FYP (For you page): Tι είναι και τι μας επιφυλάσσει για το μέλλον

Αυτές τις μέρες, το rabbit hole (η διαδικτυακή «μαύρη τρύπα» μέσα στην οποία πέφτουμε όλοι σε καθημερινή βάση) του καθενός είναι λίγο διαφορετική. Ενώ στα πρώτα χρόνια του διαδικτύου, όταν κάθε ιστοσελίδα, εικονίδιο ή κομμάτι περιεχομένου σχεδιαζόταν σχολαστικά και ήταν λίγο πολύ στατικό, αυτό που βλέπουμε σήμερα στο διαδίκτυο δημιουργείται όλο και περισσότερο σε πραγματικό χρόνο και προσαρμόζεται σε μεμονωμένους χρήστες. Οι καταχωρίσεις προϊόντων στην αρχική σας σελίδα στο Amazon αλλάζουν ανάλογα με τις αγοραστικές σας συνήθειες. Τα τραγούδια που βρίσκονται στην «ουρά» από τις εβδομαδιαίες σας λίστες αναπαραγωγής του Spotify Discover συντονίζονται στα πιο πρόσφατα ακούσματά σας και προτιμήσεις σας.

Το TikTok έχει εξελίξει ακόμη περισσότερο αυτή την ιδέα με τη ροή του For You Page (FYP). Το εκκεντρικό, συγκεχυμένο και συναρπαστικό mix σκηνών στο FYP σας έχει βελτιστοποιηθεί ως απάντηση σε κάθε σας κλικ, παύση και γρήγορη ματιά στο διαδίκτυο. Το αποτέλεσμα είναι ένα είδος προσαρμοσμένου καναλιού καλωδιακής τηλεόρασης, που αντικατοπτρίζει τα (υποτιθέμενα) γούστα σας.

Οι μεγάλες τεχνολογικές πλατφόρμες τρέχουν τώρα να συμβαδίσουν. Υπηρεσίες όπως το Instagram, το YouTube, ακόμη και η Amazon έχουν κλωνοποιήσει τη σχεδίαση του TikTok και έχουν ενσωματώσει παρόμοιες ροές βίντεο με δυνατότητα κίνησης στις πλατφόρμες τους (Η τελευταία φορά που είδαμε μια τέτοια ξεδιάντροπη κλοπή UX ήταν περίπου το 2016, όταν εταιρείες από το Facebook έως το LinkedIn άρχισαν να αντιγράφουν τη μορφή Snapchat Stories). Το FYP αντιπροσωπεύει ένα μεταβαλλόμενο Διαδίκτυο, που εξυπηρετείται όλο και περισσότερο από την αυτοματοποίηση—και είναι διαφορετικό για τον καθένα.

Είναι ένα φαινόμενο που ο Mark Rolston και ο Jared Ficklin, συνιδρυτής και συνεργάτης, αντίστοιχα, της εταιρείας σχεδιασμού Argodesign που εστιάζει στην τεχνολογία, έχουν ονομάσει «κβαντικό διαδίκτυο». Το όνομα προέρχεται από έρευνα στην κβαντική φυσική, η οποία δείχνει ότι τα άτομα δεν συμπεριφέρονται ως σωματίδια ή κύματα μέχρι να παρατηρηθούν. Στην προκειμένη περίπτωση, το Διαδίκτυο τροφοδοτείται πλέον από έναν αυτόνομο κώδικα υπολογιστή που παράγει πολλά από τα πράγματα που βλέπουμε κατά παραγγελία. Το περιεχόμενο, με άλλα λόγια, υπάρχει μόνο για το άτομο που προσπαθεί να το παρατηρήσει. «Όταν κοιτάμε αυτήν την (κβαντική) διαδικασία», λέει ο Rolston, (το λογισμικό) γίνεται πολύ διαφορετικό... ποτέ δεν είσαι σίγουρος τι μπορεί να βγει».

Στην κυριολεξία, λοιπόν, δεν είμαστε πια στην ίδια σελίδα, δεν κοιτάμε το ίδιο πράγμα. Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν τις ίδιες πλατφόρμες, αλλά κανένας από εμάς δεν βλέπει αυτούς τους ιστότοπους και τα feeds με τον ίδιο τρόπο. Η FYP-ification του Διαδικτύου ξεκίνησε στην πραγματικότητα πολύ πριν το TikTok εισβάλει στη συνείδησή μας το 2018. Το Facebook άλλαξε, το 2007, από μια χρονολογική ροή των αναρτήσεων των φίλων σας σε μια που τους έδινε προτεραιότητα βάσει αλγοριθμικών επιλογών. Μια δεκαετία αργότερα, η Μηχανή Προτάσεων (Recommendation Engine) του Netflix ταξινόμησε τις ταινίες, σειρές και εκπομπές με βάση τα «γούστα» των χρηστών, προσαρμόζοντας ακόμη και την «αφίσα» της εκάστοτε εκπομπής για να προσελκύσει τους θεατές. Μέχρι το 2018, περισσότερο από το 70% του περιεχομένου που παρακολουθούμε στο YouTube συνιστώνταν από έναν αλγόριθμο.

Σήμερα, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν τις ίδιες πλατφόρμες, αλλά κανένας από εμάς δεν βλέπει αυτούς τους ιστότοπους, τις εφαρμογές και τις ροές δεδομένων με τον ίδιο τρόπο. Αυτό που βλέπουμε διαμορφώνεται από τις συνήθειές μας—δηλαδή τα δεδομένα μας, τα οποία είναι φιλτραρισμένα μέσα από τους εταιρικούς στόχους αυτών που κατασκευάζουν τις πλατφόρμες. Οι πραγματικές μας προτιμήσεις και φιλοδοξίες δεν έχουν να κάνουν με αυτό.

Την τελευταία δεκαετία, αυτές οι πλατφόρμες μετονόμασαν επιδέξια την επιτήρηση χρηστών ως ευφυΐα υπολογιστών (computer intelligence) που επικεντρώνεται στη διευκόλυνση της ζωής μας. «Το Διαδίκτυο επέτρεψε στις εταιρείες να αρχίσουν να αναζητούν προσωπικά δεδομένα, να τα ενσωματώνουνστα feeds και να βγάζουν συμπεράσματα για εμάς», λέει η Sarah Myers West, διευθύνουσα σύμβουλος στο AI Now Institute του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, το οποίο μελετά τις κοινωνικές συνέπειες της τεχνητής νοημοσύνης. Με βάση την ταχεία συσσώρευση δεδομένων, την αυξανόμενη υπολογιστική ισχύ του cloud και τη συνεχή βελτίωση της επιστήμης των υπολογιστών, αυτές οι πλατφόρμες έχουν γίνει εξαιρετικά ισχυρές στην επιμέλεια προϊόντων, ενημερώσεων από τους φίλους σας αλλά και πολυμέσων.

Υπάρχει ένα τίμημα, φυσικά. «Αυτές οι εταιρείες βελτιστοποιούν πράγματα που τους επιτρέπουν να βγάλουν χρήματα», λέει ο Myers West, «τα οποία είναι η προσοχή, η προθυμία σας να κάνετε κλικ σε μια διαφήμιση και η προθυμία σας να κάνετε μια αγορά».

Είδαμε τις συνέπειες αυτού: οι φούσκες πληροφοριών που μπορεί–στην πιο ανώδυνη τους μορφή–να μας διασκεδάζουν, απορροφώντας όμως όλο και περισσότερο από τον χρόνο μας, και στη χειρότερη περίπτωση, μπορούν να οδηγήσουν σε αυτοκαταστροφικές σκέψεις και συμπεριφορές, ριζοσπαστισμό, ακόμη και γενοκτονία. Τώρα είναι που αρχίζουμε σιγά σιγά να βλέπουμε και να αντιμετωπίζουμε τις επιπτώσεις τους. Οι εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν ξεκινήσει να εξετάζονται και να ελέγχονται από τους νομοθέτες για τη δυνατότητά τους να «απελευθερώνουν» παραπληροφόρηση και χειραγωγικό περιεχόμενο. Τον Ιανουάριο, η δημόσια σχολική περιφέρεια του Σιάτλ κατέθεσε μια πρωτοποριακή αγωγή κατά των TikTok, Instagram, Facebook, YouTube και Snapchat, κατηγορώντας τις εταιρείες ότι εκθέτουν παιδιά σε εθιστικό περιεχόμενο που προκαλεί κατάθλιψη, άγχος και διαδικτυακό εκφοβισμό (cyber bullying).

Ένα εμπόδιο σε κάθε νομοθεσία ή κανονισμό είναι η εφήμερη φύση αυτών των εξατομικευμένων feeds. Έπειτα, υπάρχει η αδιαφάνεια των αλγορίθμων που τους τροφοδοτούν, γεγονός που καθιστά σχεδόν αδύνατο να μετρηθεί η πλήρης επίδρασή τους. Το αλγοριθμικά επιμελημένο περιεχόμενο άρχισε να διαχέεται σαν ομίχλη. Επικρατεί πλέον σε τέτοιο βαθμό που έχουμε ξεχάσει πώς είναι να βλέπεις τον κόσμο καθαρά. Και αυτό συμβαίνει ενώ ακόμα είναι άνθρωποι αυτοί που παράγουν το περιεχόμενο.

Πέρυσι πήραμε μια γεύση για το τι ακολουθεί. Οι πλατφόρμες τεχνητής νοημοσύνης, συμπεριλαμβανομένων των Dall-E, Midjourney και Stable Diffusion, άνοιξαν στο κοινό και αποκάλυψαν πόσο επιδέξιοι είναι στην παραγωγή λεπτομερών, φανταστικών και πειστικών εικόνων, που προέρχονται από λίγες μόνο πληκτρολογημένες λέξεις. Στα τέλη του 2022, όταν η εταιρία Open AI παρουσίασε το ChatGPT, το οποίο μπορεί να ερευνά και να γράφει άρθρα, ποιήματα, σενάρια και ανέκδοτα, έγινε σαφές ότι μέσα σε λίγα χρόνια, οι αλγόριθμοι θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι και οι επιμελητές και οι δημιουργοί των αναρτήσεων στα FYP feeds που βλέπουμε.

Αυτό το χειμώνα, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης αποκάλυψε το Unsupervised, μια εγκατάσταση του καλλιτέχνη δεδομένων (data artist) Refik Anadol, η οποία περιλαμβάνει έναν τεράστιο ψηφιακό καμβά που «δημιουργεί» ένα νέο έργο τέχνης 30 φορές το δευτερόλεπτο. Το σύστημα έμαθε να δημιουργεί τέχνη εξετάζοντας εικόνες της συλλογής 100.000 έργων του μουσείου. Αυτό που δεν ενσωμάτωσε στη «σκέψη» του: οποιεσδήποτε ανθρώπινες περιγραφές ή «λεζάντες» των έργων τέχνης. «Είναι αυτό που συμβαίνει όταν δεν έχεις ανθρωπογενείς προκαταλήψεις», λέει ο Anadol. Το εφέ είναι ένα εντυπωσιακό, συνεχώς μεταβαλλόμενο animation της σκέψης του υπολογιστή, ένας πίνακας που μπορεί να μεταμορφωθεί από μια σκιαγραφημένη κάτοψη σε ένα αφηρημένο εξπρεσιονιστικό splatter σε μια ταπετσαρία που λιώνει, και όλο αυτό να μεταλλάσσεται σε κλάσματα δευτερολέπτου. Προτού μπορέσετε να επεξεργαστείτε αυτό που βλέπετε, το μηχάνημα έχει ήδη προχωρήσει στην επόμενη εικόνα σε έναν ένθερμο αγώνα χωρίς γραμμή τερματισμού.

Τώρα φανταστείτε ένα FYP που υπερτροφοδοτείται από τεχνητή νοημοσύνη για κάθε ένα από τα 8 δισεκατομμύρια ανθρώπους στη Γη. Η ποπ κουλτούρα έχει ήδη παλέψει με αυτή την προοπτική. Από το πολυσύμπαν των ταινιών «Avengers» και το «Into the Spider-Verse» μέχρι το «Everything Everywhere All at Once», προσπαθούμε να συλλάβουμε το άπειρο από τότε που οι αλγόριθμοι άρχισαν να το κυνηγούν.

Το Generative AI θα δημιουργήσει επίσης βασίλεια που είναι πολύ πιο επικίνδυνα, καθώς οι αλγόριθμοι βρίσκουν όλο και πιο καινοτόμους τρόπους για να παρακάμψουν τις προσπάθειες εποπτείας περιεχομένου. Ακριβώς όπως οι άνθρωποι έμαθαν να παραμένουν εντός των ορίων της πολιτικής του YouTube όσον αφορά στη βία δημοσιεύοντας βίντεο που είναι όσο το δυνατόν πιο βίαια χωρίς να ξεπερνούν τα όρια, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αυτοματοποιήσει αυτές τις προσπάθειες. «Θα έχουμε βίντεο όπου οι άνθρωποι χτυπούν ο ένας τον άλλον, αλλά δεν υπάρχει αίμα, ή ίσως το αίμα δεν είναι κόκκινο, είναι πράσινο», λέει ο Τζεφ Άλεν, πρώην επιστήμονας δεδομένων στην ομάδα ακεραιότητας του Facebook (Facebook’s integrity team) που ίδρυσε το Ινστιτούτο Ακεραιότητας (Integrity Institute) για να αντιμετωπίσει τα δεινά των social media. «Αυτή η στρατηγική ισχύει σε κάθε χώρο, όπως η παραπληροφόρηση. Πόσο μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να "πει ψέματα" πριν ενεργοποιήσει συναγερμούς;».

Ένα είναι βέβαιο: Όσο οι εταιρείες πληρώνουν για όλη αυτή τη μηχανική μάθηση - και επωφελούνται από την προσοχή και αφοσίωση των χρηστών - το μέλλον θα διοχετεύεται προς τους στόχους τους. Και σε αυτό το πολυσύμπαν, η ατελείωτη δημιουργικότητα αυτών των αλγορίθμων θα μπορούσε κάλλιστα να καταλήξει να εξυπηρετεί απλώς ένα άλλο κατάστημα που πουλά κάτι άλλο. Η ανθρωπότητα βρίσκεται στο κατώφλι του να «δει» το άπειρο, αλλά ίσως το μόνο πράγμα που θα βρούμε εκεί είναι ένα ακόμα προϊόν που δεν ζητήσαμε.

Με στοιχεία από Fast Company