι μόνο στο παιδικό) με τις εκδόσεις Ίκαρος, το Μεταίχμιο, τον Κλειδάριθμο, τα περιοδικά της Καθημερινής. Έχω συνεργαστεί με τον Πατάκη, τον Cicada από την Αγγλία, τον πολωνικό Wydawnictwo Sto Stron (γλωσσοδέτης…) και τον Παπαδόπουλο σε ομαδικές εκδόσεις και τώρα έχω μια νέα συνεργασία στα σκαριά με τον Δίσιγμα από τη Θεσσαλονίκη. 

— Ποιο βιβλίο σου αγαπάς ιδιαίτερα;

Αγαπώ ιδιαίτερα το «Τι είναι Δημοκρατία» (Μαρίζα Ντεκάστρο, Μεταίχμιο 2020), για έναν συγκεκριμένο λόγο, γιατί είναι το πρώτο που έκανα μόνο με ζωγραφική και με έκανε να την αγαπήσω εκ νέου.

— Λίγα λόγια για τη δουλειά σου. Πώς θα την περιέγραφες; 

Δεν ξέρω αν μπορώ, ή ακόμα και αν θέλω να προσπαθήσω να την περιγράψω. Στα ζητήματα τέχνης η περιγραφή συνήθως απλά οριοθετεί. Είναι λέξεις. Όσον αφορά τον τρόπο που δουλεύω, η πρόθεση για μένα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Διαβάζοντας ένα κείμενο, το ζήτημα είναι να αφουγκραστώ τον πυρήνα του. Τι μου βγάζει. Πού πέφτει το βάρος του. Τι είναι στο προσκήνιο και τι στο βάθος. Αυτό δημιουργεί την εικαστική πρόθεση.

Στο τέλος της ημέρας, το κυρίως ζητούμενο για μένα είναι αυτό. Αν και κατά πόσο κατάφερα να υλοποιήσω τις προθέσεις μου, ώστε να προκύψει ένα τελικό ενιαίο αποτέλεσμα, με συνοχή, ως προς αυτό που συνολικά θέλει να πει.

Να συνεχίσω να χαίρομαι αυτό που κάνω, κι αν μέσα από αυτό κάνω και άλλους ανθρώπους χαρούμενους, είναι η μεγαλύτερη επιβράβευση.

— Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα;

Τοπίο στην ομίχλη με κατά τόπους έντονη λιακάδα.

— Προβλήματα, προβολή ή συνεργασίες στο εξωτερικό;

Προβλήματα υπάρχουν, αλλά τα προβλήματα είναι για να λύνονται. Ή, τουλάχιστον, να καταβάλλεται προσπάθεια. Έχω την τύχη να έχω συνεργαστεί με εκδοτικούς από διάφορες χώρες του εξωτερικού. Μια τέτοια συνθήκη, μόνο ωφέλιμη μπορεί να χαρακτηριστεί, υπό το γενικότερο πρίσμα απόκτησης διαφορετικών εμπειριών. Σαφέστατα υπάρχουν προϋποθέσεις για ανοίγματα στο εξωτερικό. Το υλικό –που είναι και το σημαντικότερο– υπάρχει.

— Τι προσφέρει στα παιδιά μια καλή εικονογράφηση;

Είναι πολύ σημαντική, γιατί είναι –ή θα έπρεπε να είναι– η πρώτη τους αισθητική αναφορά. Μια αναφορά που, αν καταφέρει να «γράψει» μέσα τους, θα αποτελέσει μια πολύτιμη παρακαταθήκη για τη συνέχεια.

— Με ποιους εκδοτικούς συνεργάζεσαι/έχεις συνεργαστεί;

Καστανιώτης, Πατάκης, Ίκαρος, Καλειδοσκόπιο, Μεταίχμιο, Υδροπλάνο, Δεσύλλας, Επόμενος Σταθμός, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο (Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών), Οξύ, Δια Βίου, Παπαδόπουλος, Λέξη Κλειδί, Ε.Μ.Ε.Editions (Belgium), Kelime Yayinlari (Turkey), Pearson (Australia), Pearson (UK), Lior Editions (France), Faros Books (UK), (World Library (Japan), Seed Book (Republic of Korea), Albert Whitman & Company (USA), Kultur Yayınları (Turkey), Woongjin Thinkbig (Republic of Korea), Hameray Publishing (USA), Minedition (Germany, USA, France, Canada, UK)

— Ποιο βιβλίο σου αγαπάς ιδιαίτερα;

Πάντα αυτό που μόλις έχω τελειώσει.

— Λίγα λόγια για τη δουλειά σου. Πώς θα την περιέγραφες; 

Στον κόσμο του βιβλίου μπήκα κάπως τυχαία κι έμεινα γιατί είδα ότι ο ζωγραφικός ρυθμός κι η γραφή μου μπορούσαν να ταιριάξουν με τον αφηγηματικό χαρακτήρα ενός εικονογραφημένου βιβλίου. Δουλεύω με άγχος, ειδικά στις πρώτες επαφές με την κάθε δουλειά, μέχρι να στρώσει η σχέση με το κείμενο. Συνεχώς αναρωτιέμαι αν είμαι ικανή να φτιάξω ένα στέρεο σπίτι για το κείμενο. Σήμερα, μου λείπουν τα πρώτα εκείνα χρόνια που λειτουργούσα με μεγαλύτερη άγνοια κινδύνου.

— Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα – προβλήματα, προβολή ή συνεργασίες στο εξωτερικό;

Έχω πάντα την αίσθηση μιας πολύ ζωντανής πολυσυλλεκτικής σκηνής, όταν σκέφτομαι τον κόσμο της εικονογράφησης στην Ελλάδα. Πολλές, ενδιαφέρουσες, δυναμικές και διακριτές φωνές. Υπάρχουν πολλοί εικονογράφοι που δουλεύουν με προσανατολισμό και έξω από τη χώρα.

Πάνω απ' όλα η τέχνη της εικονογράφησης είναι μια διακριτή τέχνη που, παρόλο που είναι εφαρμοσμένη, διέπεται από τους νόμους κάθε τέχνης. Ξεκινάει από την πηγή του κάθε δημιουργού, οπότε όσοι δημιουργοί τόσα και σύμπαντα. Κάθε δημιουργός χαράσσει τη δική του τροχιά. Ίσως όλοι αυτοί οι αστερισμοί να συγκροτούν έναν γαλαξία, αν κάποιος αποφασίσει να συστηματοποιήσει τα επιμέρους χαρακτηριστικά και βρει, ας πούμε, κοινούς τόπους.

Ονειρεύομαι να μπορώ να δουλεύω πιο αποτελεσματικά στον χρόνο που διαθέτω κι όχι να τρέχω πίσω απ’ τον χρόνο

— Στόχοι που θέτεις ως δημιουργός; Τι ονειρεύεσαι;

Ο στόχος μου είναι να επιτρέπω σε κάθε διαφορετικό κύκλο δουλειάς να διαρκεί όσο επιβάλλει ο εσωτερικός ρυθμός του και, όσο το αποτέλεσμα δεν ικανοποιεί, να μην ολοκληρώνεται βεβιασμένα. Δεν υπάρχει ανάγκη για κάτι πρόχειρο ή βιαστικά δουλεμένο. Ονειρεύομαι να συνθηκολογήσω με τους όρους της –κατά κανόνα– δύσκολης καθημερινότητας, υπέρ της δουλειάς μου. 

— Τι προσφέρει στα παιδιά μια καλή εικονογράφηση;

Μια καλή εικονογράφηση εμένα, ως παιδί, μου προσέφερε αισθητική απόλαυση –το θυμάμαι ξεκάθαρα– αισθητική αγωγή και επαγγελματικό προσανατολισμό. Το Παραμύθι Με Τα Χρώματα, του Κυριτσόπουλου, που διάβαζα τη δεκαετία του ’80, νομίζω συντέλεσε, μεταξύ άλλων παραγόντων, στην επιλογή επαγγέλματος. Μια καλή εικονογράφηση, όπως κάθε καλό έργο τέχνης, έχει τη δυνατότητα να διευρύνει τη γλώσσα που καταλαβαίνει και μιλάει ο αναγνώστης.

— Με ποιους εκδοτικούς συνεργάζεσαι/έχεις συνεργαστεί;

— Ποιο βιβλίο σου αγαπάς ιδιαίτερα;

Αυτήν την περίοδο ξανακοιτάζω την «Κυρία του χιονιού», των αδελφών Γκριμ (μτφρ. Αργυρώ Πιπίνη, Μεταίχμιο, 2004). Είναι το δεύτερο βιβλίο που εικονογράφησα στη ζωή μου. Νομίζω, είναι η στιγμή που κατάλαβα ότι η εικονογράφηση βιβλίων και γενικά το βιβλίο ως δημιουργικό πεδίο είναι κάτι που με ενδιαφέρει να εξερευνήσω. Το αγαπάω και για άλλον ένα λόγο. Μου θυμίζει εκείνο το μακρινό καλοκαίρι του 2003 που το δούλεψα. Ήμουν στη Χίο και σκηνοθέτησα όσες θείες μου ήταν εύκαιρες (έχω πολλές), μου πόζαραν, τις φωτογράφισα και μετέφερα το βορειοευρωπαϊκό παραμύθι στο σκηνικό ανατολικού Αιγαίου που στήσαμε μαζί. Καμιά από τις αγαπημένες μου πρωταγωνίστριες δεν είναι πια στη ζωή κι έτσι έχω το βιβλίο αυτό σαν ένα πολύ προσωπικό αναμνηστικό άλμπουμ στιγμών μαζί τους.

— Λίγα λόγια για τη δουλειά σου. Πώς θα την περιέγραφες;

Την εικονογράφηση τη βλέπω σαν προέκταση της ζωγραφικής μου. Παρόλο που στον χώρο της εικονογράφησης όλα έχουν μικρότερες διαστάσεις, νιώθω πως αφήνομαι και ζωγραφίζω με μια αίσθηση πιο παιχνιδιάρικη. Γενικά εμπνέομαι από το οικείο μου περιβάλλον, ακόμα κι όταν κάνω ένα βιβλίο που η ιστορία του εκτυλίσσεται σε παλιότερη εποχή. Επίσης απ’ τις πόλεις, τα παιδιά, το πώς κινούνται, το πώς κουνάνε τα χέρια τους όταν χαίρονται, το πώς μαζεύουν το σώμα τους όταν λυπούνται. Στις εικονογραφικές μου δουλειές αντλώ πολλά στοιχεία κι από τη φύση, τις αλλαγές των εποχών, τα δέντρα. Δουλεύω με μικτή τεχνική: ακουαρέλα, ακρυλικά, τέμπερα, λαδοπαστέλ και ξηροπαστέλ, μερικές φορές κολάζ. Στις λεπτομέρειες χρησιμοποιώ χρωματιστά μολύβια και μελάνια. Όλα στο χέρι, δηλαδή. Μόλις προχθές, αγόρασα ένα σκάνερ.

— Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα – προβλήματα, προβολή ή συνεργασίες στο εξωτερικό;

Κυκλοφορούν κάθε σεζόν πολλά παιδικά βιβλία, σε υπερβολικό βαθμό ίσως σε σχέση με τη ζήτηση. Υπάρχουν Έλληνες εικονογράφοι επαγγελματίες πολύ καλού επιπέδου, διαφορετικών τεχνικών και ιδιοσυγκρασιών, κάποιοι μάλιστα έχουν βρει το προσωπικό τους ύφος που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τους ξένους. Ωστόσο λίγοι είναι αυτοί που κάνουν κάτι έξω, κι αυτό μετά από πολλή δουλειά και αγώνα προσωπικό. Δεν υπάρχει βοήθεια από το κράτος, ας το παραδεχτούμε, και είναι κρίμα, γιατί υπάρχει ανεκμετάλλευτο υλικό, ενδιαφέροντα βιβλία, δουλειές πρωτότυπες που έχουν κάτι να πουν. Και ζουν, επίσης, εδώ, άνθρωποι που αντιμετωπίζουν αυτή τη δουλειά πολύ σοβαρά.

Το να εξάγεις «έλληνες εικονογράφους» απαιτεί γνώση, εγρήγορση και στόχο, κάποιος πρέπει να το οργανώσει σωστά και δυναμικά αυτό, όπως αρμόζει στον χώρο, πριν το προβάλει και το πουλήσει έξω.

Θα ήθελα πολύ να κάνω πράγματα, πιο προσωπικά, δικά μου, στο πνεύμα των authors-illustrators

— Στόχοι που θέτεις ως δημιουργός; Τι ονειρεύεσαι;

Ονειρεύομαι να κάνω βιβλία που να μου αρέσουν στο σύνολό τους, που να ταυτίζονται με την αισθητική μου. Θα ήθελα πολύ να κάνω πράγματα, πιο προσωπικά, δικά μου, στο πνεύμα των authors-illustrators. Θα ήθελα να δουλεύω περισσότερο καιρό για ένα βιβλίο αλλά και να μπορώ να ζω, καλύτερα και χωρίς άγχος, από τη δουλειά μου κι ας μοιάζει ουτοπικό αυτό. Να μην ξεχνάμε, όμως, τους βασικούς κριτές και αποδέκτες της εργασίας μας: τα παιδιά. Ονειρεύομαι κυρίως αυτά να αγαπούν να διαβάζουν τα βιβλία και να ονειρεύονται με τη σειρά τους.

— Τι προσφέρει στα παιδιά μια καλή εικονογράφηση;

Τα παιδιά βομβαρδίζονται από εικόνες, καλές και κακές, κι όλος αυτός ο καθημερινός θόρυβος θολώνει το βλέμμα τους. Μια καλή εικονογράφηση τα διαπαιδαγωγεί με τρόπο ουσιαστικό, διαμορφώνει αισθητική και προσφέρει ισχυρά αντισώματα στους μικρούς αναγνώστες, δηλαδή τους μελλοντικούς ενήλικες.

— Με ποιους εκδοτικούς συνεργάζεσαι/έχεις συνεργαστεί;

Καλειδοσκόπιο, Παπαδόπουλος, Πατάκη, Μεταίχμιο, Υδροπλάνο, Ελληνοεκδοτική, Susaeta και πολύ πρόσφατα με τις εκδόσεις Ίκαρος.

— Ποιο βιβλίο σου αγαπάς ιδιαίτερα;

Από τα βιβλία μου ξεχωρίζω το silent book «Είναι Τέρας;» (Καλειδοσκόπιο 2022) γιατί είναι το πρώτο μου, αληθινά, προσωπικό βιβλίο.

— Λίγα λόγια για τη δουλειά σου. Πώς θα την περιέγραφες;

Η δουλειά μου είναι μια σύνθετη και χρονοβόρα διαδικασία. Είναι ένα κολάζ από κατασκευές που φτιάχνω και φωτογραφίζω κι από σχέδια ή εικόνες που δημιουργώ και σκανάρω. Όλα αυτά μαζί «παντρεύονται» με τη βοήθεια του υπολογιστή και γίνονται οι τελικές εικόνες. Τα μέσα είναι πάντα τα ίδια, οι αναλογίες χρήσης τους αλλάζουν ανάλογα με την ιδέα, το ύφος του κειμένου και το μήνυμα που θέλω να αναδείξω.

— Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα – προβλήματα, προβολή ή συνεργασίες στο εξωτερικό;

Το επίπεδο της εικονογράφησης στην Ελλάδα έχει ανέβει τα τελευταία χρόνια. Και επιτέλους έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται η σημασία της εικονογράφησης στη δημιουργία ενός βιβλίου για παιδιά. Μπορεί να μοιάζει εύκολη δουλειά αλλά δεν είναι. Αντίθετα, είναι μια συνεχής πάλη με τον εαυτό σου, με την τέχνη, με τα όρια, με τους υπόλοιπους συνδαιτυμόνες, με τον χρόνο, με τον βιοπορισμό. Πολλοί από μας κάνουμε και δεύτερες δουλειές για να ζήσουμε αξιοπρεπώς. Το εξωτερικό είναι ένα τσικ πιο κοντά μας γιατί υπάρχουν διεθνείς διαγωνισμοί που μπορούμε να πάρουμε μέρος, υπάρχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και υπάρχουν και Έλληνες εκδότες που κάνουν φιλότιμες προσπάθειες να βγάλουν τα βιβλία που εκδίδουν και εκτός συνόρων. Φυσικά ο ανταγωνισμός είναι τεράστιος αλλά από τη στιγμή που αποφασίζεις να κολυμπήσεις, κολυμπάς κι ό,τι γίνει.

Ονειρεύομαι κάποια στιγμή όλα αυτά που εικονογραφώ να αποκτήσουν κίνηση.

— Στόχοι που θέτεις ως δημιουργός; 

Προσπαθώ κάθε νέο βιβλίο που αναλαμβάνω να είναι μια νέα πρόκληση για μένα, ένα σκαλί παραπάνω, κάτι που θα με παιδέψει και θα βγάλω έναν καινούργιο πιο ώριμο εαυτό.

— Τι προσφέρει στα παιδιά μια καλή εικονογράφηση;

Η εικονογράφηση είναι μια από τις πρώτες μορφές τέχνης με την οποία έρχεται σε επαφή ένα παιδί. Είναι σημαντική η συνεισφορά της στην καλλιέργεια μιας γενικότερης αισθητικής που θα το ακολουθεί μεγαλώνοντας. 

— Με ποιους εκδοτικούς συνεργάζεσαι/έχεις συνεργαστεί;

Άμεσα έχω συνεργαστεί με τις εκδόσεις Απόπειρα, Βιβλιόφωνο, Διάπλαση, Διήγηση, Δίπτυχο, Ηλίβατον, Ίκαρος, Καλέντης, Καστανιώτης, Κέδρος, Μάρτης, Μεταίχμιο, Παπαδόπουλος, Πατάκης, Ταξιδευτής, Τετράγωνο, Στρατής, Ψυχογιός, Kalandraka, Edizioni El, Hemma. (Έμμεσα λόγω μεταφράσεων βιβλίων που έχω εικονογραφήσει σε άλλες γλώσσες, με πολλούς άλλους).

— Ποιο βιβλίο σου αγαπάς ιδιαίτερα;

Σίγουρα ξεχωρίζω την «Τάτα;;» που είναι το πρώτο δικό μου βιβλίο. Αλλά συνδέομαι πολύ συναισθηματικά και με το «Ένα τελευταίο γράμμα» που έχουμε κάνει με τον Α. Παπαθεοδούλου.

— Λίγα λόγια για τη δουλειά σου. Πώς θα την περιέγραφες;

Εδώ και αρκετά χρόνια δουλεύω τις εικονογραφήσεις μου κυρίως στον υπολογιστή, θέλοντας να έχω μεγαλύτερο έλεγχο στην απόδοση των χρωμάτων, αλλά και μια πιο οργανωμένη εικόνα του συνόλου, χωρίς τον κίνδυνο να λασπώσουν τα χρώματα ή να φθαρεί το χαρτί. Πολλές φορές χρησιμοποιώ πραγματικές πινελιές και σχέδια τα οποία ενσωματώνω στον ψηφιακό καμβά. Κάθε εικονογράφηση ξεκινάει με την επιλογή των σημείων που θεωρώ ότι είναι πιο κομβικά ή που με αγγίζουν προσωπικά και θέλω να τα αναδείξω. Στη συνέχεια σκέφτομαι ή σχεδιάζω πρόχειρα μία σύνθεση που να αποτυπώνει τα σημεία αυτά και αρχίζω να ζωγραφίζω. Δοκιμάζω υφές, τεχνικές, χρώματα, διαρρύθμιση, μεγέθη κι ανακαλύπτω από τύχη νοήματα και προεκτάσεις που δεν είχα δει από την αρχή. Είναι μία διαδικασία αποκαλυπτική και μαγική.

— Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα – προβλήματα, προβολή ή συνεργασίες στο εξωτερικό; 

Η εικονογράφηση παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα είναι ένα δύσκολο επάγγελμα. Οι οικονομικές συνθήκες στη χώρα μας δεν ευνοούν μεγάλες παραγωγές, ικανοποιητικούς χρόνους εργασίας, ικανοποιητικό εισόδημα. Παρόλα αυτά, κι επειδή ακριβώς όλοι οι άνθρωποι που δουλεύουμε στον χώρο του παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα μοιραζόμαστε τις ίδιες περίπου ανησυχίες, οι συνεργασίες έχουν κάτι όμορφο κι ελπιδοφόρο. Ίσως κάποια στιγμή να κάνουμε όλοι μαζί ένα βήμα που θα αλλάξει την κατάσταση, τώρα κιόλας που οι καιροί αλλάζουν και η τεχνολογία επιβάλλεται με καταιγιστικούς ρυθμούς. Τα τελευταία χρόνια ανοίγονται περισσότερες ευκαιρίες για προβολή της δουλειάς μας στο εξωτερικό. Κάποια βιβλία μας συνεχίζουν το ταξίδι τους σε ξένες αγορές. Βιβλία με εικονογραφήσεις μου κυκλοφορούν στη Βραζιλία, την Κορέα, την Τουρκία και τη Γαλλία ενώ είχα τη χαρά να συνεργαστώ με έναν εκδοτικό στην Κίνα μέσω ατζέντη.

Θα ήθελα να καταφέρνω να μεταδίδω μέσα από τις εικόνες μου συναισθήματα παρόμοια με αυτά που νιώθω κι εγώ όταν βλέπω/ακούω/διαβάζω κάτι που με συναρπάζει ή με συγκινεί. Να δημιουργήσω μία φανταστική τοποθεσία στον χάρτη.

— Τι προσφέρει στα παιδιά μια καλή εικονογράφηση;

Μια καλή εικονογράφηση ανοίγει δρόμους επικοινωνίας και αντίληψης καλλιεργώντας ένα πιο ανεπτυγμένο «λεξιλόγιο» και κριτήριο.

— Με ποιους εκδοτικούς συνεργάζεσαι/έχεις συνεργαστεί;

Εκδόσεις Πατάκη, Παπαδόπουλος, Ίκαρος, Διάπλους, Μεταίχμιο, Θίνες, Ψυχογιός, Καλέντης, Κατανιώτης, Editions Langue au Chat, Beijing Double Spiral Culture, Penny’s Light Seminar, Μικρή Άρκτος, Χρονικό, ΚΕΘΙ/UNICEF, Ροδακιό, Εν-Πλω, Polaris, Μίνωας μεταξύ άλλων.

— Ποιο βιβλίο σου αγαπάς ιδιαίτερα;

Είναι δύσκολο να ξεχωρίσω μόνο ένα βιβλίο. Άλλα τα αγαπάω για τον σουρρεαλισμό τους, άλλα για την τρυφερότητα και την παιδική ματιά τους, άλλα για το απόλυτο ταίριασμα με το κείμενο κι άλλα για την διαφορετική ματιά που προτείνουν από το κείμενο, δημιουργώντας μία άλλου τύπου σύζευξη. Θα ξεχωρίσω όμως το «1,2,3 Ήρθε η σειρά σου! Ακόμα πλένεις την ουρά σου;», που είναι το πρώτο βιβλίο που υπογράφω και ως συγγραφέας, γιατί μου έδωσε ένα άλλο πρίσμα πάνω στη διαδικασία δημιουργίας και παραγωγής ενός βιβλίου.

Εικονογράφηση παιδικού βιβλίου: Πότε φτιάχτηκαν τα πρώτα βιβλία για παιδιά;
Από τον Α. Κυριτσόπουλο στους σύγχρονους δημιουργούς