Η πόλη της ζωής και του θανάτου

Κάποτε οι λέξεις «πολεμική ταινία» μεταφράζονταν σε επικές υπερπαραγωγές, ηρωικές ιστορίες τολμηρών ανδρών και θαρραλέων κατορθωμάτων. Κάποτε οι λέξεις «πολεμική ταινία» μεταφράζονταν σε επικές υπερπαραγωγές, ηρωικές ιστορίες τολμηρών ανδρών και θαρραλέων κατορθωμάτων. Στη συνέχεια το σινεμά «έμαθε» ότι ένας πόλεμος είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτά και οι «ανταποκρίσεις» από τα χαρακώματα άλλαξαν άρδην ύφος και χαρακτήρα. Στη σύγχρονη κινηματογραφική ιστορία του πολέμου αυτό που δείχνει να μετρά είναι η «αληθοφάνεια», η παραστατική απεικόνιση της μάχης, η καταγραφή της προσωπικής θυσίας και της γενναιότητας, συχνά στο όνομα ενός λάθος σκοπού ή έστω στο όνομα της ανάγκης. Κι αν οι αντιπολεμικές ταινίες σήμερα νικούν κατά κράτος τους αλά Τζον Γουέιν ηρωισμούς που ξέρναγε κάποτε το Χόλιγουντ, εντούτοις σχεδόν πάντα είναι κάτι παραπάνω από πρόθυμες να ξεκαθαρίσουν το ηθικό τοπίο, να αφηγηθούν την Ιστορία από τη μία ή την άλλη πλευρά. Στην περίπτωση της «Πόλης της ζωής και του θανάτου», εκ προοιμίου μια τέτοια ανάγκη δεν υφίσταται. Μπορεί η ακριβής αλήθεια για τις λεπτομέρειες της πτώσης της πρωτεύουσας της Κίνας Νανκίνγκ, στους Γιαπωνέζους το 1937, να παραμένουν αμφισβητήσιμες από τις δύο αντίπαλες πλευρές, όμως εδώ οι διαφορές δεν έχουν να κάνουν με τα γεγονότα όσο με την έκτασή τους. Οι Κινέζοι μιλούν για 300.000 νεκρούς, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν πέθαναν στη μάχη αλλά σφαγιάστηκαν στη συνέχεια, οι Ιάπωνες, που δεν έχουν ακόμη απολογηθεί επισήμως για εκείνα τα γεγονότα, κατεβάζουν τον αριθμό των θυμάτων στο μισό. Όπου κι αν βρίσκεται η αριθμητική αλήθεια, όμως, η ουσία παραμένει απάνθρωπα σκληρή, μία από τις πιο μελανές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας. Εξιστορημένα πολλάκις στο σινεμά, τα γεγονότα εκείνα αποτελούν μία από τις πλέον ειπωμένες ιστορίες της σύγχρονης Κίνας, όμως η ταινία του Λου Τσουάν επιλέγει να κάνει τη διαφορά. Κινηματογραφημένη δίχως κορόνες αλλά απεικονίζοντας όλη τη σοκαριστική αλήθεια, δεν αποστρέφει τα μάτια από τις πιο φρικτές στιγμές της ιστορίας αλλά προτιμά να αντικαταστήσει την καταγγελία με τη θλίψη για την ανθρώπινη κτηνωδία, τα κατηγορώ με το σεβασμό απέναντι στον πόνο, τα εύκολα συμπεράσματα απέναντι στην απορία για το πώς κάτι τέτοιο μπόρεσε να συμβεί. Κινηματογραφημένο σε εντυπωσιακό ασπρόμαυρο, άλλοτε με την επική πνοή ενός συγκλονιστικού ντοκουμέντου κι άλλοτε με την αμεσότητα μιας χαμηλότονης εξομολόγησης, μας φέρνει αντιμέτωπους με τα θύματα και τους θύτες, μας αποπροσανατολίζει τοποθετώντας μας στη μέση μιας αληθινής παράνοιας και μας προσγειώνει με στιγμές ανθρωπιάς, συγκίνησης, μεγαλείου. Σκληρό και σχεδόν ποιητικό, είναι αναμφίβολα ένα σημαντικό κινηματογραφικό κατόρθωμα που σε θυμώνει και σε συγκινεί, αλλά κυρίως σε καθηλώνει, παρά το δύσκολο, καθόλου ελκυστικό του θέμα.

• ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Λου Τσουάν
• ΗΘΟΠΟΙΟΙ: Λιου Γιε, Γκάο Γιοανγιουάν, Χιντέο Νακαϊζούμι, Φαν Γουέι, Τζον Πέιζλι, Μπέβερλι Πέκους