Αριάδνη Βιτάσταλη: «Ζωγραφική είναι η ποίηση που γεννιέται και ζει μέσα στη σιωπή»

Ανάμεσα στο συγκεκριμένο και το απροσδιόριστο, το υπαινικτικό και το ευθύ, το αμφίσημο και το αναντίρρητα ευκρινές, η Αριάδνη Βιτάσταλη παρουσιάζει την έκθεση Παρενθέσεις και Μύθοι. Ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός της και τα παιχνίδια της μεταξύ δόκιμου χάους και αναπαράστασης, που πρέπει να την ψάξεις πολύ προσεκτικά όπως ξεδιπλώνεται στους πίνακές της, αυτές τις μέρες είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα πράγματα στην εικαστική Θεσσαλονίκη.

Θυμάμαι το 2019 όταν εξέθεσες στον Αστρολάβο της Αθήνας τις Ευτυχισμένες Μέρες με τον Σίντ Βίσιους και τον Κλιντ Ίστγουντ, τον Κινγκ Κονγκ και την Ντόρις Ντέι, τη Ροσελίνι του Μπλου Βέλβετ, τα πιστόλια κι όλη αυτή τη ροκενρόλ και αμερικάνικη εικονοκλασία. Πέντε χρόνια μετά, στην γκαλερί Donopoulos Fine Arts επιστρέφεις, όμως εντελώς αφαιρετικά: οι πίνακες της νέας δουλειάς σου είναι γεμάτοι υπονοούμενα πλέον και όχι ευθείες αναφορές σε πρόσωπα και καταστάσεις. Τι κρύβει αυτή η μετάβαση από τη μια φόρμα στην άλλη και προς τι η abstract αφήγηση; 
Εύλογο το ερώτημά σου, καθώς έχω διαγράψει πολλές διαφορετικές διαδρομές έχοντας μπει σε πάμπολλα μονοπάτια. Συμβαίνει μάλλον γιατί με καθορίζει μια αίσθηση αλλά και μια πράξη περιπλάνησης. Είμαι κάποιου είδους flâneur γαλλιστί, τόσο στην τέχνη όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Δε μου έχει βγει πάντα σε καλό, αφού ενίοτε αυτή η στάση οδηγεί σε αδιέξοδα, όμως από την άλλη μου προσδίδει μια κάποια αίσθηση ελευθερίας ώστε να πειραματίζομαι και να εξελίσσομαι. Αλλιώς δε θα έφθανα να καταλήξω, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά, στο ίδιο σημείο από όπου ξεκίνησα, εκεί δηλαδή όπου ξεκίνησα ως φοιτήτρια φτιάχνοντας ασπρόμαυρα αφαιρετικά σχέδια με μελάνι και κάρβουνο, παραθέτοντας λέξεις ή φράσεις από τη συλλογή paroles του Prévert πάνω στο λείο λευκό χαρτί, με επιρροές από τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό, τη ζεν ασιατική ζωγραφική των 11^ου-13^ου αι., όπως και της αυτόματης γραφής των σουρεαλιστών. Και αν πέρασα μέσα από την παραστατική τέχνη, αυτή ήταν μια ανάγκη περιπλάνησης κυρίως γιατί διαισθητικά ήξερα πως είχα κάτι να αποκομίσω μέχρι να επιστρέψω στις «ρίζες» με μια πιο σίγουρη, πιο μεστωμένη οπτική και απόλυτη επίγνωση γιατί στέκομαι εδώ. Αν και δε θεωρώ αυτό που κάνω τώρα καθαρά αφηρημένο, δηλώνω πως πρόθεσή μου είναι να βρίσκομαι σε αυτό το ενδιάμεσο, σε αυτό το είναι και δεν είναι, εκεί και εδώ δηλαδή όπου ο υπαινιγμός ερεθίζει το μάτι του θεατή.

Μεγάλος όγκος του Παρενθέσεις και Μύθοι πηγάζει από ρωμαϊκούς και αρχαιοελληνικούς μύθους. Μπορείς να γίνεις λίγο πιο συγκεκριμένη παραθέτοντας κάποιους από αυτούς;
Με τον μύθο ασχολούμαι την τελευταία πενταετία. Στη Νέα Υόρκη πρόσφατα με τον Αλέξανδρο Ντονόπουλο δείξαμε έργα που σχετίζονταν με την αρπαγή της Ευρώπης, τη Λήδα και τον Κύκνο. Νωρίτερα έκανα μια σειρά έργων που δεν έχω δείξει ακόμη, η οποία και πάλι βασίζεται στην αρπαγή της Περσεφόνης. Η τωρινή ενότητα έργων έχει να κάνει με τον ρωμαϊκό μύθο του Έρωτα και της Ψυχής. Αυτοί οι δύο ερωτεύονται σφόδρα και μέσα από πολλά ντράβαλα, νταλαβέρια και περιπέτειες καταλήγουν μαζί και από την ένωσή τους γεννιέται ένα λουλούδι που συμβολίζει τη γέννηση του κόσμου.

Ερωτικές πράξεις: διάχυτα επίσης είναι τα αγκαλιάσματα, οι περιπτύξεις, οι θωπείες και τα σαρκικά στη νέα σου δουλειά. Τι άλλες έννοιες - κλειδιά, εκτός από τον έρωτα, εκπέμπουν μηνύματα και κρύβονται στους πίνακες;
Έρωτας, ναι, έρωτας αλλά και αγάπη, εφόσον αυτή μετουσιώνει τον έρωτα σε δημιουργία καλλιτεχνική αλλά και κοσμική. Ο έρωτας ως εκστατικός και εκστασιαζόμενος δημιουργός του κόσμου, αλλά και ο επακόλουθος διονυσιασμός του που συμπορεύεται με το Απολλώνιο φως και από τη συνεύρεσή τους προκύπτει ο πολιτισμός, η ανθρωπιά, ο κόσμος, είναι επίσης έννοιες που κυκλοφορούν μέσα στα έργα της νέας δουλειάς μου. Ο ερωτισμός βέβαια και το σεξουαλικό στοιχείο, ιδωμένα με μια οπτική σωματικότητας και αυθύπαρκτα, δίχως ταμπέλες, συμμετέχουν και ενορχηστρώνουν την ανθρώπινη μυσταγωγία σε μεγάλο βαθμό.

Αλλού στα χαρτιά παρατηρώ κενά και άσπρες εκτάσεις και αλλού βυθίζομαι σε ένα χάος από συμπλέγματα και χρώματα. Μίλησέ μου για τις μεταπτώσεις των έργων, όπως και για το τι είδους διαύγειες χρειάζονται για να μεταβαίνεις σαν καλλιτέχνης από την μια κατάσταση στην άλλη.
Είναι ακριβώς αυτές οι αντιθέσεις τις οποίες αναφέρεις οι οποίες πρωτοστατούν στα έργα και τα σημεία τριβής τους συνειδητά θέλω να αναμοχλεύουν αισθήσεις και συναισθήματα. Το λείο κενό του χαρτιού υποδέχεται σιωπηλά στην αρχή κινήσεις και επεισόδια ήσυχης ή δυνατότερης έντασης τα οποία μετέπειτα «παγώνουν» στον χρόνο. Ύστερα και ενώ όλα πια καταλαγιάζουν και έχω την αίσθηση πως το έργο τελείωσε, ακριβώς εκείνη τη στιγμή, σαν όλα τα άλλα να ήταν μια απλή προετοιμασία, συμβαίνει νομίζω η Ζωγραφική, η τελική έκρηξη! Η ζωγραφική σαν τελική πράξη με όχημα συχνά μιαν ορμητική επιθετικότητα, την ίδια στιγμή που όλα αυτά συμβαίνουν μέσα σε μια κατάσταση σιωπής και στη σιωπή απευθύνονται…

Κωδικός χαρτί, που μάλλον πρέπει να το αγαπάς πολύ! Λάθος; 
Πολύ όμως, πάρα πολύ! Το κενό, το λευκό του χαρτιού, το άσπιλο, το απείραχτο, το πεδίο των άπειρων δυνατοτήτων, εκεί όπου όλα μπορούν να συμβούν και που η υφή είναι τόσο αντίθετη στην μπρουτάλ ύλη των στικς λαδιού, ή τη στιλπνότητα που προσδίδει φως και μια αίσθηση του κενού. Ενός κενού όπου θα λάβουν χώρα επεισόδια, προστριβές και μάχες και θα καταγραφούν άχρονα πια, όπως μόνον στη ζωγραφική συμβαίνει, άντε και στη φωτογραφία. Όπως έλεγε και η καταπληκτική Joan Mitchell (1925-1992), «η ζωγραφική ποτέ δεν τελειώνει, είναι το μόνο πράγμα που είναι συγχρόνως ατελεύτητο και παγωμένο στον χρόνο». Η μετάφραση είναι τελείως ελεύθερη, δική μου, από ένα post στο Insta.

Πάντως εξαιτίας κάποιων λέξεων που τις βλέπω εμβόλιμα να περιέχονται στα κάδρα, διακρίνω και κάτι από τα υπέροχα σαλτανάτια του Μπασκιά…
Μέγας! Αλλά και ο Τόμπλεϋ. Ο καθένας τους έγραφε μεν, με διαφορετικό τρόπο και με διαφορετικό στόχο. Ο Μπασκιά έχει σχέση με τη μουσική, με την μπιτ ποίηση κατ’ εμέ, βλέπεις τα έργα του και βρίσκεσαι αυτόματα στους δρόμους της Νέας Υόρκης. Ο Τόμπλεϋ, από την άλλη, πιο λυρικός, αναφέρεται στον ευρωπαϊκό πολιτισμό όπως γράφει και ο συνάδελφός μου Κάι Ρίχτερ στο κείμενο για την έκθεση. Εγώ γράφω, γράφω και σβήνω, εκθέτω στοιχεία στο φως, λέξεις τις οποίες αργότερα αποκρύβω, ή τις υπαινίσσομαι, χρησιμοποιώ γράμματα, λέξεις ή και θραύσματα φράσεων ως συστατικά αφηρημένης ζωγραφικής εντάσσοντάς τα στο έργο ώστε να επιτρέπουν μια υποκειμενική αλλά και πάντα προσωπική εκτίμηση του νοήματος.

Ο Μπασκιά ήταν παιδί της Νέας Υόρκης, στην οποία ξέρω πως έδειξες τη δουλειά σου μαζί με τον Αλέξανδρο Ντονόπουλο, μιας και η γκαλερί της Θεσσαλονίκης αναπτύχθηκε και στο Μήλο. Τι παρουσίασες εκεί και τι αποκόμισες από την τριβή με την εκεί καλλιτεχνική σκηνή;
Όπως ανέφερα και παραπάνω, στην Αμερική δείξαμε έργα μεγάλων διαστάσεων σε χαρτί σχετιζόμενα με τον μύθο της Λήδας και του Κύκνου και του μύθου της αρπαγής της Ευρώπης από τον Δία – Ταύρο, καθώς και μια σειρά έργων μετρίων διαστάσεων με τίτλο Big Foot Spring σχετιζόμενα με τους μύθους με πιο ευρεία έννοια. Οι συγκεκριμένες δουλειές είχαν πολύ καλή αποδοχή και ένδειξη, θα έλεγα ενθουσιώδους ενδιαφέροντος από το ντόπιο κοινό. Η όλη εμπειρία, εκτός από θετική στο σύνολό της, θα έλεγα ότι ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντική στο να συνεχίσω αυτήν μου την ενασχόληση και συμπόρευση με τον μύθο από τον οποίο προέκυψε και η τωρινή έκθεση. Παράλληλα, η έκθεση εκτός συνόρων αλλά και συγκεκριμένα η συμμετοχή σε Αρτ Φερ νομίζω πως μου έδωσε μια διαφορετική και πολλή ενδιαφέρουσα οπτική σε ό,τι αφορά την ενασχόληση με την τέχνη και τον χώρο.

Εξπρεσιονισμός, εξπρεσιονισμός και εξπρεσιονισμός! Μίλησέ μου για τις επιρροές σου ή, καλύτερα (γράψε λάθος!), μίλα μου για πίνακες και ζωγράφους που σε συγκλόνισαν, οπότε, είτε ανεπαίσθητα είτε εντελώς υπολογισμένα, καθόρισαν την πινελιά σου.
Πρώτα πρώτα η αρχαιοελληνική γλυπτική και καθόλου επειδή αν δεν παινέψεις το σπίτι σου, αλλά επειδή αλήθεια έτσι είναι! Μετά τα φρέσκο της Πομπηίας, οι Ασιάτες, και φυσικά είμαι γεμάτη από Αναγέννηση στο φουλ, με ιδιαίτερη λατρεία στον Μικελάντζελο. Δύο θεοί μου, ας μου επιτραπεί, είναι ο Ρέμπραντ με τις αυτοπροσωπογραφίες του και ο Γκόγια με τους εφιάλτες και η τρέλα του. Αγαπώ και τον γερμανικό ρομαντισμό, τους Κάσπαρ, Νταβίντ και Φρίντριχ, αλλά ας πάμε και στον αρχηγό, για μένα, τον Μονέ και τα νούφαρα, τον ζωγράφο που βάζει τα θεμέλια. Από εκεί και πέρα λάτρεψα τους Φωβ, το Μπαουχάουζ, τους Ρώσους και όλους εκείνους που μεγαλούργησαν στην Αμερική φτιάχνοντας τη σκηνή του αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Οι Μεγάλοι Σιωπηλοί Ρόθκο, ο Ντε Κούνινγκ, η Φράνκεθαλερ και αργότερα οι Τζόαν Μίτσελ και Σάι Τόμπλεϋ. Αγαπώ επίσης τον απίθανο Μουρίγιο και την Εμίν, διαθέτει άπειρο κόσμο η παγκόσμια σκηνή της τέχνης που κάνει απίθανα πράγματα, ο κατάλογος με τις αναφορές μου είναι ατελείωτος.

Συνεχίζουν η μουσική και το σινεμά να επηρεάζουν την πορεία της τέχνης σου; Ή μεγαλώνοντας και αφήνοντας πίσω από τα φεγγάρια εκείνης της Θεσσαλονίκης των μπαρ Berlin και Θερμαϊκός, άλλου είδους παράμετροι ζωής επιβάλλονται στην εξέλιξή σου;
Η ζωή μου άλλαξε, σαφώς, δεν μπορώ και δε θέλω να κάνω την ίδια ζωή που έκανα στα είκοσι και στα τριάντα. Τώρα προτιμώ τα βουνά από τα μπαρ και τη θάλασσα και τον αέρα και το κύμα. Όμως το πάθος υπάρχει και η αγάπη για την έκφραση και τις άλλες μορφές τέχνης συμπορεύεται με τη δική μου ανάγκη για έκφραση. Έχω ανάγκη από εικόνες, λέξεις και ήχους, είτε της μπαρόκ μουσικής, είτε της ελεκτρόνικα, όλες τις αγαπώ αρκεί να με μεταφέρουν σε εκείνο το άπειρο, σιωπηλό, εσωτερικό σημείο που βρίσκεται μέσα στον καθένα μας.

Περίγραψέ μου τη δημιουργική διαδικασία του Παρενθέσεις και Μύθοι. Πώς συνέλαβες την ιδέα τους;
Η ζωγραφική είναι η ποίηση που γεννιέται και ζει μέσα στη σιωπή. Αυτή η σκέψη ήταν το σημείο εκκίνησης!

Αριάδνη Βιτάσταλη, Παρενθέσεις και Μύθοι
Donopoulos Fine Arts (Αγ. Θεοδώρας 3, Θεσσαλονίκη), έως 12 Οκτωβρίου