Κορωνοϊός και κλειστά σχολεία: H Δρ. Λίζα Βάρβογλη δίνει οδηγίες για το πώς να φερθούμε και τι να πούμε στα παιδιά.
Με τα μέτρα σε όλη τη χώρα να έχουν αυξηθεί λόγω της απειλής του κορωνοϊού, η διακεκριμένη ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια με εκπαίδευση στα Πανεπιστήµια της Βοστώνης Tufts, Northeastern και Harvard και μέλος του διδακτικού προσωπικού της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Δρ. Λίζα Βάρβογλη δίνει πολύτιμες οδηγίες για το πώς να εξηγήσουμε στα παιδιά και τους εφήβους όσα συμβαίνουν και πώς να φερθούμε τώρα που έκλεισαν τα σχολεία.
Είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι τα παιδιά παρατηρούν τους ενήλικες για να καταλάβουν τι συμβαίνει σε περιόδους κρίσης και να πάρουν καθοδήγηση για το πώς να αντιδράσουν σε στρεσογόνα γεγονότα. Αν οι γονείς είναι πολύ αγχωμένοι ή πανικόβλητοι, τα παιδιά τείνουν να νιώθουν το ίδιο. Έτσι, σε αυτή τη δύσκολη φάση καλείσαι να δώσεις στο παιδί σου το καλό παράδειγμα και να το καθησυχάσεις ότι σχολείο, γιατροί και κράτος κάνουν το καλύτερο δυνατό για να μας κρατήσουν όλους υγιείς και ασφαλείς μέχρι να περάσει η κρίση αυτή. Πέρα από τον ψυχολογικό εφησυχασμό, τα παιδιά χρειάζονται συγκεκριμένες πληροφορίες και οδηγίες για το τι να κάνουν τα ίδια για να διαχειριστούν την κρίση.
Μίλησε στο παιδί και τον έφηβο ανοιχτά για το τι συμβαίνει
Δώσε αντικειμενικές πληροφορίες, δώσε στο παιδί την αίσθηση ότι έχει «δύναμη» και μπορεί να κάνει κάτι, δίνοντας συγκεκριμένες οδηγίες υγιεινής για το πώς μπορεί να προφυλαχθεί από τον κορωνοϊό και να βοηθήσει ώστε να μη μεταδοθεί στους γύρω του, και δώσε του την προσοχή σου όταν σου μιλάει για τους φόβους του- έτσι θα μειώσεις το άγχος του παιδιού και θα το στηρίξεις στο να κάνει θετικές επιλογές πρόληψης και μη μετάδοσης του κορωνοϊού.
Άσχετα από το τι πιστεύει ο κάθε ενήλικας, θα πρέπει να παραμείνουμε ήρεμοι και καθησυχαστικοί προς τα παιδιά και τους εφήβους
Ήδη ανησυχούν για πολλά πράγματα και έχουν έντονο στρες, ας μην τους προσθέσουμε και το στρες του κορωνοϊού!
Tα παιδιά ακολουθούν και μιμούνται αυτά που λένε αλλά και αυτά που κάνουν οι γονείς τους.
Μη μιλάς στο τηλέφωνο ή σε άλλους ενήλικες με φόβο και πανικό θεωρώντας ότι το παιδί σου δε σε ακούει ή δεν καταλαβαίνει ή δεν ενδιαφέρεται!
Τι να πεις: καταρχήν ρώτησε το παιδί ή τον έφηβο τι γνωρίζει
Αυτό σε βοηθάει να ξεκινήσεις από το σημείο που βρίσκεται το παιδί σου και να διαπιστώσεις αν έχεις κάποιους φόβους, που θα τους καθησυχάσεις, ή παραπληροφόρηση, που θα διορθώσεις. «Θα πεθάνω μαμά;» ή «όποιος κολλάει πεθαίνει» είναι μερικοί φόβοι που μπορεί να έχει όχι μόνο ένα μικρότερο παιδί, αλλά και ένας έφηβος. Ξεκίνα ακούγοντας το παιδί σου: τι έχει να σου πει, τι ξέρει, τι φοβάται. Αυτό λειτουργεί επίσης πολύ καλά και με εφήβους, που έτσι κι αλλιώς δε θέλουν να τους κάνεις κήρυγμα!
Μην πεις ψέματα! Σε καμία περίπτωση!
Μην πεις ποτέ σε ένα μικρό παιδί «Δεν είναι τίποτα», γιατί ήδη έχει ακούσει ότι είναι «κάτι» και θέλει να ξέρει αν το ίδιο και η οικογένειά του κινδυνεύουν. Είναι προτιμότερο να πεις «Στην οικογένειά μας τηρούμε όλους τους κανόνες υγιεινής, το σχολείο σου κάνει απολύμανση και όλο το ιατρικό προσωπικό της χώρας είναι έτοιμο και φροντίζει για την υγεία μας».
Μην πεις ποτέ σε έναν έφηβο «Μη τολμήσεις και βγεις έξω, θα κολλήσεις τον κορωνοϊό και θα πεθάνεις!». Το πιθανότερο είναι ότι θα γελάσει μαζί σου και θα βγει έξω έτσι κι αλλιώς. Ο λόγος; Ξέρει ότι δεν του λες αλήθεια. Οι έφηβοι όμως συνήθως ξέρουν μισές αλήθειες και τείνουν να κάνουν παρορμητικές επιλογές, με αποτέλεσμα να μην παίρνουν πάντα τις καλύτερες αποφάσεις. Καλύτερα να εξηγήσεις την αλήθεια, λέγοντας ότι ο λόγος που έκλεισαν τα σχολεία είναι για να μη μαζεύονται πολλά άτομα σε κλειστούς χώρους και συμβάλλουν στη μετάδοση του κορωνοϊού. Εξήγησε ότι ναι μεν δεν πεθαίνει κανείς έτσι εύκολα, αλλά αν αρρωστήσει όλος ο κόσμος δε θα υπάρχει ιατρικό προσωπικό ούτε κρεβάτια στα νοσοκομεία και γι’ αυτό φροντίζουμε όλοι να περιορίσουμε τη διάδοση του κορωνοϊού. Και αυτό το κάνουμε επειδή αγαπάμε τη γιαγιά και τον παππού που είναι μεγαλύτερης ηλικίας και σε ευπαθή ομάδα και αν αρρωστήσουν κινδυνεύει σοβαρά η ζωή τους.
Αν είναι αλήθεια, διαβεβαίωσε το παιδί ότι στην οικογένεια είστε όλοι υγιείς.
Διατήρησε την ψυχραιμία σου και μην εκφράζεις όλους τους φόβους σου στο παιδί.
Μην κατηγορείς άλλους!
Σε περιόδους κρίσεις οι άνθρωποι τείνουν να ψάχνουν για τον «ένοχο», να αποδώσουν ευθύνες ή να αποκαταστήσουν την τάξη και την ομαλότητα.
Απόφυγε τα στερεότυπα για ανθρώπους και κοινωνικές/πολιτισμικές ομάδες. Ούτε και αυτοί ήθελαν να νοσήσουν ή να το μεταδώσουν!
Προσπάθησε να αντιληφθείς τα κρατικά μέτρα από την οπτική της μέριμνας για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας και μην κατηγορείς τους ειδικούς αν έχεις αντίθετη γνώμη.
Δώσε στο παιδί σου χρόνο και προσοχή
Με τα παιδιά στο σπίτι όλη μέρα, είναι δύσκολο να κάνεις τις δουλειές σου και την εργασία σου. Ωστόσο, τώρα είναι που σε χρειάζονται περισσότερο, για να συζητήσουν μαζί σου όσα τα απασχολούν. Να θυμάσαι ότι τα παιδιά σπάνια πάνε στον γονιό και λένε «Μαμά, μπαμπά, έχω άγχος για το τάδε θέμα». Συνήθως εκφράζουν το άγχος τους με ψυχοσωματικά συμπτώματα, πχ. «πονάει η κοιλιά μου», ενώ με τη συζήτηση βγαίνει τι είναι αυτό που τα απασχολεί.
Ακόμα και αν δεν ξέρεις τι ακριβώς να πεις, πες απλά «να ξέρεις ότι εγώ είμαι εδώ για εσένα» και «σε αγαπώ». Αυτές οι φράσεις είναι βάλσαμο στην ψυχή του παιδιού σε δύσκολες στιγμές.
Μείωσε τα αρνητικά ερεθίσματα
Κλείσε την τηλεόραση! Προτίμησε να διαβάσεις τις ειδήσεις από κάποια αξιόπιστη πηγή. Παρακολούθησε ειδήσεις στην τηλεόραση μία φορά την ημέρα και μην την κρατάς ανοιχτή.
Εξήγησε στο έφηβο παιδί σου ότι αν επιθυμεί να αναζητήσει πληροφορίες για τον κορωνοϊό στο διαδίκτυο θα πρέπει να το κάνει μόνο μέσα από αξιόπιστες πηγές, όπως πχ τον ΕΟΔΥ ή τις οδηγίες του σχολείου και όχι από τυχαία άτομα που ποστάρουν ό,τι τους κατέβει στο κεφάλι και μεταδίδουν ψεύτικα νέα (fake news).
Να θυμάσαι ότι αν εσύ ή το παιδί σου διαρκώς αναζητάτε τις τελευταίες πληροφορίες για τον κορονωϊό αυξάνετε το άγχος σας.
Αναγνώρισε τον εκνευρισμό του παιδιού σου
Να θυμάσαι ότι τα παιδιά είναι όντα της συνήθειας και της δράσης- με το σχολείο κλειστό -και παρά τον αρχικό τους ενθουσιασμό- θα διαπιστώσεις ότι θα έχουν περισσότερο εκνευρισμό, θα γυρνάνε στο σπίτι γκρινιάζοντας, λέγοντας «δεν έχω τι να κάνω», θα τσακώνονται περισσότερο με τα αδέρφια τους και θα σε πιέζουν να βγουν «αφού δεν έχω σχολείο».
Μην τσακωθείς! Άκουσε προσεκτικά τι έχει να σου πει το παιδί, δείξε ενσυναίσθηση, ότι καταλαβαίνεις πώς νιώθει, δώσε του χώρο και χρόνο να εκφραστεί χωρίς να το λογοκρίνεις ή να το διακόπτεις. Παράλληλα θύμισε του ότι δεν το τιμωρείς ζητώντας του να μείνει μέσα και ότι ο λόγος που έκλεισαν τα σχολεία σχετίζεται με τη δημόσια υγεία και την απόφαση των ειδικών να μείνουμε όλοι μέσα όσο γίνεται, προκειμένου να μην εξαπλωθεί ο κορωνοϊός.
Ζήτησε από το παιδί σου να σκεφτεί διάφορα πράγματα που μπορεί να κάνει μένοντας μέσα.
Ενθάρρυνε τις θετικές επιλογές και τις πρωτοβουλίες του.
Ενίσχυσε τις αποφάσεις του που δείχνουν ότι κατανοεί την κατάσταση.
Ίσως τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να αγοράσεις ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι ή να κάνεις κάποια αναβάθμιση ή να κινηθείς προς την κατεύθυνση του να «χρυσώσεις το χάπι» και να προσφέρεις στο παιδί κάτι που θα το βοηθήσει να κάτσει στο σπίτι με χαρά!
Διατήρησε μία καθημερινή ρουτίνα και κανονικότητα στο πρόγραμμα
Η ρουτίνα και η κανονικότητα στο πρόγραμμα βοηθάνε το παιδί και όλη την οικογένεια να έχουν περισσότερη ηρεμία και μεγαλύτερη αίσθηση ελέγχου στη ζωή τους.
Σε περιόδους κρίσης και περιόδους που τα πράγματα δεν ακολουθούν τη ρουτίνα τους, όπως με το κλείσιμο των σχολείων, είναι σημαντικό για ένα παιδί να έχει ρουτίνα. Εξίσου φυσικό για το παιδί είναι να ζητήσει να ξενυχτήσει ή να κάνει πράγματα που συνήθως δεν τα κάνει τα βράδια του σχολείου. Θα πρέπει ως οικογένεια να βρείτε τη σωστή ισορροπία ανάμεσα σε αυτά τα δύο και να την κρατήσετε!
Ζήτησε από το παιδί σου να πάει μια λογική ώρα για ύπνο καθώς και να ξυπνήσει μία λογική ώρα (για τους εφήβους αυτό είναι… πριν το μεσημέρι!).
Ζήτησε από το παιδί να ντυθεί και να μην τριγυρνάει στο σπίτι με πιζάμες.
Ενθάρρυνε το να διαβάσει ένα βιβλίο, να παίξει το μουσικό όργανο που μελετάει, να ασχοληθεί με ένα χόμπι.
Θύμισε του ότι είναι μία καλή ευκαιρία να διαβάσει κάποιο μάθημα και να καλύψει κάποιο κενό.
Ζήτησε του αντί σχολικών καθηκόντων να γράψει μία έκθεση, να πάρει συνέντευξη από κάποιον συγγενή, να γράψει μία εργασία για ένα θέμα που το ενδιαφέρει, να φτιάξει ένα κολάζ ή ένα έργο τέχνης, να κάνει ένα βίντεο με τις γνώμες όλων των μελών της οικογένειας για κάποιο ζήτημα, οτιδήποτε δημιουργικό που απαιτεί από το παιδί να σκεφτεί και να παράξει κάποιο αποτέλεσμα.
Αν τα βρεις σκούρα, επίτρεψε στο παιδί περισσότερο χρόνο οθόνης. Καλύτερα να δει μία ταινία παρά να γκρινιάζει και να γυρνάει γύρω-γύρω άσκοπα.
Ενθάρρυνε το παιδί να ασχοληθεί με πράγματα που του αρέσουν, είναι δημιουργικά και που προσφέρουν στην οικογένεια: πχ., να φτιάξει ένα γλυκό, να βοηθήσει με κάποια δουλειά μέσα στο σπίτι, οτιδήποτε του δίνει την αίσθηση ότι το ίδιο είναι σημαντικό και ότι οι πράξεις του μετράνε και εκτιμώνται!
Να θυμάσαι ότι έχεις περισσότερη δύναμη απ’ ότι νομίζεις και περισσότερο έλεγχο της κατάστασης απ’ ότι φοβάσαι! Και όσο δύσκολο και αν είναι να περάσουμε αυτές τις 15 μέρες αβεβαιότητας και με τα παιδιά στο σπίτι, επένδυσε στο να έρθετε κοντά σαν οικογένεια, να κάνετε μαζί όμορφα πράγματα και να «δεθείτε»!
Η σημασία της κοινωνικής επαφής
Να θυμάσαι ότι για τα παιδιά μεγάλο μέρος της ψυχικής τους ηρεμίας και ευεξίας εξαρτάται από τις κοινωνικές τους σχέσεις και την επικοινωνία με τους φίλους τους.
Αναγνώρισε ότι τώρα που τα σχολεία είναι κλειστά το παιδί σου έχει ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη να επικοινωνήσει με τους φίλους του. Αυτό είναι εύκολο για τους έφηβους, που είναι καλά δικτυωμένοι στα διάφορα μέσα. Μην πάρεις από το παιδί το κινητό και σκέψου αν θέλεις να του επιτρέψεις να έχει περισσότερο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τους φίλους του. Αυτός είναι και ένας καλός τρόπος να το αποτρέψεις από το να βγει.
Για τα μικρότερα παιδιά που δεν έχουν κινητό και πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συνεννοήσου με άλλους γονείς και δημιουργήστε ένα group chat όπου θα μπορούν να συμμετέχουν τα παιδιά με το τηλέφωνο ή άλλο μέσο του γονιού για να μιλήσουν/χαιρετίσουν τους φίλους τους. Ή στείλτε ένα σύντομο βίντεο στο κινητό της μαμάς του φίλου/φίλης του παιδιού σας.
Ενθαρρύνετε το μικρό παιδί να επικοινωνήσει με βιντεοκλήση με γιαγιά/παππού ή συγγενικά πρόσωπα που μένουν μακριά. Ζητήστε του να γράψει μια κάρτα, ένα γράμμα ή να κάνει μια ζωγραφιά και να τους τη στείλετε ταχυδρομικά ή ηλεκτρονικά.
Εξήγησε πόσο σημαντικό είναι να αποφύγετε τους κλειστούς χώρους γιατί έτσι μεταδίδεται εύκολα ο κορονωϊός και εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα.
Ενθαρρύνετε το παιδί να βγει και να περπατήσει έξω ή να παίξει σε ένα ανοιχτό γήπεδο ή να τρέξει.
Βγείτε για περπάτημα οικογενειακώς, πάτε μια εκδρομή στη θάλασσα ή το βουνό.
Αξιοποιείστε τον ελεύθερο χρόνο σαν οικογένεια, κάντε πράγματα για να περάσετε όμοργα και ανακαλύψτε ξανά ο ένας τον άλλον!
Επικεντρώσου στο τι κάνετε σαν οικογένεια για να είστε υγιείς
Τα παιδιά νιώθουν δύναμη όταν πιστεύουν ότι μπορούν να κάνουν κάτι σε μία δύσκολη κατάσταση.
Θύμισε στο παιδί ότι:
πρέπει να πλένει τα χέρια του όταν επιστρέφει στο σπίτι από έξω, πριν το φαγητό, μετά την τουαλέτα, αν βήξει ή αν φτερνιστεί.
πρέπει να πλύνει τα χέρια σχολαστικά με νερό και σαπούνι όσο κρατάει το τραγουδάκι των γενεθλίων «Να ζήσεις ΧΧ και χρόνια πολλά…».
πρέπει να βήχει στη μέσα πλευρά του αγκώνα και να φτερνίζεται στο ίδιο σημείο ή σε χαρτομάντηλο που το πετάει στα σκουπίδια
πρέπει να χρησιμοποιεί απολυμαντικό χεριών
και να μάθει να ανοίγει τις πόρτες σε κοινόχρηστους χώρους με τον αγκώνα ή το πόδι.
Γιατί και από τα δύσκολα κάτι καλό μπορεί να βγει, και αν είναι αυτό το μάθημα ζωής για μικρούς και μεγάλους!
Ποια είναι η Δρ. Λίζα Βάρβογλη
Η Δρ. Λίζα Βάρβογλη, Ph.D., είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, που έχει κάνει τη µεταπτυχιακή της εκπαίδευση στα Πανεπιστήµια της Βοστώνης Tufts, Northeastern και Harvard (πτυχία Μάστερ, ∆ιδακτορικό και Μεταδιδακτορική Εκπαίδευση). Είναι µέλος του διδακτικού προσωπικού της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, ΜΠΣ «Επιστήµη του Στρες και Προαγωγή της Υγείας» και διατηρεί ιδιωτικό γραφείο. Τα άρθρα της δηµοσιεύονται σε σηµαντικά ελληνικά και διεθνή επιστηµονικά περιοδικά.
Εργάζεται µε ενήλικες, παιδιά, εφήβους, φοιτητές και τις οικογένειές τους στην Αµερική και την Ελλάδα, καλύπτοντας θέµατα σωστής ανατροφής, διαπαιδαγώγησης και επικοινωνίας παιδιών και γονιών αλλά και διάφορες δυσκολίες, όπως άγχος, χαµηλή αυτοεκτίµηση, κατάθλιψη, µαθησιακές δυσκολίες, διάσπαση προσοχής κ.λπ. Έχει εκτενή εµπειρία µε περισσότερες από 10.000 ώρες ψυχοθεραπείας και συµβουλευτικής µε ενήλικες, παιδιά, εφήβους και οικογένειες, ατοµικά ή οµαδικά, στο γραφείο της, σε σχολεία και στο παιδιατρικό νοσοκοµείο Children’s Hospital του Harvard.
Έχει γράψει επιστηµονικά συγγράµµατα και βιβλία αυτοβοήθειας, καθώς και πολλά παιδικά βιβλία. Για το βιβλίο της Το µυστήριο του σοκολατένιου γλυκού, από τη σειρά Ανελάντα και Μάξιµος – Πράκτορες Μυστηρίου, απέσπασε το 1ο Βραβείο Παιδικού Βιβλίου στα βραβεία Public το 2016. Την ίδια χρονιά βραβεύτηκε από την Unesco για την προσφορά της στα γράµµατα και τον πολιτισµό.
14°
