Κορωνοϊός: Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε για τις μάσκες προστασίας

Είναι αποδεδειγμένο πως η μάσκα μειώνει την καμπύλη μετάδοσης του κορωνοϊού, είναι όμως και κατανοητή η δυσφορία μας να αναγκαζόμαστε να τη φοράμε συνέχεια και σε κάθε μας δραστηριότητα εκτός σπιτιού. Την ξεχάσαμε για λίγο, χαλαρώσαμε, την αφήσαμε στην άκρη. Η χρήση της μάσκας όμως επέστρεψε – ή καλύτερα, δεν μας εγκατέλειψε ποτέ. Εμείς κάναμε τα «στραβά μάτια». Η πραγματικότητα δεν αλλάζει όμως κάνοντας τα στραβά μάτια. Και η πραγματικότητα είναι αυτή. Πρέπει να φοράμε μάσκα.

Και αν κάνουμε λάθος χρήση; Τι κάνουμε όταν χρειαστεί να πιούμε μια γουλιά νερό; Ή όταν γυμναζόμαστε; Αν φοβόμαστε μήπως η χρήση της εγκυμονεί άλλους κινδύνους για την υγεία μας; Αποτρέπει η μάσκα όντως τη μετάδοση του ιού; Τη φοράμε για τη δική μας προστασία ή για να προστατεύσουμε τους άλλους;

Απαντήσεις σε εύλογα ερωτήματα για τη χρήση της μάσκας… που όλοι θέλουμε κάποια στιγμή σύντομα να ξεφορτωθούμε:  

Η μάσκα μπορεί να ανακόψει τη μετάδοση του ιού; Ποιον προστατεύει η χρήση της, εμάς ή τους άλλους;

Η μάσκα χρησιμοποιείται, κατά κανόνα, για την προστασία των ανθρώπων με τους οποίους ερχόμαστε σε επαφή, καθώς γνωρίζουμε πλέον πως μπορούμε να μεταδώσουμε τον ιό ακόμη και αν δεν εμφανίσουμε κανένα σύμπτωμα ή δεν έχουμε εμφανίσει ακόμη. Ακόμη και μια απλή χειρουργική μάσκα που δεν ταιριάζει απόλυτα στο πρόσωπο και τη νοιώθουμε χαλαρή, μπορεί να μπλοκάρει σχεδόν όλα τα σταγονίδια που «εκστομίζουμε» προς τον συνομιλητή μας. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να αντιληφθούμε πως όσοι περισσότεροι άνθρωποι φορούν μάσκα, τόσο περισσότερο προστατεύεται η κοινότητα γενικότερα. «Η δική μου μάσκα προστατεύει εσένα και η δική σου εμένα».

Όπως χαρακτηριστικά λέει ο Dr. David Aronoff, επικεφαλής του τμήματος λοιμωδών νοσημάτων του Πανεπιστημιακού νοσοκομείου Vanderbilt: «σκεφτείτε τη ζώνη ασφαλείας. Όταν η χρήση της άρχισε να επιβάλλεται δια νόμου, υπήρξαν πολλοί που αντιδρούσαν με επιχειρήματα περί προσωπικών ελευθεριών και μη ουσιαστικής προστασίας από τη ζώνη σε περίπτωση ατυχήματος. Σήμερα, αν ρωτήσεις τα παιδιά μου αν θα οδηγούσαν χωρίς ζώνη, θα σου απαντήσουν πως χωρίς ζώνη, νοιώθουν γυμνά. Η ζώνη ασφαλείας έχει γίνει μέρος της οδικής μας κουλτούρας».

Θα μπορούσε η μάσκα να γίνει «επικίνδυνη» για αυτόν που τη φοράει; Να μειώσει, για παράδειγμα, τα ποσοστά ζωτικού οξυγόνου που λαμβάνουμε με την αναπνοή μας; Είναι αυτό κάτι που πρέπει να μας ανησυχεί;  

Με τις υφασμάτινες μάσκες ή τις χειρουργικές μάσκες, δυο τύπους που φαίνεται να προτιμούνται περισσότερο, δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος. Οι ίνες των υφασμάτων από τα οποία είναι κατασκευασμένες δεν είναι τόσο πυκνές ώστε να μην επιτρέπουν την εισαγωγή του οξυγόνου ή την εξαγωγή του διοξειδίου του άνθρακα. Και αυτές οι μάσκες, επίσης, δεν εφαρμόζουν ποτέ τόσο «σφιχτά» στο πρόσωπο ώστε να μην επιτρέπουν την κυκλοφορία – και άρα μια «ανακύκλωση» - του αέρα από τα μικρά ανοίγματα που δημιουργούνται ενώ τις φοράμε.

Υπάρχουν ωστόσο και οι πιο «εξελιγμένες» μάσκες, αυτές που χαρακτηρίζονται ως τύπου Ν95, που δεν είναι υφασμάτινες, δεν πλένονται, κατασκευάζονται από συνθετικά υλικά με ειδικά φίλτρα και εφαρμόζουν απόλυτα στο πρόσωπο. Αυτές, εάν τις φοράμε χωρίς «διάλειμμα» για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι πιθανό να επηρεάσουν την ποσότητα οξυγόνου που λαμβάνουμε, αλλά όχι σε σημείο να γίνονται επικίνδυνες. Οι μάσκες αυτές σφραγίζουν καλύτερα την περιοχή στόματος και μύτης, οπότε το ρίσκο ισχύει κυρίως για άτομα που ήδη έχουν κάποιο αναπνευστικό πρόβλημα, για παράδειγμα εμφύσημα, άσθμα κ.α. - αυτοί πρέπει να τις αποφεύγουν.

Ποιες είναι καλύτερες, οι υφασμάτινες ή οι χειρουργικές;

Ως προς τη μείωση της διασποράς ιών, οι περισσότερες έρευνες έχουν γίνει για την αποτελεσματικότητα της χειρουργικής μάσκας και έχουν δείξει πως αυτές μπορούν να μπλοκάρουν το μεγαλύτερο ποσοστό σταγονιδίων που ελευθερώνει αυτός που τις φορά μιλώντας ή αναπνέοντας. Όμως, δυστυχώς, δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πόσο σε προστατεύει μια χειρουργική μάσκα από μικρά σωματίδια. Τα τεστ που χρησιμοποιούν είναι τα ίδια που χρησιμοποιούν για τις μάσκες τύπου Ν95 και τα αποτελέσματα των μετρήσεων είναι αμφιλεγόμενα, κάποια δείχνουν 80% ικανότητα φιλτραρίσματος και άλλα μόλις 10%. Στις ΗΠΑ για παράδειγμα, αναφέρει η Lisa Brosseau, σύμβουλος ερευνών στο Κέντρο έρευνας και πρόληψης λοιμωδών νοσημάτων του πανεπιστημίου της Μινεσότα, υπάρχουν χειρουργικές μάσκες που έχουν την έγκριση του Αμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) για ιατρική χρήση, αλλά υπάρχουν και χειρουργικές μάσκες που, ενώ κυκλοφορούν στην αγορά, δεν έχουν την έγκριση του FDA.  

Για τις υφασμάτινες μάσκες, πριν από την εμφάνιση του κορωνοϊού, δεν υπήρχαν πολλές έρευνες για την αποτελεσματικότητά τους, οπότε και διενεργούνται τώρα. Αυτό που έχει προκύψει έως τώρα είναι πως, η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από την ύφανση τους, το είδος του υφάσματος που είναι κατασκευασμένες και πόσες στρώσεις από αυτό διαθέτουν, εάν έχουν επιπλέον φίλτρο ή πόσο καλά εφαρμόζουν στο πρόσωπο, οπότε και κατατάσσονται ανάλογα στους πολύ «αξιοπρεπείς» τρόπους προστασίας ή όχι.

Πάντως, όπως λέει η Brosseau, είτε φοράμε υφασμάτινη, είτε χειρουργική μάσκα, οι μάσκες δεν μας καθιστούν «άτρωτους» στον ιό - σίγουρα περιορίζουν την έκθεσή μας σε αυτόν αλλά δεν μας παρέχουν απόλυτη προστασία. Δεν μπορούμε, δηλαδή, να συνωστιζόμαστε για πολύ ώρα κάπου, παρόλο που τη φοράμε. Οι μάσκες μας «εξαγοράζουν» λεπτά προστασίας, όχι ώρες.

Πρέπει να διατηρούμε, λοιπόν, τις ενδεδειγμένες αποστάσεις από τους άλλους γύρω μας, να αποφεύγουμε την πολυκοσμία, τους κλειστούς χώρους, τους χώρους με ανεπαρκή εξαερισμό. Όταν συνδυάζουμε τη μάσκα με τις υπόλοιπες οδηγίες - αποστάσεις, σωστό και τακτικό πλύσιμο χεριών, αποφυγή συγχρωτισμού - τότε μπορεί να μειωθεί η μετάδοση του ιού. Όπως και με τη ζώνη ασφαλείας, μπορεί η ζώνη να αποτρέψει όλους τους θανάτους από αυτοκινητιστικά ατυχήματα; Όχι. Αλλά έχεις καλύτερες πιθανότητες με ζώνη παρά χωρίς.

Τι γίνεται με ανθρώπους που ήδη έχουν αναπνευστικά προβλήματα; Μήπως δεν πρέπει να φορούν μάσκα;

Το αντίθετο. Άνθρωποι που έχουν προβλήματα αναπνευστικά πρέπει οπωσδήποτε να φορούν μάσκα όταν βρίσκονται σε δημόσιους χώρους γιατί κινδυνεύουν πολύ περισσότερο από επιπλοκές της νόσου. Ακόμη και εκείνοι που χρειάζονται υποστήριξη οξυγόνου, θα πρέπει να σκεπάζουν με ένα, έστω χαλαρό, ύφασμα ή μια χαλαρή χειρουργική μάσκα το πρόσωπό τους πάνω από την αντλία της συσκευής τους. 

Για ανθρώπους με υπάρχον αναπνευστικό πρόβλημα που δυσκολεύονται ακόμη περισσότερο να αναπνεύσουν με μια μάσκα, ο Dr. Aronoff προτείνει να φορούν έστω μια ασπίδα προσώπου και οπωσδήποτε να ρωτήσουν τον γιατρό τους για τη χρήση μιας πιο «αποτελεσματικής» μάσκας. Οι ασπίδες που καλύπτουν ολόκληρο το πρόσωπο μπορούν να μπλοκάρουν τα σταγονίδια να εισέλθουν στη μύτη ή το στόμα αυτών που τις φορούν, όμως δεν έχει αποδειχθεί κατά πόσο προστατεύουν εκείνους που έχουν απέναντί τους. 

Γυμναστική και μάσκα. Υπάρχει κίνδυνος να κουραστούμε περισσότερο ή να νοιώσουμε εντονότερη αναπνευστική δυσκολία;

Είναι προτιμότερο να επιλέξουμε τη γυμναστική σε εξωτερικούς χώρους, γιατί, δυστυχώς, σε ένα κλειστό γυμναστήριο, η μάσκα είναι «μονόδρομος» και ναι, μπορεί να αποδειχτεί άβολη (όχι όμως επικίνδυνη). Εάν βγαίνουμε, λοιπόν, για τρέξιμο ή ποδήλατο, είμαστε μόνοι μας ή έστω παρέα με κάποιον από την οικογένειά μας - και όχι σε ένα πάρκο που κάνουν το ίδιο πράγμα άλλοι 100 - δεν χρειάζεται να φοράμε συνέχεια τη μάσκα. Αλλά πρέπει να την έχουμε μαζί μας. Όσο δεν αγγίζουμε διάφορα στη διαδρομή - παγκάκια, κάγκελα - ή δεν υπάρχει πιθανότητα να ανοίξουμε κουβέντα με κάποιον περαστικό, μπορούμε να την έχουμε στο χέρι και να «διαχειριζόμαστε» ανάλογα τη χρήση της. Για παράδειγμα, εάν δούμε κάποιον να πλησιάζει, τη φοράμε μέχρι να προσπεράσει, ή όταν τρέχουμε και πλησιάζουμε εμείς κάποιον, τη φοράμε ξανά και φροντίζουμε να του δώσουμε και τα 2 τουλάχιστον μέτρα «αέρα».

Πόσο συχνά πρέπει να πλένουμε μια υφασμάτινη μάσκα;

Εάν τη χρησιμοποιούμε κάθε μέρα, πρέπει να την πλένουμε κάθε μέρα. Μπορούμε να την πλύνουμε με σαπούνι και νερό ή να τη βάλουμε στο πλυντήριο. Την απλώνουμε να στεγνώσει ή τη βάζουμε στο στεγνωτήριο. Το ζητούμενο είναι η μάσκα να έχει πλυθεί πριν την επόμενη χρήση. Θα μπορούσαμε, ιδανικά, να έχουμε περισσότερες από μια πλενόμενες μάσκες, ώστε να υπάρχει ένας βολικός «ρυθμός» πλυσιμάτων που θα μας αποτρέψει από ένα αγανακτισμένο «δεν βαριέσαι, μέχρι το Χ πήγα, θα την ξαναβάλω άλλη μια φορά».

Κάποιοι ζεσταίνονται περισσότερο όταν φορούν μάσκα ή νοιώθουν άβολα. Είναι σωστό να την βγάζουμε για λίγο; Ας πούμε, για να πιούμε λίγο νερό ή αν στο δρόμο διαπιστώνουμε πως είμαστε μόνοι;

Σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν υπάρχει πρόβλημα να κάνουμε μικρά «διαλείμματα», ωστόσο δεν πρέπει να είναι κάποιος άλλος πολύ κοντά μας. Δεν αγγίζουμε ποτέ το μπροστινό μέρος της μάσκας για να τη βγάλουμε, ενδέχεται να υπάρχουν πάνω σταγονίδια που έχει μπλοκάρει. Τη βγάζουμε πάντα από τις θηλιές στα αυτιά. Δεν αγγίζουμε ποτέ τη μάσκα όσο βρισκόμαστε σε ένα κατάστημα ή στο σούπερ μάρκετ όπου, και τα χέρια μας μπορεί να έχουν έρθει σε επαφή με μολυσμένες επιφάνειες και η μάσκα μας μπορεί να έχει μολυσματικά σταγονίδια πάνω της. Εάν όμως είμαστε έξω στο δρόμο και μόνοι μας και δεν έχουμε αγγίξει ή δεν προβλέπεται να αγγίξουμε κάποια επιφάνεια όσο περπατάμε, δεν υπάρχει πρόβλημα να βγάλουμε τη μάσκα μας.

Πηγή: npr.org