Συνέντευξη: Η γιατρός Ελένη Βασιλάτου - Κοσμίδη, διευθύντρια Ογκολογικής Κλινικής Παιδιών & Εφήβων Παίδων στο «Μητέρα», μιλάει για τον παιδικό καρκίνο
Κάθε χρόνο, στις 15 Φεβρουαρίου, σε όλο τον κόσμο γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα κατά τού καρκίνου παιδικής ηλικίας. Νιώθω ότι το να ψάχνω να βρω έναν καλό πρόλογο για ένα τέτοιο θέμα ίσως να είναι και ενός είδους απρέπεια. Οπότε θα πω απλά ότι συνομίλησα με την κυρία Ελένη Βασιλάτου - Κοσμίδη, η οποία είναι παιδίατρος, αιματολόγος, ογκολόγος. Είναι διευθύντρια Ογκολογικής Κλινικής Παιδιών & Εφήβων Παίδων στο «Μητέρα», επί σαράντα χρόνια αφοσιωμένη στην αντιμετώπιση του καρκίνου στα παιδιά.
«Μιλάμε για μία πολύ σπάνια αρρώστια στα παιδιά, σε ποσοστό λιγότερο από το 1% των συνολικών καρκίνων που εμφανίζονται στον άνθρωπο. Ωστόσο, αυτή η νόσος είναι υπεύθυνη για τους περισσότερους θανάτους μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής στην παιδική ηλικία, αφαιρώντας τα ατυχήματα. Στα παιδιά η νόσος δεν μπορεί να προληφθεί ή να προβλεφθεί, με μια μικρή εξαίρεση κάτω από 10%, των παιδιών που αναπτύσσουν καρκίνο σε έδαφος ή σε ιστορικό μιας κληρονομικής νόσου. Εκεί μπορούμε νωρίτερα να ψάξουμε, να μελετήσουμε, να ανακαλύψουμε. Η πιο συχνή μορφή καρκίνου στα παιδιά είναι η λευχαιμία στην οποία έχουν υπάρξει εξαιρετικά αποτελέσματα, και τα περισσότερα παιδιά γίνονται τελείως καλά. Σήμερα, με τον σύγχρονο τρόπο διάγνωσης, αντιμετώπισης, παρακολούθησης, τέσσερα στα πέντε παιδιά που έχουν νοσήσει από καρκίνο, γίνονται τελείως καλά».
Ωραίο και εντυπωσιακό αυτό. Ενώ, ας πούμε, στην αρχή του 21ου αιώνα τι ίσχυε;
Θα πω για τα σαράντα χρόνια που είμαι στον χώρο. Έχω ζήσει αρχικά να γίνεται καλά το ένα παιδί στα δύο, μετά από κάποια χρόνια θεραπεύονταν τα δύο στα τρία παιδιά, αργότερα τα τρία στα τέσσερα, και τώρα πλέον τα τέσσερα στα πέντε. Ωστόσο, και τα παιδιά που γίνονται καλά, και αυτό είναι ένα μήνυμα, πρέπει να παρακολουθούνται συστηματικά, γιατί κάποιες από τις θεραπείες στις οποίες υποβλήθηκαν, μπορεί να εγκυμονούν κινδύνους για το μέλλον τους. Σήμερα στο «Μητέρα» έχουμε μία δομή που λέγεται «Ιατρείο ΝιKα» που σημαίνει «Νικητές Καρκίνου», όπου παρακολουθούμε συστηματικά αυτούς τους νεαρούς ενήλικες, τους αποθεραπευμένους, ακριβώς για να έχουμε έγκαιρη διάγνωση πιθανών επιπλοκών.
Οι οποίες επιπλοκές ήταν πάντοτε γνωστές στους γιατρούς;
Πάρα πολλά χρόνια πριν, ένας κορυφαίος επιστήμονας από τη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, ο Giulio D’ Angio, έλεγε κάτι που εμένα τότε σαν νεαρή γιατρό στην Αμερική με τρόμαζε. Έλεγε «Cure is not enough», «η θεραπεία δεν είναι αρκετή». Αυτό, πραγματικά, είναι η αλήθεια. Δεν αρκεί να βάλεις τη διάγνωση, να αρχίσεις τη θεραπεία και να ενημερώσεις το παιδί και την οικογένεια. Θα πρέπει να σκεφτείς ότι τα παιδιά αυτά πρέπει να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο, να ενταχθούν στο σχολείο κάποια στιγμή, να μπουν στην παρέα τους, δηλαδή να έχουν μία φυσιολογική, κατά το δυνατόν, ζωή».
Αυτό μοιάζει αρκετά πολύπλοκο γιατί περιέχει πολλές καθημερινές παραμέτρους, σε πλάσματα ήδη πολύ ταλαιπωρημένα.
Οι γονείς, και το ίδιο το παιδί, πρέπει να ενημερώνονται για το ποιες περίοδοι της ζωής του κατά τη διάρκεια της θεραπείας εγκλείουν έναν κίνδυνο για κάποια λοίμωξη, ή άλλη κλινική κατάσταση, οπότε τότε πρέπει να είναι προσεκτικά τα παιδιά. Στις άλλες περιόδους, και ειδικά όταν τελειώσουν τη θεραπεία τους και περάσουν και έξι μήνες, πρέπει να συμπεριφέρονται σαν φυσιολογικά παιδιά. Να μην μπαίνουν σε γυάλα.
Φαντάζομαι ότι πολύ κρίσιμο είναι το κομμάτι της ενημέρωσης του ίδιου του παιδιού. Προφανώς αυτό γίνεται από τον γιατρό με τον οποίο το παιδί νιώθει καλά, αλλά χρειάζεται παρουσία ψυχολόγου ή κάποιου άλλου;
Τα παιδιά πρέπει να ξέρουν τι τους συνέβη, ανάλογα με την ηλικία τα ενημερώνεις. Το μικρό παιδί το ενημερώνεις διαφορετικά από τον έφηβο. Και το παιδάκι που ήταν μικρό όταν διαγνώστηκε, όσο μεγαλώνει, έχεις υποχρέωση να ξέρει τι πέρασε. Πολύ συχνά το ενημερώνουμε και με ψυχολόγο, αν έτσι ανοίγεται πιο πολύ. Ανοίγεται το παιδί σε μια νοσηλεύτρια που έχει αγαπήσει; Τότε μπορεί η παρουσία της να είναι η πλέον κατάλληλη, όσο και αν ακούγεται περίεργο. Επίσης καμιά φορά εμφανιζόμαστε ως ομάδα επειδή τα παιδιά έχουν συνηθίσει να μας βλέπουν έτσι κάνοντάς τους επίσκεψη. Ομάδα γιατρών, νοσηλευτών, ψυχολόγος, παιγνιοθεραπευτής, παιδαγωγός, ακόμα και ο μουσικοθεραπευτής, παίζουν σημαντικό ρόλο.
Υπάρχει κάποια σημαντική εξέλιξη τα τελευταία χρόνια γύρω από τη θεραπεία;
Τα τελευταία χρόνια έχουμε προχωρήσει ένα βήμα μπροστά σε αυτό που λέγαμε πάντα «one size fits all», που σήμαινε ότι είχαμε κάποιο πρωτόκολλο θεραπείας για έναν συγκεκριμένο όγκο, και αν οποιοδήποτε παιδί είχε αυτόν τον όγκο τότε έκανε αυτό το πρωτόκολλο. Όσο περνάνε τα χρόνια, ειδικά αν το πρωτόκολλο που επελέγη δεν βοήθησε το συγκεκριμένο παιδί, υπάρχουνε μελέτες μέσα από τις οποίες μιλάμε, πλέον, για εξατομικευμένη ιατρική παρέμβαση.
Μπορεί δύο παιδιά, με την ίδια ακριβώς διάγνωση, να έχουν διαφορετική ιατρική παρέμβαση;
Ακριβώς, και να αντιδράσουν τελείως διαφορετικά. Ευτυχώς, η επιστήμη σήμερα είναι σε θέση να πάρει υλικό από τον όγκο που δεν πάει καλά, να τον μελετήσει, και ενδέχεται να βρει, στον όγκο επάνω κάποια σημεία-στόχους, για τους οποίους υπάρχουν αντίστοιχα φάρμακα. Συμμετέχει και η Ελλάδα σε αυτό το project. Επίσης στη λευχαιμία υπάρχει η περίφημη θεραπεία με CAR-T, με ανοσοθεραπεία.
Υπάρχει πιθανότητα, μέσα στον 21ο αιώνα, να έχουμε μία cancer-free society και αυτό να αφορά και τα παιδιά; Δηλαδή οι άνθρωποι να νοσούμε από καρκίνο γιατί είναι αναπόφευκτο, αλλά να μην πεθαίνουμε από αυτόν;
Το βλέπω πολύ δύσκολο. Όμως θέλω τόσο πολύ κάποια στιγμή στο μέλλον να έρθει κάποιος πάνω από τον τάφο μου και να μου ψιθυρίσει «Ελένη, όλα αυτά για τα οποίο πάλευες τόσα χρόνια τέλος. Το πρόβλημα λύθηκε για πάντα».
12°
