Τι διάλογο θέλουν να ανοίξουν στο ΕΜΣΤ οι miss dialectic;

Συναντήθηκαν επαγγελματικά ενώ εργάζονταν για την documenta 14 και από το 2019 συμπορεύονται μέσα από το επιμελητικό σχήμα miss dialectic αναζητώντας αρχικά τη δυναμική της Ελλάδας να γίνει ένα ιδιαίτερο σημείο αναφοράς για την παραγωγή τέχνης. Θεωρούν, άλλωστε, πως η τέχνη και ο οπτικός πολιτισμός εκφράζουν κεντρικά ζητήματα γύρω από την κοινωνία που αφορούν όλους/-ες μας. «Μας βοηθούν να κατανοήσουμε την ιστορία, την τρέχουσα πραγματικότητα και παράλληλα να οραματιστούμε μια νέα συνθήκη για το μέλλον. Αποτελούν μέσα συμπεριληπτικότητας, καθώς μεταβιβάζουν ερεθίσματα που δυνητικά συμβάλλουν στην ενθάρρυνση της έκφρασης, στο μοίρασμα εμπειριών και στη διεύρυνση της επικοινωνίας. Προκαλούν προβληματισμούς και πυροδοτούν (ανα)στοχασμούς τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, οι οποίοι μπορούν να οδηγήσουν σε μια δημιουργική αναδιαπραγμάτευση της κοινής μας ζωής μέσω μιας ολιστικής προσέγγισης. Η τέχνη μάς επιτρέπει να φανταστούμε έναν εναλλακτικό συμβιωτικό κόσμο, οικουμενικό και άχρονο», υπογραμμίζουν.

Στην κοινή διαδρομή τους έχουν ασχοληθεί με τα παραμύθια επιχειρώντας μια αναβίωσή τους στη σύγχρονη εγχώρια πολιτιστική σκηνή («Μεταμορφώσεις»), έχουν προχωρήσει σε εκδόσεις για την χαρτογράφηση όσων συνδέουν τον λόγο με τα έργα τέχνης («Πρόλογοι»), καλλιτέχνες της Θεσσαλονίκης με την πόλη τους («Ψηφίδες»), αλλά και για το έργο δημιουργών που δραστηριοποιούνται με βάση τους την Αθήνα («Βούτυρο και κράκερ»). Και ενώ έχουν στα σκαριά μια σειρά από πρότζεκτ (Studios 1–2–3, Βάζα, Πρελούδια, αλλά και μια πρόταση με επίκεντρο τις θηλυκότητες και τίτλο Woman* to Woman*), η Ελεάννα Παπαθανασιάδη, η Κέλυ Τσιπνή-Κολαζά και η Κλέα Χαρίτου θα υπογράψουν τη νέα σεζόν στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μια ομαδική έκθεση. Η πρότασή τους επιλέχθηκε κατόπιν ανοιχτής πρόσκλησης και, μάλιστα, σε μια περίοδο που το μουσείο θα εστιάσει μέσα από την δραστηριότητά του στη θέση των γυναικών στην ιστορία και το παρόν της σύγχρονης τέχνης.

«Η ανοιχτή πρόσκληση για υποβολή προτάσεων επιμέλειας ομαδικής έκθεσης στο ΕΜΣΤ φανερώνει έμπρακτα την πρόθεσή του να είναι ένα μουσείο ζωντανό, φιλόξενο, σε στενό διάλογο με την τοπική κοινότητα· ένας συμπεριληπτικός τόπος συνάντησης, συμμέτοχος στην πνευματική δημιουργία, ο οποίος δεν στεγάζει παθητικά και μονοπρισματικά καλλιτεχνικές εκθέσεις και δραστηριότητες, αλλά καλλιεργεί σχέσεις και συνέργειες, προσκαλεί και εμπλέκει οργανικά σύγχρονες καλλιτεχνικές δυνάμεις, τις οποίες βοηθά να αναπτυχθούν μέσα σε αυτόν και τις αγκαλιάζει» δηλώνουν.

Και δεν παραλείπουν να επισημάνουν ότι «ο εκθεσιακός αυτός κύκλος ενισχύει το δυναμικό του εγχώριου καλλιτεχνικού πεδίου υποστηρίζοντας τις δίκαιες αμοιβές για εικαστικούς και πολιτιστικούς παραγωγούς, και καταδικάζοντας ταυτόχρονα τις διαδεδομένες επισφαλείς μορφές καλλιτεχνικής εργασίας. Η πρωτοβουλία δείχνει την κατεύθυνση προς μία νέα παράδοση στη χώρα μας και αυτό είναι τρομερά ελπιδοφόρο. Μέσα από τη συνεργασία αυτή στοχεύουμε στη μεταδοτικότητα και την πρόσληψη του εννοιολογικού περιεχομένου της έκθεσης από ένα ευρύ κοινό, ενώ μας ενδιαφέρει να ανοίξουμε μια ουσιαστική συνομιλία για το σήμερα σε διεθνές επίπεδο, χωρίς να περιοριστούμε σε μια επιδερμική ενδοσκόπηση της τέχνης στην Ελλάδα».

Ποια η ματιά, λοιπόν, των τριών δραστήριων επιμελητριών για το καλλιτεχνικό τοπίο στην Ελλάδα και τη θέση των γυναικών δημιουργών σήμερα; Τι πιστεύουν για τη σχέση του κοινού με τη σύγχρονη τέχνη; Ποια είναι τα θέματα που τους ενδιαφέρουν; Και πού στοχεύουν μέσα από τη συνεργασία τους;

«Η miss dialectic προσπαθεί να επανανοηματοδοτήσει την πολιτιστική κληρονομιά, την παράδοση και την ιστορία στον παρόντα χώρο και χρόνο και στην παρούσα συνθήκη και να αξιοποιήσει τα παραπάνω ως δεξαμενή επινόησης νέων ερευνητικών και εκπαιδευτικών εργαλείων, ενώ ταυτόχρονα στοχεύει στη γεφύρωση της σύγχρονης τέχνης με το ευρύ κοινό. Παράλληλα, επιχειρεί να καταδείξει τα στάδια της έρευνας και παραγωγής που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός καλλιτεχνικού έργου και να συμβάλλει στην τόνωση της εγχώριας καλλιτεχνικής παραγωγής. Οι δράσεις μας εκκινούν από την ανάγκη μας να κάνουμε έρευνα πάνω σε επιλεγμένες σύγχρονες θεματικές και να επαναδιαπραγματευτούμε την πρόσφατη ιστορία και την παράδοση. Επιθυμούμε να συμπληρώσουμε τις τελευταίες με νέες αφηγήσεις και να προσθέσουμε πιθανές συνέχειες μέσα από τον λόγο μας και τις υλικές εκφράσεις του».

Ποια είναι η πραγματικότητα ενός επιμελητή στην Ελλάδα σήμερα; Τι ευκαιρίες έχει και τι βήματα πιστεύετε ότι πρέπει να γίνουν;

Η πραγματικότητα των ανεξάρτητων επιμελητών/-τριών εκθέσεων και δράσεων σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα σήμερα δεν χαρακτηρίζεται από ευημερία. Οι επαγγελματικές ευκαιρίες και προοπτικές είναι ελάχιστες, όπως λίγες είναι και οι πιθανές πηγές για χρηματοδότηση των πρότζεκτ που θα επιθυμούσαν να υλοποιήσουν, με αποτέλεσμα ο βιοπορισμός των ανεξάρτητων επαγγελματιών του χώρου μέσα από αυτή την εργασία (και μόνο) να μην είναι εφικτός. Αντίστοιχα επισφαλής είναι η κοινωνική και εργασιακή κατάσταση των εικαστικών και άλλων επαγγελματιών του καλλιτεχνικού και πολιτιστικού χώρου.

Κάποια βήματα και μέτρα που θα μπορούσε να λάβει η πολιτεία και που πιθανόν να συμβάλλουν θετικά στην παρούσα κατάσταση θα ήταν αρχικά η νόμιμη αναγνώριση του επαγγέλματος της καλλιτεχνικής επιμέλειας με ΚΑΔ, οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις, η θέσπιση ενός πλαισίου δίκαιων αμοιβών, η αντιμετώπιση της ανασφάλιστης καλλιτεχνικής εργασίας, η ενίσχυση των υπαρχόντων και η ανάπτυξη νέων μακροπρόθεσμων χρηματοδοτικών εργαλείων, κονδυλίων και προγραμμάτων εξωστρεφούς προώθησης της ελληνικής τέχνης, η παγίωση της διάθεσης ενός ελάχιστου ποσοστού στον προϋπολογισμό δημόσιων κτιρίων για τον εμπλουτισμό τους με έργα τέχνης, κ.ο.κ. Αξίζει σίγουρα να διαβάσει κανείς τα αποτελέσματα της έρευνας «Συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των εικαστικών καλλιτεχνών στην Ελλάδα», που διεξάχθηκε κατά τη διετία 2016-2018 από το Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και τον Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης-MOMus.

Πώς βλέπετε, αλήθεια, τη θέση των γυναικών στο οικοσύστημα της τέχνης σήμερα αλλά και την ορατότητα των γυναικών καλλιτεχνών στην Ελλάδα; Τι έχουν κατακτήσει και τι χρειάζεται ακόμα να γίνει;

Όταν ξεκινήσαμε να σκεφτόμαστε το όνομα της ομάδας, θεωρήσαμε σημαντικό να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι είμαστε γυναίκες που εργαζόμαστε στον χώρο της σύγχρονης τέχνης. Θέλαμε το όνομα της συλλογικότητας να είναι αντιπροσωπευτικό του φύλου μας και να αναφέρεται στη θηλυκότητα της πρωτοβουλίας. Πιστεύουμε ότι τα στερεότυπα της αρρενωπότητας παραμένουν αταξικά και δεν κάνουν διακρίσεις ανάμεσα στα διαφορετικά κοινωνικά και επαγγελματικά περιβάλλοντα. Σε παγκόσμιο επίπεδο η έμφυλη ανισότητα αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός. Συχνά απουσιάζει η ίση και δίκαιη εκπροσώπηση των γυναικών εικαστικών σε ομαδικές εκθέσεις και διεθνείς διοργανώσεις.

Όσον αφορά το οικοσύστημα της τέχνης στην Ελλάδα, πολλές από τις επιμελήτριες τέχνης όσο και τις καλλιτέχνιδες που δραστηριοποιούνταν μέχρι και τη δεκαετία του 1970 παραμένουν μέχρι και σήμερα σχεδόν αόρατες ή δεν έχει αναγνωριστεί επαρκώς η συμβολή τους, καθώς η εκπροσώπησή τους τόσο σε εκθέσεις και υλικό τεκμηρίωσης όσο και στις κυρίαρχες αφηγήσεις αυτής της περιόδου είναι εξαιρετικά περιορισμένη και θραυσματική. Σε ένα σταθερά πατριαρχικό πλαίσιο, πολλές σύγχρονες γυναίκες επαγγελματίες σε διαφορετικά πολιτισμικά πεδία έχουν βιώσει εκδηλώσεις σεξισμού και προβολή στερεοτύπων. Οι κακοποιητικές συμπεριφορές είναι υπαρκτές στον καλλιτεχνικό χώρο ενώ φαινόμενα έμφυλης βίας, εκμετάλλευσης, σεξιστικών συμπεριφορών και ομοφοβίας παρατηρούνται αρκετά συχνά. Ωστόσο, η ορατότητα των γυναικών στο εγχώριο καλλιτεχνικό τοπίο σήμερα είναι βελτιωμένη σε σχέση με το παρελθόν. Η ενίσχυση της συμμετοχής γυναικών σε λήψεις αποφάσεων που αφορούν την πολιτιστική στρατηγική και η ενδυνάμωσή τους σε ηγετικές θέσεις και ρόλους ευθύνης παραμένουν όμως αναγκαίες.

Τέλος, αξίζει να επισημάνουμε τον ρόλο που μπορεί να παίξει η γλώσσα ως τελετουργία και εργαλείο σε ό,τι αφορά την εξάλειψη του σεξισμού. Η καθημερινή χρήση και υιοθέτηση θηλυκών εκδοχών λέξεων (που σχετίζονται συνήθως με αξιώματα εξουσίας) μπορεί να καθορίσει τις στάσεις και τις ιδεολογίες μας ενάντια στην υποβάθμιση των γυναικών, να περιορίσει τις πατριαρχικές τάσεις και να προάγει την ερμηνεία ενός πιο «θηλυκού» κόσμου.

Οι σκέψεις σας για την εγχώρια καλλιτεχνική σκηνή συνολικότερα;

Το τωρινό πρόσωπο της σύγχρονης ελληνικής τέχνης σε σχέση με τον προβληματισμό της εποχής φαντάζει σε εμάς εξαιρετικά δυναμικό. Η καλλιτεχνική κοινότητα στη χώρα μας, με τους/τις νέους/-ες καλλιτέχνες/-ιδες και επιμελητές/-ήτριες, τις καλλιτεχνικές και επιμελητικές ομάδες, τους ανεξάρτητους χώρους εκθέσεων, τα εργαστήρια και τα artist-run spaces, παρουσιάζει πραγματικά αξιόλογο και εύστοχο έργο.

Παρακολουθούμε την πορεία αρκετών από αυτών και με κριτική διάθεση συνειδητοποιούμε πως μες στα χρόνια η δουλειά τους εξελίσσεται συνεχώς και γίνεται πιο δυνατή, ενώ ταυτόχρονα αποκτά μια εντονότερη εξωστρέφεια. Παρατηρούμε μια διαρκή αναδιαπραγμάτευση των θεματικών και μετατόπιση των αναζητήσεων στο έργο τους, είτε αυτές σχετίζονται με τις ευρύτερες διεθνείς επιμελητικές πρακτικές, είτε με τις κυρίαρχες καλλιτεχνικές τάσεις. Υπάρχει μια ουσιαστικότερη συνομιλία και δικτύωση με το εξωτερικό σε σχέση με παλαιότερα που οφείλεται εν μέρει και στη δυναμική του διαδικτύου, ενώ η παρουσίαση του έργου Ελλήνων/-ηνίδων εικαστικών στο εξωτερικό είναι επίσης συχνότερη. Παράλληλα, η ενασχόληση κάποιων σύγχρονων δημιουργών με την παράδοση ή παραδοσιακές μεθόδους όπως η χειροτεχνία, η υφαντική, η κεραμική, ή παραδοσιακά μέσα (αναλογικά) μαρτυρά μια αλλαγή κατεύθυνσης προς την τοπικότητα.

Πέρα από τη δυναμική της ελληνικής σκηνής, όμως, δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε τις παθογένειες και την ευαλωτότητα που τη χαρακτηρίζουν. Η εικαστική παραγωγή εξακολουθεί να βασίζεται και να εξαρτάται από το κράτος και τη φιλανθρωπία, ενώ αρκετά τμήματα της αλυσίδας του οικοσυστήματος (συλλέκτες, γκαλερί, έμποροι τέχνης) μοιάζουν να είναι σχετικά αδρανή, με αποτέλεσμα η βιωσιμότητα της ελληνικής τέχνης να παραμένει αβέβαιη και επισφαλής.

Πού σας «συναντούν» οι ιδέες που μετασχηματίζονται σε εκθεσιακές/εκδοτικές προτάσεις;

Όλα ξεκινούν από τους/τις δημιουργούς και τα ζητήματα που τους απασχολούν. Μας ενδιαφέρει η εγχώρια καλλιτεχνική δυναμική. Οι συνεργασίες μας με εικαστικούς προκύπτουν μέσα από τον σεβασμό και τον θαυμασμό μας προς το καλλιτεχνικό τους έργο και αναπτύσσονται χάρη στην ταύτισή μας με το ευρύτερο όραμα και τις αξίες τους.

Αντιμετωπίζουμε τα πρότζεκτ ως αλληγορικούς τόπους και αφηγήσεις που επιχειρούν να εκφράσουν και ταυτόχρονα να αμφισβητήσουν κεντρικά κοινωνικά ζητήματα που αφορούν την ισότητα, την ελευθερία του λόγου, την αλληλεγγύη, τον σεβασμό προς τα κοινά (commons), την ενσυναίσθηση, τις συγγένειες του παρελθόντος με το παρόν και το μέλλον, τη δυναμική του διαδικτύου, όπως και να αναδιαπραγματευτούν αξίες, όπως αυτή της δημοκρατίας, της ελευθερίας, του αλληλοσεβασμού, της συμπερίληψης – ενάντια σε φυλετικές και έμφυλες διακρίσεις.

Με όχημα τη σύγχρονη τέχνη και μέσω της στροφής στην τοπικότητα, ευχόμαστε τα πρότζεκτ μας να αποτελέσουν το έναυσμα και την προτροπή για συναντήσεις και διασταυρώσεις στην καλλιτεχνική κοινότητα, να προάγουν τη γνώση και τον στοχασμό, να αναπτύξουν το πολιτιστικό μας αισθητήριο και να διευρύνουν το κοινό των τεχνών. Κυρίως, μας ενδιαφέρει να εστιάσουμε σε ερωτήματα γύρω από την ανθρώπινη επαφή και τη συλλογικότητα, την επικοινωνία και τη συμβίωση, τις σχέσεις του ανθρώπου με το υλικό και άυλο περιβάλλον.

Η επαναδιαπραγμάτευση της πρόσφατης ιστορίας και της παράδοσης εγγράφονται στους στόχους της Miss Dialectic. Το επόμενο κεφάλαιο σ’ αυτή την «περιπέτεια»; Το πεδίο/θέμα που θα απασχολήσει την επόμενη έρευνά σας και γιατί;

Αντιλαμβανόμαστε την παράδοση ως μια ζωντανή πηγή γνώσης πάνω στην οποία μπορούμε να βασιστούμε και ν’ αναπτύξουμε έναν νέο (διά-)λόγο, και όχι ως κάτι στατικό που αφορά αποκλειστικά το παρελθόν. Επιχειρούμε να συσχετίσουμε την πρόσφατη ιστορία και την παράδοση με το πολιτισμικό παρόν και να υπογραμμίσουμε την ενεργή τους παρουσία στο σύγχρονο καλλιτεχνικό έργο. Επιθυμία μας είναι η ανάδειξη τοπικών αφηγήσεων και υποκειμένων που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς, η διερεύνηση του «ίχνους» τους στο πέρασμα του χρόνου, και κατ’ επέκταση, η αποτύπωση του τρόπου με τον οποίο το «ίχνος» αυτό ενδεχομένως ανιχνεύεται και αναβιώνει στη σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή.

Το επόμενό μας πρότζεκτ με τον τίτλο Woman* to Woman* προσεγγίζει αναζητήσεις που αφορούν τις θηλυκότητες σε σχέση με το φύλο, το διευρυμένο σώμα, τη μνήμη, τις κοινωνικές αλλαγές, την εργασία, μεταξύ άλλων, τόσο μέσα στην πρόσφατη ιστορία όσο και στο σήμερα. Η δράση προτείνει μια διευρυμένη συμπεριληπτική χρήση του όρου γυναίκα και πραγματεύεται καίρια θέματα που αφορούν την ισότητα των φύλων, την ίση εκπροσώπηση, αλλά και την ανάγκη κατάρριψης των έμφυλων στερεοτύπων, ενώ στοχεύει στην αµφισβήτηση των έµφυλων ιεραρχιών και ταυτοτήτων. Πυρήνα της αποτελεί η δημιουργία μιας συλλογικής έκδοσης που θα προκύψει μέσα από τις συναντήσεις και τις διασταυρώσεις του έργου σύγχρονων επιμελητριών εκθέσεων τέχνης –συγγραφέων και designers, οι οποίες συμμετέχουν στο πρότζεκτ.

Βασική αρχή που διέπει τη λειτουργία της ομάδας σας είναι πως τα στάδια της σύλληψης, της εξέλιξης των ιδεών και της συνολικής παραγωγής είναι εξίσου σημαντικά με το παραγόμενο καλλιτεχνικό προϊόν. Πώς αποκτά το κοινό πρόσβαση σε αυτή την πορεία και τι έχει αυτό να του προσφέρει;

Κατά την παρουσίαση των τελικών έργων τέχνης σε μια έκθεση χάνεται ένα μεγάλο μέρος της έρευνας, της εργασίας και της γνώσης της καλλιτεχνικής διαδικασίας. Έχοντας ως αφετηρία τον προβληματισμό για τον κοινωνικό αντίκτυπο και τον επιμορφωτικό χαρακτήρα της τέχνης, θέλουμε να καταδείξουμε την καλλιτεχνική διαδικασία και τα στάδια της έρευνας και της παραγωγής που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός εικαστικού έργου. Η miss dialectic γεννήθηκε από τη δική μας –συλλογική– ανάγκη για την προώθηση και τη διεξαγωγή έρευνας, αλλά και την ενίσχυση της παραγωγής σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα. Η αμφίδρομη επικοινωνία, ο διάλογος και η διάδραση που έχουμε με τους καλλιτέχνες και τους συνεργάτες μας, επιθυμούμε να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καλλιτεχνικής διαδικασίας. Τα στάδια της σύλληψης, της εξέλιξης των ιδεών, της δημιουργίας και της παραγωγής των καλλιτεχνικών έργων μάς εμπνέουν και μάς ενδιαφέρουν περισσότερο από το τελικό εικαστικό προϊόν.

Στην προσπάθειά της ν’ αναδείξει την καλλιτεχνική διαδικασία, η ομάδα δοκιμάζει νέα μεθοδολογικά εργαλεία, διαφορετικούς χώρους –φυσικούς και διαδικτυακούς–, αλλά και διαφορετικές επικοινωνιακές οδούς, ενώ καταγράφει αυτές τις διαδικασίες. Φιλοδοξία της είναι να καταγράψει και να τεκμηριώσει την ίδια τη διαδικασία προκειμένου να την καταστήσει διαθέσιμη στο ευρύ κοινό ως ερευνητικό και εκπαιδευτικό εργαλείο, να πλαισιώσει το εκάστοτε έργο με απρόσμενα και παραγωγικά είδη λόγου, αλλά και να ενισχύσει τον ρόλο του καλλιτεχνικού υποκειμένου συστήνοντάς το σε ένα γενικό κοινό πέρα από τις συμβάσεις της τυποποιημένης εκθεσιακής λογικής. Μέχρι τώρα στα πρότζεκτ της, αυτές έχουν πάρει τη μορφή βίντεο (Λιτανεία για ενισχυμένες φωνές) και εκδόσεων (Πρόλογοι, Μεταμορφώσεις). Ως ίχνη της διαδικασίας σύλληψης και παραγωγής του καλλιτεχνικού έργου, τα βίντεο έργα και οι εκδόσεις που παράγονται, αλλά και άλλο υλικό από την ερευνητική και επιμελητική πλαισίωση της missdialectic, αναρτώνται και παραμένουν διαθέσιμα και ελεύθερα προσβάσιμα στις διαδικτυακές πλατφόρμες της. Στόχος μας είναι να εγκαθιδρύσουμε τη διαλεκτική διάσταση πίσω από κάθε μας δράση ως βασικό εργαλείο σύνθεσης και επιμέλειας. Η παρουσίαση της πορείας (ή τα επιλεγμένα στιγμιότυπα αυτής) επιχειρεί να αρθρώσει έναν διαλεκτικό λόγο, ενώ η πρόσβαση σε αυτή επιτρέπει να αναδυθεί ένα πιο πρόσφορο τοπίο διαλόγου και να γεφυρωθεί η απόσταση ανάμεσα στο κοινό και την εγχώρια τέχνη.

Πόσο πιστεύετε ότι συνομιλεί/συνδέεται το κοινό με την σύγχρονη τέχνη σήμερα;

Μας απασχολεί ότι μεγάλο μέρος του κόσμου δυσκολεύεται να συνδεθεί με τη σύγχρονη τέχνη, συχνά επειδή το τελικό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα δεν γίνεται κατανοητό. Αυτό θεωρούμε πως οφείλεται τόσο στη (μη) δυναμική της επιμελητικής προσέγγισης, τεκμηρίωσης, πλαισίωσης και της τοποθέτησης/χωροθεσίας του/των επιλεγμένου/-ων έργου/-ων όσο και στη (μη) μεταδοτικότητα του έργου και τη (μη) δυνατότητα πρόσληψης του διαμεσολαβημένου καλλιτεχνικού νοήματος από τους/τις θεατές. Αν επιλέγαμε να εστιάσουμε στο τελευταίο επιχείρημα, θα αποδίδαμε το γεγονός στο έλλειμμα καλλιτεχνικής παιδείας και ευαισθητοποίησης του γενικότερου πληθυσμού, αλλά και στην απουσία ουσιαστικής κριτικής και στην ανεπαρκή προώθηση της νέας γνώσης γύρω από την τέχνη που δημιουργείται σήμερα στην Ελλάδα.

«Θέλουμε να αποτελέσει ευρεία πεποίθηση το γεγονός ότι η τέχνη αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας» έχετε αναφέρει παλιότερα. Τι χρειάζεται ώστε να κατακτηθεί αυτό;

Η συχνή έλλειψη μιας διαλεκτικής σχέσης και μιας ανοιχτής συνομιλίας ανάμεσα στην τέχνη και στο κοινό εντείνει τη δική μας ανάγκη για μια συνεχή διαλεκτική, εκπαιδευτική διαδικασία στα πρότζεκτ που εργαζόμαστε. Αφενός η εξοικείωση του κοινού με τις τέχνες είναι απαράμιλλα αλληλένδετη με την παιδεία και τόσο η σχέση μας με την τέχνη όσο και το επίπεδο πρόσληψής της είναι αποτέλεσμα διαφορετικών επιδραστικών παραγόντων. Η νοητική και ψυχική καλλιέργεια του ατόμου προέρχεται μέσα από την αγωγή, την εκπαίδευση και τη διδασκαλία και η ανατροφή και η μόρφωση μπορούν να συνδιαμορφωθούν από την οικογένεια και την πολιτεία, από το κοινωνικό περιβάλλον, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τον χώρο εργασίας.

Συγκεκριμένα η ανάπτυξη της θεσμοθετημένης καλλιτεχνικής παιδείας μπορεί να επέλθει μέσα από την ένταξη καλλιτεχνικών μαθημάτων και διαδραστικών δημιουργικών εργαστηρίων. Τα μουσεία θα μπορούσαν να φιλοξενούν περισσότερα ειδικά σχεδιασμένα σχολικά προγράμματα, αλλά και εργαστήρια για διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Αφετέρου θα πρέπει να δοθεί περισσότερη έμφαση στην προαγωγή, την προσβασιμότητα και τη συμπερίληψη στην τέχνη. Ενδεικτικά αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσα από τη διασφάλιση της πρόσβασης σε ευπαθείς ομάδες και άτομα με αναπηρίες (βελτίωση υποδομών και εξοπλισμού πρόσβασης ατόμων 65+ και ΑμεΑ), όπως και την εφαρμογή του μέτρου της δωρεάν εισόδου ευάλωτων και μη προνομιούχων και ατόμων με χαμηλό εισόδημα σε πολιτιστικούς χώρους. Ακόμα, μέσα από προγράμματα εκπαίδευσης, ενημέρωσης, αφύπνισης και ευαισθητοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού σε πολιτιστικούς χώρους σε θέματα διαχείρισης ατόμων με αναπηρίες και 65+. Εντοπίζουμε σημαντικά βήματα του κρατικού μηχανισμού προς αυτή την κατεύθυνση σε προγράμματα όπως η «πολιτιστική συνταγογράφηση».

Υπάρχει μια πρόσφατη εξέλιξη που σας συναρπάζει ή που σας προβληματίζει ιδιαίτερα;

Οι (πρόσφατοι) προβληματισμοί μας αφορούν κυρίως τις συνέπειες που προκύπτουν από τις κοινωνικές ανισότητες (γυναικοκτονίες), την κλιματική και περιβαντολλογική κρίση (πυρκαγιές και ακραίες θερμοκρασίες), την τουριστικοποίηση, την κατάληψη και ως εκ τούτου τον περιορισμό του δημόσιου χώρου (πεζοδρόμια, πλατείες, αιγιαλός), όπως και τους βέλτιστους τρόπους αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων.

Και η εικόνα/ιδέα/σκέψη που θα θέλατε να αναδείξετε μέσα από τη δουλειά σας;

Η βασική «θεματική» πάνω στην οποία δουλεύουμε είναι η «καλλιτεχνική εργασία». Πέρα από τη διερεύνηση αυτής ως πράξη, ως έκφραση, ως διαδικασία και ως αφήγημα, θα θέλαμε να διευρύνουμε το πεδίο της έρευνάς μας γύρω από αυτή ως επάγγελμα, ως μέσο βιοπορισμού, ως οικονομία. Επιπλέον, να συμβάλλουμε στην ανάπτυξη ενός καινοτόμου δικτύου οικονομίας στο πεδίο του σύγχρονου πολιτισμού, το οποίο υποστηρίζει την ενίσχυση και τη διασφάλιση της εργασιακής απασχόλησης, όπως και τις δίκαιες αμοιβές χωρίς (μισθολογικά) χάσματα και διακρίσεις. Ακόμα, να εφαρμόσουμε μεθόδους και πρακτικές κυκλικής οικονομίας μέσα από συνεργασίες με άλλες πολιτιστικές πρωτοβουλίες. Μέσα από συλλογικές διαδικασίες επιθυμούμε να προάγουμε ένα άρτιο και διαφανές μοντέλο βιωσιμότητας για μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Τέλος, οραματιζόμαστε τη δημιουργία μιας κοινής υπερδεξαμενής που θα συγκεντρώνει την οικονομική υποστήριξη τόσο από ιδιωτικά όσο και από δημόσια προγράμματα χρηματοδοτήσεων, φιλοξενίας, υποτροφιών και έρευνας.