Οι «δρόμοι σαν ιστορίες» του Σταύρου Κωνσταντινίδη

Κείμενα και φωτογραφίες δέκα εμβληματικών δρόμων της Θεσσαλονίκης, από τον συγκοινωνιολόγο Σταύρο Κωνσταντινίδη. Στοχαστικοί περίπατοι μέσα στη ρυμοτομία και στο χρόνο, σε μια έκθεση - road movie που εξωτερικεύει όσα κρύβονται κάτω από το δέρμα της πόλης. Πηγή έμπνευσης εδώ είναι το αστικό γκρι, το φως του ήλιου, το νερό της βροχής, οι αντανακλάσεις του χρωμίου, οι μετατοπίσεις της πυξίδας από το κέντρο προς τα ανατολικά και δυτικά, οι βηματισμοί σε ραγισμένα πεζοδρόμια που αγαπήσαμε. Μια εξαιρετική έκθεση της Θεσσαλονίκης από έναν πολύτιμο γνώστη της. Ο Σταύρος Κωνσταντινίδης μας μίλησε για την πόλη, την κουλτούρα της, τη θέση της στο παρόν και στο μέλλον, καθώς και την επιμονή του σε αυτό που ονομάζει «πολιτισμό της καθημερινότητας».

Κοιτάζετε την Αριστοτέλους και αντικρίζετε έναν «γραμμικό καμβά, πάνω στον οποίο στροβιλίζεται ολόκληρο το κοινωνικό μωσαϊκό της πόλης». Κάποιος άλλος ωστόσο θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ατενίζει μονάχα ασχήμια, καταπάτηση, χαμένες ευκαιρίες. Η διαφορά έγκειται στη ματιά του θεατή; Ή μήπως η πραγματικότητα βρίσκεται κάπου στη μέση;

Και τα δύο θα μπορούσαν να ισχύουν. Σίγουρα βέβαια όλα εξαρτώνται από τη φορά της ματιάς και από το ποιο στρώμα της Αριστοτέλους παρατηρείς. Η Αριστοτέλους ειδικά είναι πολυστρωματική, τόσο οριζόντια όσο και κάθετα. Μοιάζει σαν να εμπεριέχει ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη, κοινωνικά, ιστορικά, σημειολογικά και ψυχαναλυτικά.

Έχουμε κατά καιρούς φυλλομετρήσει διάφορα αστικά ημερολόγια αφοσιωμένων flaneur της Θεσσαλονίκης. Είναι όμως η πρώτη φορά που μια τέτοια συλλογή κειμένων την υπογράφει ένας συγκοινωνιολόγος, επιστήμονας δηλαδή με επακριβή γνώση του αντικειμένου. Τι διαφορετικό θα θέλατε να δώσει αυτή η έκθεση στον θεατή της;

Παρότι η επιστημονική εσωτερίκευση είναι πολύτιμη, γιατί βοηθάει να δω και κάτω από την επιφάνεια, την αφήνω στην άκρη σε αυτή τη συλλογή κειμένων. Θέλησα να δω τους δρόμους όχι σαν γεωμετρία ή κυκλοφορία, αλλά σαν έμψυχες οντότητες πάνω στις οποίες ο χρόνος αφήνει αέναες τροχιές. Ήθελα να γράψω αφήνοντας τις επαναλαμβανόμενες περιπλανήσεις μου σε αυτούς τους δρόμους να με οδηγήσουν. Έτσι ανάλογα με την πρωταρχική συγκίνηση αλλού προτάσσεται το συναίσθημα, οι άνθρωποι και η αίσθηση ελευθερίας, και αλλού η μνήμη και το ιστορικό προσωπικό βίωμα.

Όσοι ανάμεσά μας είχαν την ευκαιρία να διαβάσουν τα αποσπάσματα που φιλοξενούνται στην έκθεση σε όλη τους την έκταση, στα έντυπα στα οποία αρθρογραφείτε, διαπιστώνουμε ότι οι δρόμοι είναι αναπόσπαστοι από τους ανθρώπους που τους κατοικούν, τις κουλτούρες που έχουν κυοφορηθεί κατά τόπους. Πόσο στενή είναι η σχέση αναμεταξύ τους; Και ποιος από τους δύο υπαγορεύει τους όρους συνύπαρξης;

Στην πραγματικότητα αυτήν την αμφίδρομη επιρροή ανατέμνω. Υποστηρίζοντας πως το ύφος των ανθρώπων και η τυπολογία του δρόμου, αλληλοτροφοδοτούνται συνεχώς δημιουργώντας τελικές εικονογραφήσεις, οι οποίες με τη σειρά τους εξελίσσονται στο χρόνο, άλλες φορές με μεγαλύτερη στατικότητα και άλλες φορές με πιο εκρηκτικούς μετασχηματισμούς.

Έχετε ζήσει πολύ στο εξωτερικό. Τρέφετε παρ’ όλα αυτά μια στοργή προς τη Θεσσαλονίκη, τόσο μέσα από το γράψιμό σας, όσο και από τη σειρά αστικών επεμβάσεων που έχετε κατά καιρούς προτείνει. Τι σας γοητεύει τόσο σε αυτή την πόλη;

Η Θεσσαλονίκη είναι η πόλη μου. Την αισθάνομαι πατρίδα, γιατί από εδώ αντλώ την παιδική μνήμη και αναβιώνω τους βηματισμούς της ζωής. Όταν ταξιδεύω αλλά θέλω να παρατηρήσω αναστοχαστικά όλα όσα συμβαίνουν τριγύρω μας, γυρνάω στη Θεσσαλονίκη. Σαν πύργο ελέγχου τη χρησιμοποιώ. Στην επιστημονική δουλειά μου ως Συγκοινωνιολόγος, όντως εδώ πειραματίζομαι, παρότι έχω σχεδιάσει πάνω από 50 πόλεις ή περιοχές σε ολόκληρη την χώρα.

Αγανακτείτε ποτέ με τα όσα βλέπετε; Εξωτερικά μοιάζετε πάντοτε ήπιος. Ποια είναι η γραμμή που χωρίζει την ποιότητα ζωής από την εξακολουθητική ακαλαισθησία και γιατί είναι τόσο δύσκολο να τη διασχίσουμε;

Ναι, αγανακτώ. Βράζω μερικές φορές, τόσο για την αδυναμία να ανασυνταχθούμε εθνικά όσο και για να αναβαθμίσουμε της πόλεις μας, δηλαδή να συγκροτήσουμε ένα minimum πολιτισμού της καθημερινότητας. Μία χώρα που δεν μπορεί να φτιάξει έναν σταθερό φορολογικό νόμο, θα αργήσει πολύ να υιοθετήσει φιλοπεριβαλλοντική αντίληψη για τις πόλεις. Πληρώνουμε και σε αυτό τον τομέα την καθυστέρηση ως χώρα, για λόγους ιστορικούς και πολιτικούς, να ευθυγραμμιστούμε με την ευρωπαϊκή κανονικότητα.

Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το πιο τραγικά αξιοποιημένο κομμάτι της πόλης; Για παράδειγμα εγώ, που δεν ξέρω το παραμικρό, θα μπορούσα να σας αναφέρω το campus του ΑΠΘ. Το οποίο έχω συχνά φαντασιωθεί δίχως ίχνος τσιμέντου, να είναι σκέτοι κτιριακοί χώροι ακαδημαϊκής γνώσης και ατέλειωτες εκτάσεις πρασίνου. Έχετε στο νου σας κάποιο ρεαλιστικότερο ή πιο ταιριαστό αντιπαράδειγμα;

Έχετε δίκιο. Το ΑΠΘ, η περιοχή της ΔΕΘ και το Γ' Σώμα Στρατού είναι τραγικές ασυνέχειες μέσα στον κεντρικό ιστό της πόλης που την κατακερματίζουν. Λειτουργούν ως block της αποκλειστικής και μονοσήμαντής τους χρήσης, με αποτέλεσμα να αυτοπεριθωριοποιούνται από τη μία, και να στερούν τη λειτουργική και πολεοδομική ενοποίηση της πόλης από την άλλη. Βέβαια και σε άλλες περιοχές της Θεσσαλονίκης, όπως για παράδειγμα στη δυτική πλευρά της πόλης, υπάρχουν ανάλογα και ίσως πολύ χειρότερα προβλήματα. Στην πραγματικότητα, η Δυτική Θεσσαλονίκη βασανίζεται χρόνια με ζητήματα πολεοδομίας και φυσιογνωμίας.

Είστε ευχαριστημένος από την εικόνα της Νέας Παραλίας; Αν μη τι άλλο, φέρνει εγγύτερα τους κατοίκους σε μια περίπου άγνωστη κατάσταση: την ψυχαγωγική χρήση του δημόσιου χώρου. Επιτέλους, άνθρωποι διαβάζουν, φλερτάρουν, σουλατσάρουν σε έναν τόπο διαθέσιμο σε όλους.

Θα απαντήσω με ένα απόσπασμα ενός από τα κείμενα που φιλοξενούνται στην έκθεση ειδικά για τη Νέα Παραλία: «Κανένας άλλος δημόσιος χώρος σε Αθήνα ή Θεσσαλονίκη ή αλλού, δεν κατάφερε να συνομιλήσει αμφίδρομα, εσωτερικά και διαδραστικά με τους ανθρώπους, όσο η Νέα Παραλία της Θεσσαλονίκης. Δεν κατάφεραν εύκολα άλλοι δημόσιοι χώροι να κινητοποιήσουν τόσο κόσμο να βάλει στην καθημερινότητά την ζωτική επαφή και την αληθινή χρήση ενός αστικού δημόσιου χώρου».

Πώς αξιολογείτε τον δήμαρχο της Θεσσαλονίκης; Οι πάντες διαθέτουν μια καλή ή κακή κουβέντα για λογαριασμό του. Η δική σας πιθανότατα έχει ιδιαίτερη βαρύτητα.

Ο δήμαρχος Μπουτάρης έδωσε ευρωπαϊκό αέρα στην πόλη, αλλά δεν κατάφερε να τιθασεύσει το τέρας της καθημερινότητας. Η πόλη όχι μόνο δεν έλυσε βασικά ζητήματα, όπως το κυκλοφοριακό, την καθαριότητα, το δημόσιο χώρο, αλλά δεν έβαλε ακόμη ούτε καν τις βάσεις για αυτά.

Προσεχώς κυκλοφορεί το βιβλίο σας «Ο έρωτας στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ». Περί τίνος πρόκειται;

Είναι μία πολυποίκιλη συλλογή κειμένων μου, πολιτικών και αυτοαφηγηματικών που γράφτηκαν τα τελευταία τέσσερα χρόνια, κατά βάση στην Athens Voice. Σχολιάζω την επικαιρότητα κινούμενος περισσότερο στην σημειολογική παρατήρηση της πολιτικής. Όπως δηλώνει και ο τίτλος, στην περιπαιχτική παράφραση του εμβληματικού τίτλου του Μαρκές, δίνω έμφαση στις επιπτώσεις που επέφερε στις προσωπικές σχέσεις, ο κοινωνικός διχασμός μετά το δημοψήφισμα κυρίως, καθώς και στις προσωπογραφίες κάποιων πρωταγωνιστών της πολιτικής. Επίσης τα κείμενα της έκθεσης για τους δρόμους της Θεσσαλονίκης είναι ενταγμένα ολόκληρα στο βιβλίο. Θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Επίκεντρο μέσα στο Νοέμβριο.

Info:

10 – ΔΡΟΜΟΙ ΣΑΝ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Έκθεση του Σταύρου Κωνσταντινίδη

(με φωτογραφίες του Κώστα Καπλάνη)

Café De Facto (Παύλου Μελά 19, Θεσσαλονίκη)

1 – 30 Οκτωβρίου 2016

Εγκαίνια: Πέμπτη 6 Οκτωβρίου, 19:30

Ο Σταύρος Κωνσταντινίδης γεννήθηκε στην Κολωνία της Γερμανίας το 1968. Είναι Πολιτικός Μηχανικός - Συγκοινωνιολόγος. Διευθύνει τα μελετητικά γραφεία «Stavros Konstantinidis & associates» και «Κυκλαδική - Σύμβουλοι Μηχανικοί» με γραφεία σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Σαντορίνη, Μύκονο. Είναι αρθρογράφος στην εφημερίδα Athens Voice, εφημερίδα Μακεδονία και σε άλλα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Έχει γράψει τα βιβλία «Ανοιχτές Πόλεις», 2010 και «Έξυπνοι δρόμοι για μία ανθρώπινη πόλη», 2014 από τις εκδόσεις Athens Voice books.  Ζεί μεταξύ Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Όλα τα κείμενα της παρούσας έκθεσης δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «Θεσσαλονίκη», την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2016. Το επόμενο διάστημα θα κυκλοφορήσει το νέο του βιβλίο «Ο Έρωτας στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ» από τις εκδόσεις «Επίκεντρο».