Μεσαιωνική Ρόδος: Το νησί των Ιπποτών και των μυστικών

Είχα πολλά χρόνια η αλήθεια να βρεθώ στη Ρόδο και είχα ξεχάσει τη γοητεία του νησιού. Ακόμη Απρίλης και το πράσινο έχει φουντώσει για τα καλά από το πάρκο Πλατανάκια μέχρι το Θέρμαι και την πλατεία Ρίμινι. Αυτό το τόξο, περιμετρικά της τάφρου και των τειχών διέσχισα με την ανατολή μόλις του ήλιου για να μπω με τη μία στην αναζωογονητική πλευρά της πόλης. Μικρή επιστροφή στην οδό Εθνάρχη Μακαρίου και η πέτρινη γέφυρα με έφερε μπροστά στην επιβλητική Πύλη του Αμπουάζ, στη βορειοδυτική γωνία της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου, με το οχυρωμένο μονοπάτι μπροστά στους δύο γιγάντιους στρογγυλούς πύργους που είχαν στόχο την απόκρουση κάθε επίθεσης.

Η Πύλη Ντ' Αμπουάζ φέρει το όνομα του Μεγάλου Μαγίστρου, Έμερι ντ' Αμπουάζ και χτίστηκε με δική του ευθύνη το 1512. Μάγιστρος ίσον επικεφαλής του Τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, Ιπποτών της Μάλτας αλλιώς, που ιδρύθηκε το 1099 μετά την κατάληψη της Ιερουσαλήμ και κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών. Χωρίς να είναι απαραίτητο οι σημειώσεις μου με φτάνουν μέχρι τον ιδρυτή του τάγματος των Ιωαννιτών ιπποτών, μοναχό Πέτρο Γεράρδο και τον διάδοχό του Ριχάρδο ντε Ρουί.

Ο δεύτερος συνέδεσε το όνομά του με την αλλαγή ρόλου του τάγματος που από προστασία και βοήθεια στους χριστιανούς προσκυνητές, από φροντίδα σε αρρώστους και τραυματίες μετατράπηκε σε πολεμικό, ώστε να ενέχει και το ρόλο υπεράσπισης. Τα μέλη του ήταν ταυτόχρονα μοναχοί και πολεμιστές και ο αρχηγός που στην αρχή λεγόταν «διαχειριστής» μετονομάστηκε σε «Μάγιστρος» - βλέπε Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία- και αργότερα, «μέγας Μάγιστρος» με ισόβια θητεία. Έτσι πάνε αυτά…

Τετρακόσια είκοσι στέμματα κατέχει αυτό το μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO. Έμεινα να περιδιαβαίνω μόνο στα τέσσερα χιλιόμετρα δίπλα σε ισχυρά τείχη, πύργους και προμαχώνες αμυντικής αρχιτεκτονικής και στις έντεκα πύλες που οδηγούν σε αυτό το τεχνητό θαύμα, που το Τάγμα έχτισε πάνω στη βυζαντινή πόλη. Πέρασα στον κύριο δρόμο της μεσαιωνικής πόλης και του κάστρου των ιπποτών, αυτόν που πλήττεται κυριολεκτικά από τα εκατομμύρια βήματα των επισκεπτών. Κοντά στο 1950 «ανακαλύφθηκε» από τους ξένους αυτό το μεγαλείο και από τότε ο μοναδικός ηλικιακά δρόμος της Ευρώπης που διατηρείται στην αρχική του μορφή και έχει διασώσει τον αυθεντικό του χαρακτήρα απολαμβάνει τα ατελείωτα κλικ φωτογραφικών μηχανών και κινητών τηλεφώνων. Μαζί και τα δικά μου, σαν το αιώρημα σκόνης που περιδινείται στο κόντρα σε σκιά λευκό φως του ήλιου.

Ένας ποδηλάτης βγήκε για εποπτεία της τάφρου· κλικ!
Μεγάλες λουλουδένιες καμπάνες μοιράζουν αρώματα κάτω από τα τείχη· κλικ!

Δεξιά και αριστερά του ήταν τα καταλύματα των διαφόρων εθνικοτήτων με τις λιτές γοτθικές γραμμές, τα αμυντικά τόξα και τα εμβληματικά οικόσημα που κοσμούν τις πύλες τους, δίνοντας την ταυτότητα κάθε Γλώσσας. Επτά σύνολο οι καθολικές χώρες τις Ευρώπης: Προβηγκίας, Ωβέρνης, Γαλλίας, Ιταλίας, Γερμανίας, Αγγλίας και Ισπανίας.

Ο θυρεός των Beaumanoir με τα διακοσμητικά μοτίβα δηλώνει με μια επιγραφή: «Αγαπώ όποιον μ’ αγαπά». Δεν παίζει όπως κατάλαβες στις μάχες το «αγαπάτε αλλήλους». Κάπου διάβασα για τον θυρεό των Salvaingen Dauphimé, που στο έμβλημα έγραφε «τι θα 'κανα γι’ αυτήν». Υπάρχει μία ερωτική αναφορά για την κάποια, πιθανά πατρίδα, πιθανά ομάδα, πιθανά…αυτήν.

Στέκομαι για λεπτά ακίνητος μπροστά στην πύλη του τάγματος. Ένιωσα να έφτασα στον προορισμό μου και νοερά, αφού οι ιππότες δε μου κάνανε τη χάρη για μια από μηχανής εμφάνισης τους και τους αναγέννησα μέσα από τις σελίδες των βιβλίων μου, τους έδωσα μορφή και κίνηση καβάλα στα αφηνιασμένα τους άλογα. Στα αυτιά μου ήρθε ο αντηχισμός από τον καλπασμό. Ένας υπόκρυφος ήχος σαν να τρέχουν στην οροφή ενός μεγάλου υπόγειου που κρύβεται κάτω από το πέτρινο πλακόστρωτο και εύκολα διαλαλεί τις σιδερένιες οπλές. Τρύπωσα στη σκιά της πύλης με τη σκληρή πέτρινη σιωπή της.

Τίποτα αυτή την ώρα δεν προδίδει την αιώνια ησυχία αυτού του μοναστικού περιβόλου. Κάποια πουλιά μόνο πετάξαν τρομαγμένα. Αγγίζω τις κρύες πέτρες με την ίδια κίνηση που πριν εφτακόσια χρόνια ένας νεαρός ιππότης από Προβηγκία μετέφερε στιγμιαία το φόβο του πριν μπει στη μάχη. Έτσι κι αλλιώς οι πληγές του χρόνου μένουν ίδιες στους αιώνες. Η μια κάποια αναστάτωση και το γκρέμισμα της φαντασίωσης ήρθε από τις μικρές μαύρες ρόδες, καθώς τρεις βαλίτσες ακολουθούσαν πιστά τις τρεις τουρίστριες που μόλις φτάσανε στη Ρόδο, το από πάντοτε κλειδί της Μεσογείου.

«Τις γόβες στα χέρια παρακαλώ! Τα χαριτωμένα χοχλάκια δεν αγαπάνε τα στιλέτα»!

Αλλά σαν να δόθηκε το σύνθημα και στο τσακ άρχισε κόσμος να με προσπερνάει, να μη με βλέπει. Ζηλεύω αυτούς τους Ροδίτες που μπαινοβγαίνουν στην ιστορία και τους μύθους για να πάνε πρωί στη δουλειά τους. Που επιστρέφουν από δω με μια βαθιά ανάσα σύνδεσης με την ιστορία του τόπου. Μια γρήγορη, ανοιξιάτικη μπόρα ήταν έτοιμη να ξεσπάσει. Ο ουρανός έβγαζε έναν φωτεινό θυμό και οι τουρίστες κρύφτηκαν στα μικρά μαγαζάκια. Έτσι έπεσε αναπάντεχα μια παραμυθένια γαλήνη στα στενά. Υποβλητική, αναλλοίωτη χρονοπαγίδα.

Σκέφτηκα ότι ναι, τώρα θα μπορούσα να συμμετέχω σε έναν ρομαντικό, απογευματινό περίπατο για δύο, εδώ στα λαξευμένα κυβόστρωτα αυτού του χρονικού λαβύρινθου όπου αναπνέουν τα χαμηλά φώτα, με τα πέτρινα κίτρινα τοιχώματα και τους ψιθύρους μυστικών συνομωσιών να έρχονται από τα σκοτεινά παράθυρα, τις αψιδωτές εσοχές, τα πυκνά τείχη τις σκοτεινές πύλες. Εύκολα κάποια αντανάκλαση μεταφράζεται σε λαμπερή πανοπλία, κάποιος ήχος σε σιδερένιο διάταγμα. Ο σπειροειδής δρόμος χαλαρά σε ρουφάει στους αιώνες. Είναι μια παγίδα για τον ταξιδιώτη που που θέλει να δραπετεύσει από τον εαυτό του.

Το 1523 με τη δεύτερη πολιορκία μίσους η Ρόδος περιήλθε στην κυριαρχία των Οθωμανών. Έτσι αναπόφευκτα οι κατοικίες στην μεσαιωνική πόλη απέκτησαν ανατολίτικα χαρακτηριστικά. Οι εκκλησίες έγιναν τζαμιά, το παλάτι του μεγάλου Μάγιστρου φυλακή και το νοσοκομείο των ιπποτών απλά στρατώνας. Στην περίοδο της ιταλοκρατίας από το 1912 και μέχρι το 1947 οι γείτονες αφαίρεσαν πολλά ανατολίτικα χαρακτηριστικά και προσθήκες και έτσι τα ιστορικά κτίρια των ιπποτών αποκαταστάθηκαν. Ωστόσο καθώς πέφτει το φως της ημέρας στην βαβούρα της οδού Σωκράτους νιώθω ότι αρχαίοι Έλληνες, Βυζαντινοί, μουσουλμάνοι, Εβραίοι, Ιταλοί και το Τάγμα των Ιωαννιτών άφησαν τόσο βαθύ το αποτύπωμά τους, που μοιάζει να μην έφυγαν ποτέ.

Περπατώ· παρασύρομαι. Ένα δροσερό αεράκι φυσάει από τα βόρεια. Κάποτε έφερνε τους αλαλαγμούς των Τούρκων πολεμιστών. Τώρα, μόνο το βουητό της διπλανής ταβέρνας κουβαλάει. Ίσως και κάποιους στίχους από το Κοράνι που ακόμα σέρνονται απόκληροι στους τοίχους αφού η φωνή του μουφτή δεν το ερμηνεύει πια. Σουβενίρ, ρούχα, κοσμήματα, δερμάτινα, κεραμικά, χαλιά ωστόσο, θυμίζουν κάτι από ανατολίτικο παζάρι. Είναι κι αυτό κομμάτι μιας ιστορίας που εξελίσσεται αφού έμποροι τότε Καταλανοί, Φλωρεντίνοι και άλλοι Ευρωπαίοι που ζούσαν στο νησί, μετέφεραν από την Ανατολή αρώματα, λιβάνι, κανέλλα, ζάχαρη, πιπέρι, λάδι, μετέφεραν κρασί από την Κρήτη, καρύδια από την Ιταλία και υφάσματα από τη Γαλλία.

Άναψαν τα φώτα. Πίνω έναν τελευταίο καφέ στο Mevlana shisha bar Rhodes που πολύ μου θυμίζει το Corlulu Ali Pasa Nargile στην Κωνσταντινούπολη. Τον τελευταίο τον είχα ρουφήξει εδώ πριν 34 χρόνια, όταν πρώτη φορά βρέθηκα στο νησί και είχα εκστασιαστεί από το ανάγλυφο του μαγαζιού. Τίποτε δεν άλλαξε. Ακόμη και η περαντζάδα που δεν έχει σταματημό με τον ίδιο ρυθμό ακροβατεί στα μάτια μου. Δίκαια η πόλη δεν με αφήνει να φύγω αμέτοχος αλλά νιώθω να μου χαρίζει ένα μικρό, λαμπερό κομμάτι της αιωνιότητάς της, σαν τάμα επιστροφής που δεν τελειώνει ποτέ. Το έχω. Η Ρόδος πάντα θα είναι σύμμαχος με το παρελθόν ανακινώντας το μέλλον...