Ένας στους έξι ανθρώπους στον γενικό πληθυσμό θα παρουσιάσει κατάθλιψη η οποία καταγράφεται να πλήττει σε σχεδόν διπλάσια συχνότητα τις γυναίκες απ’ ό,τι τους άνδρες και συγκεκριμένα σε ποσοστό 11%, ενώ τους άνδρες σε ποσοστό μόλις 5%. Οι γυναίκες «υπερτερούν» επίσης και στα ποσοστά επανεμφάνισης της νόσου (9%), έναντι των ανδρών (4%). Υπάρχει, όμως, επιστημονική εξήγηση γι’ αυτό;
Οι σύγχρονες μελέτες έχουν καταλήξει σε κάποιους βασικούς λόγους, που εξηγούν γιατί το γυναικείο φύλο είναι πιο ευάλωτο στην εμφάνιση της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής, όπως ονομάζεται επιστημονικά η νόσος. Οι λόγοι είναι κυρίως ψυχολογικοί, ορμονολογικοί, κοινωνικοί, αλλά και άλλοι που φαίνεται να σχετίζονται με διαφορές στη νευροφυσιολογία του εγκεφάλου των δύο φύλων.
«Πράγματι, έχουν παρατηρηθεί πολλές και σημαντικές διαφορές στην εμφάνιση της κατάθλιψης στα δύο φύλα, με μεγάλες “αδικημένες” τις γυναίκες», επισημαίνει ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου, Bsc (Psychology) University of London, MSc (Health Psychology) University of Central Lancashire, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (IARPP) – ΗΠΑ, διευθυντής και επόπτης επιστημονικού προσωπικού στην Ψυχική Φροντίδα (psychikifrontida.gr), ο οποίος συμπληρώνει: «Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχουν και πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Σ’ αυτά ανήκουν κυρίως η κληρονομική προδιάθεση (περίπου στο 40%), αλλά και κάποια κοινά συμπτώματα της κατάθλιψης, όπως πχ. αίσθημα αναξιότητας, ενοχές, έλλειψη ικανοποίησης, διαταραχές ύπνου, αδυναμία συγκέντρωσης κ.ά. Όσο για τις διαφορές; Αν θέλαμε να δώσουμε ένα πολύ γενικό τίτλο, θα λέγαμε ότι οι γυναίκες είναι συναισθηματικά ικανότερες να συνειδητοποιούν πιο άμεσα τις στεναχώριες που προκαλούν κατάθλιψη», λέει ο ειδικός.
Βιολογικοί Μηχανισμοί και Κατάθλιψη
Ορμόνες
Οι αναπαραγωγικές ορμόνες (οιστρογόνα και ανδρογόνα) φαίνεται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της κατάθλιψης. Από ερευνητικά δεδομένα έχει αποδειχθεί ότι η αύξηση των ανδρογόνων στον γυναικείο οργανισμό, μπορεί να προκαλέσει αυξημένο κίνδυνο καταθλιπτικού επεισοδίου στις γυναίκες. Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου συμπληρώνει: «Η αρνητική επιρροή της διαταραχής των ορμονών στις γυναίκες είναι έκδηλη στο προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (δηλαδή στην ονομαζόμενη “περίοδο”), όπου εκδηλώνουν συχνότερα νεύρα ή θλίψη. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, επίσης, ότι η εμφάνιση της κατάθλιψης στην προεφηβική ηλικία -κατά την οποία δεν υπάρχουν ακόμα αναπτυγμένες αναπαραγωγικές ορμόνες, δηλαδή κάτω των 12 ετών- δεν έχει διαφοροποίηση μεταξύ των δύο φύλων». Ο κίνδυνος φαίνεται να επιτείνεται με τη μείωση των οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση, αλλά και με άλλους παράγοντες που εμπλέκονται στη διακύμανση των δύο αναπαραγωγικών ορμονών, όπως εγκυμοσύνη, λοχεία, αντισυλληπτικά φάρμακα κλπ.
Μία άλλη σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα στην εμφάνιση της κατάθλιψης, είναι ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος ανδρών και γυναικών επεξεργάζεται τις πληροφορίες. Σύμφωνα με τον Διευθυντή της Ψυχικής Φροντίδας, ο ανδρικός εγκέφαλος έχει τη νευρολογική-βιολογική ρύθμιση να αναζητά πρακτικές απαντήσεις στα προβλήματα, ενώ ο γυναικείος βασίζεται περισσότερο στη συναισθηματική ανταλλαγή: «'Ένας άνδρας συνήθως εκφράζει σκέψεις για να βρει πρακτικές λύσεις, ενώ μια γυναίκα κυρίως για να απαλλαγεί από το ψυχικό της φορτίο. Ωστόσο, η κατάθλιψη διεγείρεται περισσότερο από τις μικρές συναισθηματικές απογοητεύσεις, απέναντι στις οποίες ο ανδρικός εγκέφαλος μετριέται πως είναι πιο ανθεκτικός», επισημαίνει ο ειδικός.
Ένα ακόμη -από κατασκευής- γυναικείο χαρακτηριστικό που συνηγορεί επιβαρυντικά στην κατάθλιψη, είναι κι η ικανότητα πολλαπλών ασχολιών, αυτό που ονομάζουμε «multitasking». Αυτό συμβαίνει γιατί ο γυναικείος εγκέφαλος επεξεργάζεται με αρνητικό τρόπο τα πολλαπλά μηνύματα που λαμβάνει μέσω διαφορετικών δραστηριοτήτων κι έτσι επιβαρύνεται η καθημερινότητα της γυναίκας. Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου εξηγεί: «Αν και μελέτες εμφανίζουν κατά μέσο όρο 3% μεγαλύτερο δείκτη νοημοσύνης στις γυναίκες, οι άνδρες φαίνεται να κάνουν πιο λειτουργική χρήση του εγκεφάλου τους. Έρευνες που έγιναν με τη χρήση ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος απέδειξαν ότι όταν οι άνδρες είναι τόσο προσηλωμένοι στην εργασία που κάνουν, πχ. όταν διαβάζουν ένα βιβλίο, ώστε η ακοή τους πέφτει σχεδόν σε επίπεδο… κώφωσης. Αυτή η χαμηλότερη ικανότητα των ανδρών για multitasking φαίνεται πως δρα προστατευτικά για αυτούς».
Από άλλον πλανήτη! Άνδρες από τον Άρη, γυναίκες από την Αφροδίτη.
Οι ψυχολόγοι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο αυτοπροσδιορίζονται τα δύο φύλα, καταλήγουν να βρίσκουν πιο ευάλωτες τις γυναίκες, όπως τονίζει κι ο Διευθυντής της Ψυχικής Φροντίδας: «Οι άνδρες αυτοπροσδιορίζονται μέσα από τα επιτεύγματά τους (“Άρης”), ενώ οι γυναίκες από τις σχέσεις τους (“Αφροδίτη”). Για τον άνδρα, λοιπόν, η προσωπική του αξία στη ζωή μετράται κυρίως μέσα από τη δουλειά, τις σπουδές, τα επιτεύγματα, τις κατακτήσεις, ενώ οι γυναίκες δίνουν μεγαλύτερη έμφαση κυρίως στις ανθρώπινες σχέσεις και την αξία που παίρνουν μέσα από αυτές. Αυτή η γυναικεία ιδιαιτερότητα, όμως, έχει αρνητικά για τη διατήρηση της ψυχικής ισορροπίας, καθώς πολύ συχνά οι σχέσεις ενέχουν ψυχικά ερεθίσματα που προκαλούν στεναχώρια και πόνο», αναφέρει.
Λόγος και Σκέψη
Ο τρόπος που επικοινωνούν οι γυναίκες είναι ενδεχομένως ένας ακόμη επιβαρυντικός παράγοντας για την ψυχολογία τους. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι γυναίκες για να διαφυλάξουν την αρμονία στις σχέση τους χρησιμοποιούν πιο πολύ τον έμμεσο λόγο, δηλαδή τον υπαινικτικό, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν περισσότερο από κατάθλιψη. Όπως λέει ο κ. Παπαγεωργίου: «Οι άνδρες χρησιμοποιούν τον άμεσο λόγο που παράγει μεν πιο εύκολα διενέξεις, όμως, ο τρόπος τους είναι πιο εξισορροπιστικός για την ψυχική τους υγεία. Οι γυναίκες μιλάνε με “μασημένα λόγια”, όχι γιατί θέλουν να κρύψουν κάτι, αλλά για να μειώσουν την ένταση των διαλόγων, από διακριτικότητα και μετριοπάθεια. Αυτή η επικοινωνία είναι μεν πιο ευγενική, όμως, παράγει μεγαλύτερη κατάθλιψη», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Το «Γυναικείο Ένστικτο»
Ένα ακόμη εξαιρετικά χαρακτηριστικό γνώρισμα, που δρα με επιβαρυντικό τρόπο στην ψυχολογία της γυναίκας, είναι και η αυξημένη αντιληπτική της ικανότητα, η οποία της δίνει τη δυνατότητα να συλλαμβάνει τα λεπτά ερεθίσματα του περιβάλλοντός της. «Οι γυναίκες σε τέτοιου είδους μικρό-συλλήψεις της καθημερινότητας έχουν πολύ καλύτερη αντίληψη από τους άνδρες», τονίζει ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου, «γιατί είναι καλύτερα φτιαγμένες ως βιολογικό είδος. Το γεγονός ότι αντιλαμβάνονται πράγματα, όχι με την επεξεργάσιμη λογική αλλά “απλώς επειδή τα γνωρίζουν”, (το βαφτίζουμε “γυναικείο ένστικτο”, επειδή δεν εξηγείται με την καθημερινή λογική) σημαίνει ότι από νευρολογική άποψη οι γυναίκες έχουν πιο ευαισθητοποιημένους υποδοχείς. Η ικανότητα αντίληψης στο “υπερφυσικό”, όμως ενέχει τον κίνδυνο αυξημένων φόβων, κάτι που μπορεί να φέρει στενόχωρες σκέψεις και να προκαλέσει ευκολότερα κατάθλιψη».
Άλλοι κοινωνικοί παράγοντες
Οι παντρεμένες κι εργαζόμενες γυναίκες με παιδιά εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά κατάθλιψης, σε σχέση με άλλες ανύπαντρες γυναίκες, αλλά και με τους άνδρες. Εμπειρίες που πυροδοτούν ένα καταθλιπτικό επεισόδιο, επίσης, μπορεί να είναι: τα προβλήματα στις εργασιακές σχέσεις, οι απαιτήσεις της ανατροφής των παιδιών, το διαζύγιο κ.ά. Τέλος, οι γυναίκες έχει αποδειχθεί ότι ενδέχεται να εγκλωβιστούν περισσότερο από τους άνδρες σε μία παρατεταμένη περίοδο κατάθλιψης.
Να σημειωθεί ότι, η Ψυχική Φροντίδα (psychikifrontida.gr) διαθέτει υψηλής εξειδίκευσης επιστημονικό προσωπικό, που μπορεί να προσφέρει στον θεραπευόμενο πολύτιμη βοήθεια στη διαχείριση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης, ενώ στις υπηρεσίες της παρέχονται και συνεδρίες στον προσωπικό χώρο του ενδιαφερόμενου.
Την Κυριακή 10 Μαρτίου 2019 και ώρα 19.30, ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου καλεί στην πρώτη συνάντηση του κύκλου ανοιχτών συναντήσεων με το κοινό, με τίτλο:
«Διάλογοι Ψυχοθεραπείας». Πρόκειται για μια σειρά εκδηλώσεων με ελεύθερη είσοδο που θα πραγματοποιηθούν στον Πολυχώρο Εικαστικών και Τέχνης “Trii Art Hub” - Δράκου 9, Συγγρού-Φιξ (πλησίον σταθμού Μετρό). Ένα καλαίσθητο νεοκλασικό, στο οποίο οι φίλοι της Ψυχικής Φροντίδας θα παρακολουθήσουν, σε ένα χαλαρό περιβάλλον με δυνατότητα να πάρουν το ποτό ή τον καφέ τους, μια σύντομη και ενδιαφέρουσα εισαγωγική ομιλία και στη συνέχεια θα έχουν την ευκαιρία να εκφράσουν απορίες ή να ανταλλάξουν απόψεις με τους ειδικούς και μεταξύ τους, πάνω σε ενδιαφέροντα θέματα ψυχικής υγείας και ψυχοθεραπείας.
Η πρώτη συνάντηση έχει το εισαγωγικό θέμα: «Ποιοι κάνουν, ποιοι να κάνουν, και ποιοι δεν θα κάνουν ψυχοθεραπεία».
15°
