Το μεταναστευτικό πρόβλημα στην Ευρώπη, τα μέτρα και η αποτυχία των χωρών υποδοχής να εντάξουν τους μετανάστες στις κοινωνίες τους.
Δεν ξέρω αν σας αρέσουν οι γκάιντες. Προσωπικά είναι ήχος που με γοητεύει. Τόσο που συχνά χαζεύω σκοτσέζικες μπάντες. Πάντα διασκεδάζω όταν βλέπω ανάμεσα στους λευκούς κοκκινοτρίχηδες φρουρούς του βασιλιά κι έναν σκουρόχρωμο, με όλη την παραδοσιακή ενδυμασία, την καρό φούστα και το γούνινο καπέλο. Αναρωτιέμαι πώς θα τον αντιμετώπιζε ο «braveheart» Γουίλιαμ Γουάλας. Μετά κάνω τον συνειρμό και σκέφτομαι τον Αντετοκούνμπο να υπηρετεί τη θητεία του στην προεδρική φρουρά, ένας κατάμαυρος τσολιάς με τη λευκή φουστανέλα.
Αυτά για το γραφικό του πράγματος. Λίγο πιο ενδιαφέρον μου φαίνεται ότι επικεφαλής του Σκωτσέζικου Εθνικιστικού Κόμματος και οιονεί πρωθυπουργός της Σκωτίας, είναι ο Γιουσούφ Χαμζά. Ναι, σωστά καταλάβατε, είναι μουσουλμάνος, πακιστανικής καταγωγής. Δεν ξέρω πώς το σκέφτηκαν τα μέλη του κόμματος που τον ψήφισαν, η εκλογή του ωστόσο νομίζω ότι λέει πολλά και για τον εθνικισμό αλλά και για την απειλή που συνιστούν οι μετανάστες για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Με μια έννοια, και τα δύο είναι δικές μας κατασκευές.
Ας ξεκινήσουμε όμως από τους αριθμούς. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η Ευρώπη δεν αντέχει άλλους πρόσφυγες/μετανάστες. Η αλήθεια είναι αντίθετη: χρειάζεται περισσότερους. Πρόσφατα ο Γερμανός Καγκελάριος ισχυρίστηκε ότι η Γερμανία χρειάζεται 1,5 εκατομμύριο μετανάστες για να αναπληρώσει το εργατικό της δυναμικό. Κάτι ανάλογο είχε υποστηρίξει και η Μέρκελ. Ακόμα και αν οι εκτιμήσεις αυτές είναι υπερβολικές, παραμένει γεγονός ότι το εργατικό δυναμικό στη Γερμανία μειώνεται κατά 300.000 τον χρόνο. Σε αντιδιαστολή, το 2023, ως τον Νοέμβριο, είχαν φτάσει στην Ευρώπη 255.000 «λαθρομετανάστες». Αν αναλογιστούμε ότι ανάλογες ανάγκες σε εργατικό δυναμικό έχουν οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, καταλαβαίνουμε πόσο κατασκευασμένο είναι το επιχείρημα ότι δεν χωράμε τόσους ξένους.
Ποιους ξένους όμως; Εδώ η συζήτηση παίρνει μια διαφορετική τροπή, μπαίνουν ζητήματα ταυτοτήτων, θρησκείας, πολιτισμού αλλά και συμπεριφορών που είναι ξένες προς τις «δικές μας». Δεν είναι εύκολο να δει κανείς αυτά τα θέματα με ψυχραιμία, όλοι μας είμαστε ως ένα βαθμό προκατειλημμένοι. Ορισμένες φορές σε ακραίο βαθμό - έμεινα εντυπωσιασμένος, για παράδειγμα, από την επιχειρηματολογία του Ανδρέα Ανδριανόπουλου στον Σκάι, ο οποίος τα είχε με το Ισλάμ εν γένει. Ακόμα και τις σταυροφορίες υπερασπίστηκε υποστηρίζοντας ότι πήγαν για να ελευθερώσουν την Ιερουσαλήμ, άσχετα αν στο δρόμο κατέλαβαν και την Κωνσταντινούπολή. Το Ισλάμ αντιθέτως, υποστήριξε, είναι κατακτητική θρησκεία, όπως το έδειξαν οι Άραβες οι οποίοι κατέλαβαν και τα δύο τρίτα της Ισπανίας. Θα πρέπει να υποθέσουμε λοιπόν ότι οι Ευρωπαίοι, από τον Μέγα Αλέξανδρο ως τον Ναπολέοντα έκαναν μόνο αμυντικούς πολέμους. Εκεί που έδωσε ρέστα όμως ήταν όταν υποστήριξε ότι οι μουσουλμάνοι μετανάστες δεν πληρώνουν φόρους επειδή είναι αντίθετοι με την θρησκεία τους! Προφανώς πιστεύει ότι στις χώρες τους πληρώνουν φόρο μόνο οι τουρίστες. Πρόσθεσε δε ότι δεν αποτελούν λύση του δημογραφικού γιατί και αυτοί θα γεράσουν. Αμέσως μετά τάχθηκε υπέρ της μετανάστευσης από χώρες όπως η Αρμενία και η Γεωργία, όπου προφανώς δεν γερνούν.
Εντάξει, είπαμε ότι πρόκειται για ακραία επιχειρηματολογία. Κι είναι αλήθεια ότι πολλοί μετανάστες έρχονται κουβαλώντας πολύ διαφορετικές αντιλήψεις. Γιατί όμως αυτό είναι πρόβλημα; Μία εκδοχή τούς θέλει να ευθύνονται για την εγκληματικότητα. Από κοντά και το ζήτημα της τρομοκρατίας, στο όνομα της θρησκείας. Προφανώς πρόκειται για σοβαρά ζητήματα που δεν έχουν εύκολες απαντήσεις. Η τρομοκρατία όμως δεν είναι μόνο από ισλαμιστές. Στις ΗΠΑ σε μελέτη που έγινε, διαπιστώθηκε ότι μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, από τα 251 θύματα τρομοκρατικών επιθέσεων, τα 114 ήταν θύματα ακροδεξιών και τα 107 ήταν θύματα τζιχαντιστών. Δεν έχω ακούσει κανέναν να λέει ότι θα πρέπει να φύγουν από τη χώρα οι λευκοί supremacists. Για να μην πούμε δηλαδή για τους οπαδούς του Τραμπ που στηρίζουν τα αντιδημοκρατικά του σχέδια, ακόμα και όταν αυτός υιοθετεί, σχεδόν αυτολεξεί, διατυπώσεις του Χίτλερ για τους μετανάστες!
Όσο για την εγκληματικότητα, προφανώς δεν αφορά τους πιστούς μουσουλμάνους. Γι’ αυτούς η κλοπή είναι μεγάλο αμάρτημα. Όπως και με την τρομοκρατία, οι δράστες είναι στην πλειονότητά τους δεύτερη και τρίτη γενιά μεταναστών. Νέοι κυρίως άνθρωποι οι οποίοι έχουν γεννηθεί στις χώρες υποδοχής, έχουν πάει σχολείο εκεί και έχουν όλα τα δικαιώματα του πολίτη. Με άλλα λόγια, το πρόβλημα δεν είναι οι αντιλήψεις που κουβαλούν οι γονείς τους αλλά η αποτυχία των χωρών υποδοχής να τους εντάξουν στις κοινωνίες τους.
Με αυτό το δεδομένο, η μετανάστευση αποτελεί πράγματι μια τεράστια η πρόκληση για την Ευρώπη. Μια εκδοχή είναι να γίνει «φρούριο» και να κλείσει τις πόρτες. Θα κοστίσει πολύ ακριβά, όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτισμικά. Θα χρειαστούν μέτρα που έρχονται σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή παράδοση της προστασίας των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας όλων, ανεξαρτήτως καταγωγής ή θρησκείας. Το χειρότερο είναι ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είναι αποτελεσματικά. Στην Αγγλία για παράδειγμα το Brexit έγινε σε μεγάλο βαθμό για να περιοριστεί ο αριθμός των παράνομων αφίξεων. Το αποτέλεσμα ήταν ότι το 2022 η μετανάστευση έφτασε στον αριθμό ρεκόρ των 745.000. Όσο για τα μέτρα του –ινδικής καταγωγής– πρωθυπουργού, στην αρχική τους εκδοχή θεωρήθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο ότι παραβιάζουν τη διεθνή νομοθεσία και βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Το ίδιο, με αύξηση των αφίξεων δηλαδή, συνέβη και στην Ιταλία της ακροδεξιάς Μελόνι η οποία, όπως και ο κ. Γεωργιάδης, δίνει τώρα άδειες εργασίας σε «λαθρομετανάστες». Στην χώρα της παρεμπιπτόντως έχει υπολογιστεί ότι θα χρειαστεί να δοθούν πάνω από 800.000 τέτοιες άδειες στην τριετία 2023-2025.
Η άλλη απάντηση είναι, πέρα από τους ελέγχους, να υπάρξει σοβαρή προσπάθεια ενσωμάτωσης των μεταναστών. Ούτε αυτή είναι εύκολη. Σε μια περίοδο συρρίκνωσης του κοινωνικού κράτους μάλλον κινούμαστε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Από μόνο του αυτό προδιαθέτει τους πολίτες να αντιμετωπίζουν αρνητικά τους μετανάστες. Και με αυτή την έννοια το μεταναστευτικό δεν είναι παρά η άλλη όψη της κοινωνικής κρίσης που μαστίζει τις αναπτυγμένες οικονομίες. Η αντιστροφή της κατάστασης θα είναι τρομερά δύσκολη. Για πολλούς λόγους, αλλά και επειδή σε όλες σχεδόν τις χώρες ισχυροποιούνται οι ξενοφοβικές δυνάμεις. Το αποτέλεσμα είναι να υιοθετούνται αντιφατικές πολιτικές, καλή ώρα όπως με τη δική μας τροπολογία που πέρασε αυτή την εβδομάδα στη Βουλή. Και τους θέλουμε και δεν τους θέλουμε. Κλασική ευρωπαϊκή υποκρισία θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος.
19°
