Ιδού η Ρόδος, ιδού και η Λαμπεντούζα!

Η νέα τραγωδία με θύματα μετανάστες και πρόσφυγες στη νήσο Λαμπεντούζα ξαναφέρνει στο προσκήνιο τις υποχρεώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των θεσμικών οργάνων της, αλλά και κάθε κυβέρνησης μπροστά στο τεράστιο ανθρωπιστικό ζήτημα που αφορά την μετακίνηση πληθυσμών λόγω πολέμων, τυραννικών καθεστώτων, φτώχιας, φυσικών καταστροφών.

Στη χώρα μας, με τις οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις σε κρίσιμο σημείο, είναι ως ένα βαθμό φυσικό να ξεχνάμε τους γειτονικούς λαούς που είναι θύματα ανθρωπιστικής κρίσης με την πλήρη σημασία του όρου. Ωστόσο οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική δυστυχώς δεν φαίνεται να τελειώνουν σύντομα και το κύμα προσφύγων θα φουντώνει. Αυτούς τους συνανθρώπους μας θα τους βλέπουμε αδιάκοπα να χτυπούν την πόρτα μας. Πέρα από τις ανθρωπιστικές διαμαρτυρίες, σίγουρα κάποια πράγματα πρέπει ν' αλλάξουν.

Οι μετακινήσεις στη Μεσόγειο από Μέση Ανατολή και Αφρική προς την Ευρώπη βρίσκονται στα χέρια εγκληματιών λαθρεμπόρων που φορτώνουν τους ανθρώπους σε αμφιβόλου καταλληλότητας φουσκωτά και άλλα άθλια πλοιάρια. Όπως κατάγγειλαν διασωθέντες από το τελευταίο ναυάγιο, τους υποχρέωσαν να επιβιβαστουν στα φουσκωτά υπό την απειλή ότι θα τους σκότωναν επί τόπου. Σύμφωνα με μαρτυρίες, υπάρχουν υποψίες ότι σε πολλές περιπτώσεις το ρίσκο ενός ναυαγίου είναι προσχεδιασμένο, ώστε οι ακτοφυλακές κάθες χώρας, όπως ορίζει το ναυτικό δίκαιο, να υποχρεωθούν σε διάσωση, ρυμούλκιση σε ασφαλές καταφύγιο και περίθαλψη στους ναυαγούς. Η απαραίτητη επιτήρηση των συνόρων από τις αρχές κάθε κράτους με τη βοήθεια της ευρωπαϊκής υπηρεσίας FRONTEX συνήθως έχει ως αποτέλεσμα την αποτροπή των πλοίων να μπαίνουν στα χωρικά ύδατα, με αποτέλεσμα να διώχνονται όλοι οι επιβάτες τους αδιακρίτως, χωρίς να μπορεί να εξεταστεί ποιοί από αυτούς είναι πρόσφυγες και προστατεύονται από τη Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες, που ορίζει ότι “τα κράτη οφείλουν να εξετάζουν τις αιτήσεις παραμονής και ασύλου ανεξαρτήτως του τρόπου εισδοχής, νόμιμου ή παράνομου, στην επικράτειά τους.” Δύσκολο το σταυρόλεξο που συνδυάζει την απαραίτητη επιτήρηση των συνόρων και την υποδοχή των προσφύγων. Μέχρι στιγμής η ζυγαριά γέρνει περισσότερο προς το μέρος της επιτήρησης, γι αυτό και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNCR), όπως και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ecre) καλoύν την Ε.Ε. “να μεταβάλει επειγόντως την προσέγγισή της στην αντιμετώπιση των θαλάσσιων διελεύσεων, ώστε να εξασφαλιστεί ότι πρώτη προτεραιότητα είναι η διάσωση ανθρώπινων ζωών”.

Τι μπορεί να γίνει; Έχει φανεί ότι όσο αυστηρή και να είναι η επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. δεν μπορούν να σταματήσουν τη ροή των πληθυσμών που καταφεύγουν σε επικίνδυνες διαδρομές. Μόνο στην Ελλάδα το 2014 έφτασαν δεκάδες χιλιάδες Σύροι πρόσφυγες, κυρίως από τη θάλασσα. Η FRONTEX έχει προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες και στα ναυάγια, αλλά ο ρόλος της είναι να συντονίζει την ολοκληρωμένη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., και να συνεργάζεται με τις συνοριακές αρχές των κρατών-μελών, πάντα σε συμφωνία με την Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. Ωστόσο, μπροστά σε τόσες επαναλαμβανόμενες τραγωδίες, με 3500 θανάτους στη Μεσόγειο μόνο το 2014, η UNCR και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις προτείνουν:

- Τη θέσπιση επειγόντως μιας επιχείρησης έρευνας και διάσωσης, παρόμοιας κλίμακας και έκτασης με τη Mare Nostrum. (το ιταλικό πρόγραμμα διάσωσης που σταμάτησε).

- Καλύτερες ευκαιρίες για τους πρόσφυγες στις χώρες που συνορεύουν με ζώνες συγκρούσεων

- Να υπάρξουν τρόποι για νόμιμη είσοδο των προσφύγων στο ευρωπαϊκό έδαφος. (Σήμερα αυτό δεν υπάρχει. Ένας πρόσφυγας πολέμου -συνήθως χωρίς χαρτιά- δεν

μπορεί π.χ. να πάει σε πρεσβεία ευρωπαϊκής χώρας στην Άγκυρα ή στο Ισλαμαμπάντ να πάρει βίζα και να ταξιδέψει νόμιμα στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή χώρα.)

-Άνοιγμα “ανθρωπιστικών διαδρόμων” από τις εμπόλεμες περιοχές

-Ενίσχυση των συστημάτων αποβίβασης και διαχωρισμού των προσφύγων

-Περισσότερες ανθρωπιστικές βίζες

-Αύξηση του συνολικού αριθμού των ατόμων που γίνονται δεκτοί για μετεγκατάσταση.

Ένα βασικό ζήτημα, που έχει διατυπωθεί επανειλλημένα και από το ΠΟΤΑΜΙ και από άλλους πολλούς, είναι ότι πρέπει να μεταρρυθμιστεί ο κανονισμός του Δουβλίνου ΙΙΙ για τους πρόσφυγες: να συναποφασιστεί μια αναλογικότερη κατανομή των βαρών μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. με όρους ουσιαστικής ισοτιμίας ανάλογα με τις πραγματικές δυνατότητες της κάθε χώρας, ώστε οι χώρες εισόδου Ελλάδα, Βουλγαρία, Μάλτα, Ιταλία, που συνήθως είναι και «χώρες διέλευσης», να μην αφήνονται να τα βγάλουν πέρα μόνες τους. Και μέσω ανακατανεμητικών μηχανισμών, οι πρόσφυγες να μπορούν να επιλέξουν τη χώρα στην οποία επιθυμούν να ζητήσουν άσυλο. Παράλληλα όμως η Ε.Ε. πρέπει να λάβει γενναίες αποφάσεις για την ανακούφιση των ομόρων με τη Συρία κρατών (Λιβάνου, Ιορδανίας, Τουρκίας) που αυτή τη στιγμή έχουν δεχτεί τεράστιο βάρος εκατομμυρίων προσφύγων.

Όσο όμως είναι φανερό πως αποτελεσματικές λύσεις θα δοθούν μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλό τόσο είναι απαραίτητο κάθε κυβέρνηση χωριστά να πάρει πρωτοβουλίες. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να σπάσει την μέχρι τώρα ελληνοκεντρική νοοτροπία και να δεί το πρόβλημα όχι κυρίως ως πρόβλημα της Ελλάδας, αλλά ως πρόβλημα των προσφύγων.

-Για τους ανθρώπους που μπαίνουν στα σύνορα με οποιονδήποτε τρόπο, νόμιμο ή παράνομο, πρέπει να μπορεί να γίνεται διαχωρισμός ώστε οι πρόσφυγες και ιδίως οι πρόσφυγες πολέμου, να μπορούν να τύχουν της μεταχείρισης που ορίζει η συνθήκη της Γενεύης. Για την εξέταση των αιτήσεων ασύλου υπάρχει πλέον η αυτόνομη Υπηρεσία Ασύλου, στελεχωμένη με πολιτικό προσωπικό, που έχει αντικαταστήσει εδώ και ενάμισυ χρόνο την Διεύθυνση Αλλοδαπών της Αστυνομίας. Αν χρειάζεται, να ενισχυθεί.

- Να διερευνήσει και να πατάξει κάθε κρούσμα παράνομης επαναπροώθησης.

- Να δημιουργηθούν πραγματικοί χώροι πρώτης υποδοχής για τους πρόσφυγες, οι οποίοι δεν νοείται να τελούν υπό κράτηση, γιατί δεν έχουν διαπράξει αδίκημα, αλλά αντίθετα χρειάζονται αποτελεσματική βοήθεια μετά τον Γολγοθά που πέρασαν μέχρι να φτάσουν εδώ. Συνθήκες κράτησης και μάλιστα σαν της Αμυγδαλέζας με τους πρόσφατους τραγικούς θανάτους κρατουμένων είναι απαράδεκτες. Ακόμη, για όσους πάρουν άσυλο, μέτρα για πρόσβαση στην αγορά εργασίας και στη στέγη.

- Με σταθερότητα και αποτελεσματικότητα η κυβέρνηση να ρυθμίσει τις σχέσεις με την Τουρκία όσον αφορά τους πρόσφυγες, με πυξίδα τα ανθρώπινα δικαιώματα, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι η Τουρκία σήμερα έχει τεράστια ροή Σύρων προσφύγων (πάνω από 1 εκατομμύριο).

- Να πάρει πρωτοβουλία μαζί με τις άλλες χώρες πρώτης εισόδου (Ιταλία, Μάλτα, Ισπανία, Βουλγαρία, Κύπρο) για την μεταρρύθμιση του κανονισμού του Δουβλίνου και για όλα τα απαραίτητα μέτρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ιδού η Ρόδος, ιδού η Λέσβος, ιδού η Κρήτη, ιδού και η Λαμπεντούζα!