«Η υπέροχη φίλη μου» της Έλενα Φεράντε ζωντανεύει στην TV

«Σου υποσχέθηκα ότι ποτέ δεν θα το κάνω, αλλά είμαι πολύ θυμωμένη και θα γράψω την ιστορία σου ολόκληρη, όχι μόνο ό,τι είδα μα και ό,τι ξέρω, ό,τι μου είπες, όλα όσα μου είπες μέσα στα χρόνια». Στα 60 της χρόνια, η Ραφαέλα Τσερούλο ή Λίλα εξαφανίζεται από επιλογή και η παιδική της φίλη από τις φτωχογειτονιές της Νάπολης και συγγραφέας, Έλενα Γκρέκο αποφασίζει να ανασυνθέσει την προσωπική τους διαδρομή και ταυτόχρονα δημιουργεί ένα συναρπαστικό μωσαϊκό της μεταπολεμικής Ιταλίας. 

Η νέα συμπαραγωγή του HBO «Η υπέροχη φίλη μου» βασίζεται στο εκδοτικό φαινόμενο των τελευταίων χρόνων, την «Τετραλογία της Νάπολης» από την συγγραφέα – αίνιγμα με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Έλενα Φεράντε, η οποία συμμετέχει και στην ομάδα σεναρίου. Κάθε βιβλίο θα αποτελέσει μια τηλεοπτική σεζόν οκτώ επεισοδίων. Πάνω από 10 εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον πλανήτη έχουν διαβάσει τα τέσσερα βιβλία που κυκλοφορούν στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Πατάκη.

Τα βιβλία αλλά και η σειρά παρουσιάζουν ανάγλυφα την ιστορία δύο κοριτσιών που μεγαλώνουν μέσα στην βιαιότητα μιας κακόφημης Ναπολιτάνικης γειτονιάς, με τους κατοίκους να νιώθουν την απειλητική ανάσα της ιταλικής μαφίας. Στην πρώτη τάξη του σχολείου το 1950, η Λίλα και η Λενού γίνονται φίλες. Συνδέονται από μια ανεξήγητη ζέση για μάθηση, τόσο πηγαία και ανεξήγητη, αφού κανείς από το περιβάλλον τους δεν ήταν σε θέση να τις σπρώξει προς τα γράμματα. Βλέπουμε τις ζωές τους να ξετυλίγονται σε διάστημα μισού αιώνα, μέσα από τα μάτια της Λενούς, εξηντάχρονης συγγραφέως πια, που με διαβατήριο τα βιβλία πέτυχε να δραπετεύσει από την γειτονιά – βούρκο.

Τα κορίτσια έχουν μια παράξενη εμμονή η μία για την άλλη. Η Λίλα είναι ο ορισμός του τρομερού παιδιού, πανέξυπνη, παράτολμη, επιθετική και ιδιοσυγκρασιακή. Από την άλλη η Λενού, οξυδερκής, εσωστρεφής καιι ευαίσθητη, αναζητά την επιβράβευση κι έχει ανάγκη να ευχαριστεί τους γύρω της με την υψηλή απόδοσή της. Η Λίλα μέσα από την αφήγηση της Λενούς παρουσιάζεται σαν ένα στοιχείο της φύσης, σχεδόν ακατανίκητο που παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά του. «Πάντα έκανε ό,τι έπρεπε να κάνει πριν και καλύτερα από μένα», θυμάται η Λένα

Ο ψυχισμός της Λένας διαμορφώνεται από το παιχνίδι  της ταύτισης και της απώθησης που παίζει με τη Λίλα, και το αντίστροφο. Η μεταξύ τους σχέση γίνεται ο αναγκαίος καθρέφτης για να ορίσουν τον εαυτό τους και να έρθουν σε ρήξη με το θλιβερό περιβάλλον τους. Η φιλία τους παρά τον διαρκή ανταγωνισμό παραμένει αδιάρρηκτη, καθώς συνδέονται από την αγωνία τους να γίνουν κάτι καλύτερο από τους γονείς τους. Έστω, διαφορετικό.

Ο Ιταλός Σαβέριο Κοστάντσο (του «Πεινασμένες Καρδιές) έκατσε στην καρέκλα του σκηνοθέτη και ανέλαβε το δύσκολο εγχείρημα να ζωντανέψει τον κόσμο της Φεράντε. Η συμπαραγωγή του HBO και της ιταλικής RAI γυρίστηκε στην Καμπανία σε ένα θηριώδες σετ 20.000 τετραγωνικών μέτρων, με 150 ηθοποιούς και 5.000 κομπάρσους. Σε στιγμές το σκηνικό θυμίζει ενοχλητικά κινηματογραφικό σετ που αναπαριστά υπερβολικά τακτικά και καλοφτιαγμένα την άναρχη και σκονισμένη Ναπολιτάνικη γειτονιά. Ένα μέρος με χαραγμένα σύνορα, αποκομμένο από την υπόλοιπη Νάπολη, την οποία οι πρωταγωνίστριες της ιστορίας μας δεν έχουν επισκεφτεί ποτέ. Μέχρι την εφηβεία τους δεν έχουν δει καν θάλασσα, κι ας περιβάλλει την πόλη τους.

Στην σειρά βγαίνει μπροστά ανάγλυφο ένα από τα βασικά μοτίβα της τετραλογίας: για όσους δεν έχουν τίποτα δικό τους, είναι άλλη η μοίρα των γυναικών, άλλη η μοίρα των αντρών. «Οι άνδρες θύμωναν πολύ, αλλά μετά ηρεμούσαν. Οι γυναίκες ζούσαν μέσα σε μια οργή, δίχως τέλος και όριο», ακούγεται να λέει η Λενού 50 χρόνια μετά, ενθυμούμενη την γειτονιά της. Οι άνδρες ξεσπούσαν την οργή τους, παίζοντας ξύλο στους δρόμους. Οι γυναίκες κατάπιναν την απογοήτευσή τους, κι αυτό τις έκανε θυμωμένες «σαν πεινασμένα σκυλιά». 

Τα δύο κορίτσια που επιλέχθηκαν μέσα από χιλιάδες παιδιά να ενσαρκώσουν τις δύο ηρωίδες σε μικρή ηλικία αποδεικνύονται εξαιρετικές επιλογές. Η Ludovica Nasti μεταφέρει την ένταση της ιδιοφυϊας της Λίλας, που ώρες ώρες τρομάζει και την ίδια. Η Elisa Del Genio (Λένα) δονείται εσωτερικά και πείθει απόλυτα ωςτο ευαίσθητο παιδί – παρατηρητής που αργότερα θα γίνει συγγραφέας και θα γράψει όλα όσα έζησε. Η Gaia Girace και η Margherita Mazzucco θα υποδυθούν την Λίλα και την Λένα στην εφηβεία. Γεγονός είναι ότι μοιάζουν αρκετά στις δύο μικρές ηθοποιούς, κάτι που αποτελούσε ζητούμενο για την παραγωγή.

Η σειρά δημιουργεί μεγάλες προσδοκίες για την συνέχεια. Η Έλενα Φεράντε έχει ήδη ετοιμάσει υλικό για τις τρεις επόμενες σεζόν. Το μοναδικό στοιχείο που προβληματίζει είναι μια αίσθηση που αφήνει η σειρά στον θεατή που έχει διαβάσει τα βιβλία -σε λίγα σημεία ευτυχώς- ότι γίνεται πιο σαπουνοπερική απ’όσο χρειάζεται. Η εκτενής χρήση του voice over, μας δίνει πρόσβαση στον εσωτερικό κόσμο της ηρωίδας – συγγραφέως. Πρόκειται για αποσπάσματα του βιβλίου, τα οποία προσδίδουν στην σειρά λίγο από το βάθος και την οξυδέρκεια της γραφής της Φεράντε. Το voice over λειτουργεί σωστά τις περισσότερες στιγμές, καθώς η Λένα είναι ένας χαρακτήρας που τρέφεται από τα σωθικά του, και βιώνει τις πιο μεγάλες συγκρούσεις στο μυαλό του.

Τα βιβλία και η σειρά με πίστη στο υλικό της Φεράντε αναπαριστούν την ζωή ταπεινών ανθρώπων ρεαλιστικά, χωρίς πολλά μεταμοντέρνα τερτίπια, αλλά με το βάθος που προσδίδουν στο έργο οι ολοκληρωμένοι κεντρικοί χαρακτήρες. Τα ηθογραφικά στοιχεία του σίριαλ είναι καλοδεχούμενα σε μια εποχή που οι δημιουργοί δεν επιλέγουν να μιλήσουν συχνά για αυτό που βρίσκεται δίπλα μας, αλλά αντλούν έμπνευση από το φανταστικό.

Οι θεατές θα ταυτιστούν με τα δύο κορίτσια, που νιώθουν ότι δεν ανήκουν στο βάναυσο περιβάλλον που έτυχε να γεννηθούν. Οι δύο πρωταγωνίστριες πιθανόν να ήταν παράπλευρες απώλειες σε μια ταινία για την ιταλική μαφία. Στο σύμπαν της Φεράντε όμως, βλέπουμε την αγριότητα μέσα από τα μάτια τους  και τις παρακολουθούμε καθώς πασχίζουν να ορίσουν την ζωή τους και να μην έχουν την ίδια προδιαγεγραμμένη μοίρα με γενιές και γενιές γυναικών. Το χωλό πόδι της μάνας της στοιχειώνει την Λένα, η οποία φοβάται διαρκώς ότι θα αρχίσει να κουτσαίνει και δεν θα μπορέσει να τρέξει μακριά από την γειτονιά. «Έβλεπα την γειτονιά σαν μια δίνη. Κάθε προσπάθεια να αποδράσω μου φαινόταν ψευδαίσθηση».

Δείτε το τρέιλερ του τρίτου επεισοδίου που θα προβληθεί από το HBO την Κυριακή.