Η Ελλάδα διώχνει τα καλύτερα μυαλά της

Παρότι ο πληθυσμός της Ελλάδας ή των Ελλήνων διεθνώς αντιστοιχεί μόνο στο 0,15% ή 0,20% από τα 6,92 δισεκατομμύρια κατοίκους του πλανήτη, ο ελληνισμός διαθέτει περίπου το 3% των επιστημόνων κορυφαίας εμβέλειας παγκοσμίως. Ωστόσο, παρά την αξιοσημείωτη παραγωγή της χώρας σε επιστημονικό δυναμικό, το 85% εκείνων με ισχυρή επιρροή δεν βρίσκεται στην Ελλάδα.

Το φαινόμενο εντοπίζει και ερμηνεύει στο τελευταίο του βιβλίο «Παραλλαγή πάνω στην τέχνη της φυγής και ένα απονενοημένο Ριτσερκάρ» (εκδόσεις Κέδρος) ο Ιωάννης Π. Α. Ιωαννίδης, τακτικός καθηγητής Πρόληψης Νοσημάτων, Παθολογίας, Έρευνας, Πολιτικής Υγείας και Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο Stanford των ΗΠΑ. Ο καθηγητής εξαίρει στο έργο του τους Έλληνες επιστήμονες και ερευνητές, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει και τα προβλήματα του ελληνικού κράτους και του συστήματος οργάνωσης των ελληνικών πανεπιστημίων.

Αναλυτικότερα:

Για την καταγραφή των δεδομένων που παρουσιάζονται στο βιβλίο χρησιμοποιήθηκε η βάση Google Scholar που έχει το πλεονέκτημα να καλύπτει το ευρύτερο δυνατό φάσμα των επιστημών (θετικών, βιοϊατρικών, οικονομικών και κοινωνικών επιστημών, επιστημών πληροφορικής κ.λπ.) και αμβλύνει τις ανισότητες μεταξύ διαφορετικών πεδίων. Η διαδικασία αναζήτησης χρησιμοποίησε επίσης τις βάσεις Web of Science, Scopus και Microsoft Academic Search, ώστε να μεγιστοποιηθεί η πληρότητα της εντόπισης επιστημόνων υψηλής απήχησης.

Με βάση τις αναφορές που κάνουν άλλοι επιστήμονες στο έργο ενός τρίτου επιστήμονα, συνολικά 336 επιστήμονες με ελληνικά ονόματα περιλαμβάνονται στους πλέον κορυφαίους επιστήμονες, ως προς την επιρροή τους στη διεθνή βιβλιογραφία. Κριτήριο είναι ένας επιστήμονας να έχει πάνω από 10.000 αναφορές και τουλάχιστον μια δημοσίευση ή βιβλίο (ως πρώτος / τελευταίος /μόνος συγγραφέας), να έχει πάνω από 500 αναφορές ή 4.000 έως 10.000 αναφορές, αλλά τουλάχιστον μια δημοσίευση ή βιβλίο (ως πρώτος/ τελευταίος/ μόνος συγγραφέας) με πάνω από 1.000 αναφορές. Τα κριτήρια διασφαλίζουν τον μεγάλο συνολικό όγκο αναφορών, δίνοντας και έμφαση στο να υπάρχουν και συγκεκριμένες δημοσιεύσεις ή βιβλία εξαιρετικά υψηλής εμβέλειας.

Όμως το 85% από τους κορυφαίους 336 επιστήμονες με ελληνικά ονόματα βρίσκεται σήμερα στο εξωτερικό. Ακόμη και οι λίγοι που βρίσκονται στην Ελλάδα έχουν κάνει τις περισσότερες φορές το μεγαλύτερο μέρος του σημαντικού τους έργου εκτός Ελλάδας και πολλοί από αυτούς φεύγουν πάλι τα τελευταία χρόνια στο εξωτερικό. Ενδεικτικά, περίπου το 95% του δημοσιευμένου έργου των 336 έχει γίνει εκτός Ελλάδος.

«Οι καλύτεροι Έλληνες επιστήμονες έχουν μαζικά εξοριστεί από την Ελλάδα. Μια φθίνουσα μειονότητα εξακολουθεί να ζει στην Ελλάδα, συχνά σε συνθήκες σκληρής εσωτερικής εξορίας. Η έλλειψη χρηματικών πόρων, υποδομών και υποστήριξης για την επιστήμη και την έρευνα είναι βέβαια πασιφανής, αλλά δεν είναι ο μόνος λόγος γι’ αυτήν τη φυγή του καλύτερου δυναμικού που διαθέτει η χώρα. Θεωρώ ότι ακόμη χειρότερος λόγος είναι η έλλειψη συλλογικού κοινωνικού οράματος για την ανάδειξη της αριστείας και η εκτεταμένη επικράτηση των μετρίων στον ακαδημαϊκό, πολιτικό, και ευρύτερο κοινωνικό βίο που οδηγεί σε απαξίωση και μιζέρια. Αν και οι 336 αυτοί επιστήμονες είναι παγκοσμίως γνωστοί και διάσημοι, στον ελλαδικό χώρο, οι περισσότεροι είναι άγνωστοι, ενώ ακούγονται και επικρατούν κατά κόρον τα ονόματα μόνο διαφόρων ασήμαντων, φιλόδοξων και πολιτικά/ συνδικαλιστικά/ παραθρησκευτικά/ ποδοσφαιρικά κ.λπ. δικτυωμένων» δήλωσε στην εφημερίδα «Καθημερινή» ο κ. Ιωαννίδης. Και πρόσθεσε: «Εξίσου ασήμαντοι σε παγκόσμιο επίπεδο είναι και οι περισσότεροι που δρουν στο εξωτερικό, αλλά αναγνωρίζονται κατά καιρούς ως διακεκριμένοι από ελλαδικούς θεσμούς. Το ελλαδικό σύστημα έχει κατασκευάσει μια ανυπόστατη τεχνητή πραγματικότητα ακόμη και για τους Έλληνες του εξωτερικού. Η δεξαμενή μετριοτήτων ανατροφοδοτεί εσαεί τη μετριότητα σε θέσεις ισχύος».