O 20χρονος Έλληνας που θέλει να βάλει τέλος στη διάδοση των fake news

Εδώ και τουλάχιστον πάνω από ένα χρόνο η συζήτηση γι’ αυτά έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελώντας έτσι πολλές φορές βασικό ερευνητικό και θεματικό πυρήνα των άρθρων δημοσιογράφων σε όλον τον κόσμο, ενώ η μεγάλη απήχηση που έχουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τους χρήστες των τελευταίων έχει καταστήσει πλέον πιο αναγκαία από ποτέ τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Ο λόγος για τα fake news -τις ψευδείς ειδήσεις δηλαδή- που αξιοποιούνται για κάθε όφελος από μη έγκριτα μέσα ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο και τα οποία παραπληροφορούν και αποπροσανατολίζουν την κοινή γνώμη, επηρεάζοντας πολλές φορές τις εξελίξεις, ακόμα και σε πολιτικό επίπεδο (βλ. τη διαδεδομένη άποψη πως συνετέλεσαν στην εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ τον περασμένο Νοέμβριο) ή και υψώνοντας «τείχη» μισαλλοδοξίας, μέσα από την καλλιέργεια φόβου.

Μπορεί οι επικεφαλής τεχνολογικών κολοσσών, όπως των Facebook και Google, να έχουν προχωρήσει σε δεσμεύσεις αλλά και ενέργειες με στόχο την καταπολέμηση των ψευδών ειδήσεων, όμως σε κάθε περίπτωση μένουν πολλά ακόμη να γίνουν, στα πλαίσια του ιδιότυπου -και θεμιτού- αυτού «πολέμου».

Μέσα σε αυτό το κλίμα, κάθε προσπάθεια που συμβάλλει στην καταπολέμηση των fake news είναι προφανώς ευπρόσδεκτη και τίθεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των άμεσα εμπλεκόμενων φορέων, όπως λόγου χάρη των διεθνών media. Ο Βαλεντίνος Τζέκας, από τη Λάρισα, βρίσκεται μόλις στην αρχή της δεύτερης δεκαετίας της ζωής του. Ωστόσο, το νεαρό της ηλικίας του δεν τον εμπόδισε να δημιουργήσει, πριν από λίγο καιρό, μία πρωτότυπη πλατφόρμα, το Fighthoax, που έχει τη δυνατότητα να εντοπίζει τις ψευδείς ειδήσεις.

Αυτό δεν είναι βέβαια το μόνο αξιόλογο επίτευγμα του νεαρού φοιτητή του Τμήματος Πληροφορικής του ΠΑΜΑΚ καθώς, ήδη από το 2015, ο ίδιος είχε κεντρίσει την προσοχή του Forbes, χάρη σε ένα app κοινωνικής δικτύωσης που ανέπτυξε. Δύο περίπου χρόνια αργότερα, η δουλειά και το όραμα του Βαλεντίνου έχει συγκεντρώσει πλέον μεγάλο (διεθνές) ενδιαφέρον, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από την πρόσφατη ανάδειξή του ανάμεσα στους «25 κάτω των 25» του Internet Society, που έχει ιδρυθεί από τους 2 δημιουργούς του ίντερνετ.

Επικοινώνησα μαζί του προκειμένου να μάθουμε περισσότερα για το πώς ακριβώς λειτουργεί η καινοτόμα πλατφόρμα που ανέπτυξε, το διεθνές ενδιαφέρον που έχει συγκεντρώσει η τελευταία, αλλά και για τα επόμενα βήματά του.

-Πώς ακριβώς λειτουργεί το Fighthoax;

Το FightHoax είναι ένα πολυεργαλείο που αναλύει άρθρα ειδήσεων και παρουσιάζει το κατά πόσο αξιόπιστο είναι αυτό που διαβάζει ο αναγνώστης. Η λύση του Fighthoax έχει ως στόχο να βοηθήσει τους δημοσιογράφους και τους καθημερινούς ανθρώπους να αναλύουν και να λαμβάνουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με οποιοδήποτε ειδησεογραφικό άρθρο (σ.σ γραμμένο στα αγγλικά, καθώς τα ελληνικά δεν υποστηρίζονται ακόμα στην παρούσα έκδοση) μέσα σε δευτερόλεπτα. Έτσι, με τη βοήθεια των μηχανών αναζήτησης, μπορεί να εκτελέσει μαζικές σαρώσεις σε ολόκληρο τον ιστό ώστε να εντοπίσει τους παραγωγούς ψευδών ειδήσεων, να προτείνει καλύτερα αποτελέσματα αναζητήσεων και να προειδοποιήσει τους χρήστες αν το κείμενο που διαβάζουν -και είναι έτοιμοι να κοινοποιήσουν στα social media- είναι ψευδές ή όχι. Ουσιαστικά, υπάρχουν τρεις βασικοί πυλώνες λειτουργίας:

Σε ένα πρώτο στάδιο, αναλύεται η ιστορία και η φήμη της ιστοσελίδας που φιλοξενεί το άρθρο ειδήσεων. Για παράδειγμα, είναι η σελίδα γνωστή για την συγγραφή αναξιόπιστων και ψευδών ειδήσεων, όπως το Fox News και η Daily Mail, ή είναι γνωστή για τη δημοσίευση διαδοχικών αξιόπιστων άρθρων όπως το Assosiated Press;

Στη συνέχεια, το Fighthoax αναλύει τον συντάκτη του άρθρου και την ιστορία του. Είναι κάποιος γνωστός με ένα έμπιστο παρελθόν σε αξιόλογα ειδησεογραφικά πρακτορεία, είναι κάποιος καθηγητής πανεπιστημίου ή κάποιος που δεν έχει ενεργό παρελθόν στη βιομηχανία ειδήσεων;

Τελευταίο και πιο σημαντικό, αναλύεται το άρθρο. Από τη γλώσσα που χρησιμοποιείται για τα αναφερόμενα γεγονότα, συγκρίνεται κάθε μικροσκοπική λεπτομέρεια του άρθρου με πιο αξιόπιστα άρθρα σχετικά με το ίδιο θέμα. Το Fighthoax διαβάζει και καταλαβαίνει το άρθρο σαν άνθρωπος. Σκανάρει ολόκληρο τον ιστό, όπως μια βάση δεδομένων, μέσα σε δευτερόλεπτα. Υπάρχουν αρκετές σημαντικές διαφορές με άλλα άρθρα που καλύπτουν το ίδιο γεγονός; Έχει το άρθρο αρκετές πληροφορίες για να συγκρίνουμε; Είναι καλή η γραπτή γλώσσα;

-Ποια ήταν η αφορμή για να δημιουργήσεις την πλατφόρμα;

Οι αμερικανικές εκλογές ταρακούνησαν κυριολεκτικά τον κόσμο. Ξαφνικά άρχιζαν από το πουθενά να ξεπροβάλουν φήμες και ψεύτικες ειδήσεις που ήταν τόσο κατά του Τραμπ όσο κατά και της Χίλαρι. Ενδεικτικό είναι πως το περιοδικό Wired σε έρευνά του ανακάλυψε πως ένας φοιτητής έβγαζε χιλιάδες κάθε μήνα δημοσιοποιώντας ψεύτικες ειδήσεις. Έτσι, το 2016-17 χτυπήσαμε τρελά ρεκόρ ψευδών ειδήσεων και παραπληροφόρησης. Το κακό είναι ότι οι άνθρωποι πιστεύουν οτιδήποτε διαβάζουν στο ίντερνετ. Οπότε μια μέρα έκατσα και σκέφτηκα: «Μπορώ να δημιουργήσω κάτι που θα αναλύει ειδησεογραφικά άρθρα και θα προειδοποιεί τον αναγνώστη για οτιδήποτε ύποπτο, όπως τη χρήση προπαγανδιστικής γλώσσας; Μπορώ να φτιάξω κάτι που μέσα σε δευτερόλεπτα θα βγάζει ένα αποτέλεσμα αναφορικά με το αν το άρθρο που διαβάζεις είναι αλήθεια ή μια απάτη;» Και έτσι έγινε η αρχή.

-Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που κλήθηκες να αντιμετωπίσεις δουλεύοντας πάνω σε αυτό;

Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν φυσικά η δομή της ιδέας. Πώς δηλαδή μπορεί να λυθεί ένα πρόβλημα αφού ούτε οι άνθρωποι καμιά φορά δεν μπορούν να συμφωνήσουν στο τι είναι αλήθεια και τι παραπληροφόρηση… Σύντομα η λύση δόθηκε όταν ρώτησα αρκετούς δημοσιογράφους και fact checkers ώστε να καταλάβω τα ακριβή βήματα που εκτελούν για να ελέγξουν την εγκυρότητα μιας είδησης. Αυτό ακριβώς ουσιαστικά κάνει και το Fighthoax, εκτελεί δηλαδή τα βήματα που κάνουν οι επαγγελματίες fact checkers, μέσα σε δευτερόλεπτα.

-Σε ποιο στάδιο βρίσκεται αυτή τη στιγμή η πλατφόρμα από άποψη λειτουργικότητας, είναι μόνο beta version; Ποια είναι τα επόμενα βήματα για τη βελτιστοποίησή της;

Αυτή τη στιγμή το FightHoax βρίσκεται σε κατάσταση private-beta 2.0. Δηλαδή στη φάση αυτή δίνεται η δυνατότητα χρήσης σε άτομα που μπορούν να εκτιμήσουν τη τεχνολογία που κρύβεται από πίσω ώστε να προκύψουν συνεργασίες που θα φέρουν την εξέλιξη. Μέχρι τώρα έχει δοθεί δυνατότητα χρήσης σε επιχειρηματίες, τόσο Έλληνες όσο και ξένους, σε δημοσιογράφους μεγάλων πρακτορείων, σε News Startups αλλά και σε άτομα από τη λίστα του Forbes, «30 κάτω των 30»). Η απήχηση είναι μεγάλη.

Το ιδανικό σχέδιο είναι να μπορέσουμε να ανοίξουμε ένα API ώστε να μπορούν όλοι να επωφεληθούν από το FightHoax. Έτσι θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε στη βελτίωση της Παιδείας περί των ειδήσεων που καταναλώνουμε καθημερινά αλλά και στην μείωση της μαζικής παραπληροφόρησης.

-Έχεις έρθει έως τώρα σε κάποια συμφωνία για συνεργασία με άλλες πλατφόρμες και media;

Η αλήθεια είναι πως πιστεύω ότι όταν μια ευκαιρία σου παρουσιάζεται, πρέπει να την αρπάζεις. Το FightHoax πρέπει να «τρέξει» full-time με γραφεία και μία σωστή ομάδα ώστε να έχει παγκόσμια παρουσία. Αυτό ακριβώς, λοιπόν, κυνηγάω αυτόν τον μήνα. Φαίνεται να είναι πολύ κοντά μία πιθανή χρηματοδότηση και πιστεύω ότι σύντομα θα έχω περισσότερα νέα.

-Εκτός από το Fighthoax, δημιούργησες πριν από περίπου 3 χρόνια το Near, μία εφαρμογή για την οποία σου έκανε σχετικό αφιέρωμα και το Forbes. Μίλησέ μας λίγο γι’ αυτή.

Το Near είχε σκοπό να φέρει τους ανθρώπους ποιο κοντά, χωρίς να χάνουν χρόνο σε check-in ή κάνοντας κλήσεις και στέλνοντας μηνύματα. Σου έδειχνε απευθείας το ποιος βρίσκεται κοντά σου σε μια απόσταση 3 χιλιομέτρων. Η εφαρμογή αγαπήθηκε αρκετά από τον κόσμο και ύστερα από 30.000 μηνιαία ενεργούς χρήστες και 6 μήνες λειτουργίας εξαγοράστηκε από γνωστό δημοσιογράφο (και την ομάδα του) στην Αμερική.

-Τα fake news είναι ένα από τα μεγαλύτερα trending topics παγκοσμίως αυτή τη στιγμή.  Πώς βλέπεις τον «συνασπισμό» -σε παγκόσμιο επίπεδο- ενάντια των ψευδών ειδήσεων; Κατά τη γνώμη σου τι είναι αυτό που πρέπει να γίνει ώστε να προκύψει ικανοποιητικό αποτέλεσμα;

Το Facebook και όσες λύσεις έχουμε δει μέχρι τώρα είναι βασισμένες στους ανθρώπους. Ενδεικτικό είναι ότι το Facebook έχει μισθώσει 3000 επιπλέον content checkers ώστε να είναι πιο γρήγοροι στις αναφορές που κάνουν οι χρήστες του. Πιστεύω όμως πως η AI (σ.σ τεχνητή νοημοσύνη) και γενικά οι αλγόριθμοι θα βοηθήσουν πραγματικά σε κάποια σημεία-κλειδιά. Η αλήθεια είναι πως δεν μπορείς να σταματήσεις τη δημιουργία της παραπληροφόρησης. Συνεπώς όλο το παιχνίδι έγκειται στη μείωση του spreading που γίνεται. Εκεί, μόνοι οι αλγόριθμοι θα βοηθήσουν δραστικά τους ανθρώπους και την κάθε πλατφόρμα.

-Για τη δουλειά σου πάνω στο Fighthoax έλαβες και μία σχετική πρόσκληση από το Ευρωκοινοβούλιο. Περί τίνος ακριβώς πρωτοβουλίας πρόκειται;

Το FightHoax είναι μέρος της «task force team» που έχει οργανώσει η ΕΕ ενάντια στην παραπληροφόρηση. Η σχετική πρωτοβουλία θα λάβει χώρα στις 21-22 Νοεμβρίου. Στις συναντήσεις μας και μετά από διάφορα demo, θα προσπαθήσουμε να βρούμε κοινές λύσεις μαζί με Kaspersky, MIT, Bristol, Facebook, Google και άλλους. Θα υπάρξουν νεότερα για την προσπάθεια τον επόμενο μήνα.

-Πρόσφατα συμπεριλήφθηκες ανάμεσα στους «25 κάτω των 25» του Internet Society, που έχουν ιδρύσει οι 2 δημιουργοί του ίντερνετ. Τι σημαίνει αυτή η διάκριση για σένα;

Ναι, πριν από λίγο διάστημα βρέθηκα για ένα 5ήμερο στο Los Angeles για την απονομή των «25 κάτω των 25» αλλά και του Internet Hall of Fame. Ήταν ένα πενταήμερο γεμάτο με leadership events, networking events με τους pioneers του ίντερνετ και της tech σκηνής.. Είχα την ευκαιρία να γνωρίσω φοβερούς ανθρώπους και άκουσα από κοντά τις ιστορίες, τα λάθη και τις νίκες τους. Η τεράστια διαφήμιση προς το πρόσωπό μου σε 3 οθόνες, σε ένα από τα μεγαλύτερα αεροδρόμια του κόσμου, ήταν σίγουρα επίσης μία μεγάλη έκπληξη. Χιλιάδες μάτια τη βλέπουν κάθε μέρα και το κόστος φαίνεται να είναι αρκετά υψηλό. Όσο για τη βράβευση, ήταν μια ξεχωριστή στιγμή, διότι με τους υπόλοιπους 24, έβλεπες πως τελικά υπάρχει ελπίδα στον κόσμο και υπάρχουν και άλλα άτομα σαν εσένα. Ήταν μια στιγμή αισιοδοξίας που σε βοηθά να συνεχίσεις στο μέλλον.

-Εν έτει 2017 οι ικανότητες αλλά και τα κριτήρια που θέτουν οι εργοδότες ανά τον κόσμο έχουν αλλάξει, βλέπε μη σύνδεση αγοράς - πανεπιστημίων, ακατάλληλους υποψηφίους παρά την ύπαρξη πτυχίων κ.τ.λ. Όντας και εσύ ο ίδιος ένας νέος άνθρωπος, τι θα έλεγες σε όσα παιδιά είναι στη διαδικασία να επιλέξουν επαγγελματικό προσανατολισμό;

Ότι σίγουρα πρέπει να υπάρχουν γνώσεις σε κάθε πεδίο. Γνώσεις πάνω σε πολλά και διαφορετικά κομμάτια πληροφοριών. Όποιος, όμως, αυτοσχεδιάζει και προσαρμόζεται καλύτερα, επιβιώνει. Οπότε, “talk less, do more” (= μίλα λιγότερο, κάνε περισσότερα). Όσα προβλήματα και αν υπάρχουν, ας κοιτάμε πάντα το πώς μπορούμε να κερδίσουμε. Η μιζέρια είναι χειρότερη από την φτώχεια οπότε καιρός να βγούμε στην αντεπίθεση!»

-Τι θα ήθελες να καταφέρεις μέσα στην επόμενη πενταετία;

Μου αρέσει και θέλω να δημιουργώ μόνος μου τις ευκαιρίες, οπότε σε 5 χρόνια από τώρα θα ήθελα πολύ να έχω ιδρύσει μια εταιρεία που θα είναι εντελώς μέσα στο κλίμα της καινοτομίας. Να προσφέρει επίσης στην κοινωνία και όχι μόνο να βγάζει κέρδος. Ο «σπόρος που έσπειρα» με το FightHoax πιστεύω πως είναι μια καλή, πρώτη επένδυση για το μακροχρόνιο παιχνίδι της ζωής…