Φέτος, που μας χωρίζουν 40 χρόνια από την κατάρρευση της δικτατορίας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας, πολλές επέτειοι προέκυψαν. 40 χρόνια με συνεχές δημοκρατικό καθεστώς, 40 χρόνια από την κατάργηση της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας και την εγκαθίδρυση Προεδρευόμενης Δημοκρατίας, 40 χρόνια από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ και άλλα τόσα της Νέας Δημοκρατίας, 40 χρόνια από τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ.
Η μνήμη μου γυρνάει στους μήνες αυτούς που ακολούθησαν την 24η Ιουλίου. Στις διαβουλεύσεις και κινητοποιήσεις, στις σκέψεις και τις προσδοκίες που προβάλλονταν τις μέρες εκείνες. Εκρήξεις θυμού και φωνές ψυχραιμίας εναλλάσσονταν στις φοιτητικές συναντήσεις και συνελεύσεις. Από τις πιο ακραίες έως τις πιο ήπιες απόψεις αναπτύσσονταν στα φοιτητικά αμφιθέατρα. Ζητούμενα πολλά: η αποχουντοποίηση, ο εκδημοκρατισμός, οι πρώτες ελεύθερες φοιτητικές εκλογές.
Ο κομματικός κατακερματισμός
Ενώ σε όλη την περίοδο της δικτατορίας η μεταξύ μας βασική διάκριση περιοριζόταν στο ποιοι είναι υπέρ και ποιοι κατά της χούντας, μέσα στις πρώτες μέρες του φθινοπώρου ο κατακερματισμός είχε επέλθει. Φοιτητικές παρατάξεις οργανώθηκαν, σε αντιστοιχία οι περισσότερες των υπό διαμόρφωση πολιτικών κομμάτων. Οι αντιπαραθέσεις γρήγορα πήραν τον χαρακτήρα πολιτικών μαχών επικράτησης στις συχνές, αλλά μαζικότατες και πολύωρες φοιτητικές συνελεύσεις. Μια πρωτόγνωρη αίσθηση ελευθερίας πλανιόταν στον αέρα.
Κύριο ζητούμενο ήταν η αποκατάσταση της νομιμότητας στους φοιτητικούς συλλόγους. Υπήρχαν ακόμη τα από τη χούντα διορισμένα ή «εκλεγμένα» από τις νόθες φοιτητικές εκλογές του Νοεμβρίου του 1972 συμβούλια. Ύστερα από αρκετές διαβουλεύσεις ο Υφυπουργός Παιδείας της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας Δημήτρης Τσάτσος προχώρησε στις αρχές Οκτώβριου στην έκδοση του Νομοθετικού Διατάγματος 108. Στις βασικές διατάξεις του Διατάγματος αυτού προβλεπόταν:
• Η άμεση λήξη της θητείας όλων των χουντικών διοικήσεων των φοιτητικών συλλόγων.
• Η ακύρωση όλων των τροποποιήσεων των καταστατικών που επήλθαν μετά την 21η Απριλίου 1967.
• Η αναστολή της ισχύος άρθρων του Νόμου 5343/1932, ως τροποποιήθηκαν αυτά με το Νομοθετικό Διάταγμα 93/1969, που αφορούσαν τα δικαιώματα και καθήκοντα των φοιτητών.
• Η διενέργεια 2 γενικών συνελεύσεων παρουσία Πρωτοδίκη εντός του Οκτωβρίου, η πρώτη (19/10) για την εκλογή προσωρινής διοικούσας επιτροπής και η δεύτερη (29/10) για την εκλογή επταμελούς εφορευτικής επιτροπής για τη διενέργεια εκλογών.
• Η διενέργεια φοιτητικών εκλογών παρουσία Πρωτοδίκη το Σάββατο (και όχι καθημερινή) της 9ης Νοεμβρίου 1974 (οκτώ ημέρες πριν τις βουλευτικές εκλογές της 17ης Νοεμβρίου), με το σύστημα της απλής αναλογικής.
Πολλές παρατάξεις εναντιώθηκαν στις ρυθμίσεις του Ν.Δ. 108, προβάλλοντας ως κύριο επιχείρημα ότι οι εκλογές θα διενεργούνταν με τα χουντικά καταστατικά. Είχε ήδη αρχίσει να διαμορφώνεται ένα υπερ-επαναστατικό κλίμα. Τελικά όμως όλοι συναίνεσαν σ’ αυτή τη διαδικασία. Προσωπικά θεωρώ ότι η κριτική που ασκήθηκε τότε ήταν υπερβολική. Το Διάταγμα ήταν πολύ καλά δομημένο και εξασφάλιζε σε μεγάλο βαθμό το αδιάβλητο της διαδικασίας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμη διανύαμε μια μεταβατική περίοδο με κυβέρνηση που δεν είχε προέλθει από τη νομιμοποιητική εκλογική διαδικασία.
Η απλή αναλογική και το ενιαίο ψηφοδέλτιο
Αν κάπου έχω μία ένσταση, είναι στην υποχρεωτική και καθολική επιβολή του συστήματος της απλής αναλογικής, ως εκλογικής διαδικασίας. Στις τότε συζητήσεις μας κάποιοι εκφράζαμε επιφυλακτικότητα για το σύστημα αυτό στους «μαζικούς χώρους», διότι ενισχύει τον κατακερματισμό, διευκολύνει την επιβολή των κομματικών μηχανισμών και τη συνακόλουθη μεταφορά των κέντρων λήψης αποφάσεων εκτός του φοιτητικού χώρου. Επιπλέον αποδυναμώνει το ζητούμενο της προσωπικής ευθύνης, από τα πρόσωπα που θα εκλεγούν.
Αντίθετα, εκτιμώ ότι θα ήταν καταλληλότερο ένα ενιαίο διαπαραταξιακό ψηφοδέλτιο, ώστε να κυριαρχήσει η ενωτική γραμμή στο φοιτητικό κίνημα και να αναδεικνύονται οι άριστοι των υποψηφίων, έξω από κομματικές παρεμβάσεις και πριμοδοτήσεις. Δυστυχώς όμως οι απόψεις αυτές ήταν μειοψηφικές την περίοδο εκείνη και ως εκ τούτου δεν προχώρησαν.
Όπως σε όλες τις σχολές, έτσι και στο Πολυτεχνείο Θεσσαλονίκης οι εκλογές διεξήχθησαν ομαλά στον ενιαίο τότε Σύλλογο της Πολυτεχνικής, που συμπεριλάμβανε όλα τα τμήματα. Η ΠΑΣΠ αναδείχτηκε πρώτη δύναμη με 4 ψήφους διαφορά από την ΔΗΣΥΚ που στελεχωνόταν από υποστηρικτές της ανανεωτικής αριστεράς. Η ΝΔΦΚ, παράταξη της Νέας Δημοκρατίας, που τα στελέχη της δεν τολμούσαν να μιλήσουν στις γενικές συνελεύσεις, ήλθε τρίτη. Η τέταρτη θέση κρίθηκε για μία ψήφο, ανάμεσα στη Δημοκρατική Πορεία, που ήταν φίλα προσκείμενη στην Ένωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις και τους αριστεριστές της ΑΑΣΠΕ. Η Πανσπουδαστική, προσκείμενη στο ΚΚΕ, δεν είχε καταφέρει να εδραιώσει την επιρροή της, και ήλθε 6η, προτελευταία, ακολουθούμενη από την αριστερίστικη ΠΠΣΠ. Μια εντελώς διαφορετική πολιτική γεωγραφία από αυτή που έμελε να επικρατήσει ύστερα από μικρό χρονικό διάστημα.
Εκλέχθηκε 11μελές Διοικητικό Συμβούλιο με μονοετή θητεία. Συμμετείχα και ο ίδιος στο πρώτο αυτό Συμβούλιο και μετά τη λήξη της θητείας του έφυγα στο στρατό. Ήταν μια δύσκολη εποχή με πολλές ανατάσεις, απογοητεύσεις και αυταπάτες. Εκτιμώ ότι οι περισσότεροι συνάδελφοι έδωσαν ειλικρινή μάχη για μια ομαλή μετάβαση από τη δικτατορία στη δημοκρατία. Έγιναν όμως και πολλά λάθη. Και γι’ αυτά είμαστε όλοι μας υπεύθυνοι.
Το επίσημο πρακτικό
Με τις σκέψεις αυτές πήρα από το ντουλάπι του γραφείου μου ένα φάκελο, με διάφορα έγγραφα και ντοκουμέντα από την περίοδο εκείνη. Ανέσυρα μια διπλή κόλλα αναφοράς, ήταν το επίσημο πρακτικό των πρώτων αυτών εκλογών της Πολυτεχνικής. Διαβάζω: επί 1270 εγγεγραμμένων ψήφισαν 1203. Ιδιαίτερα υψηλή συμμετοχή. Επτά παρατάξεις και ένας ανεξάρτητος υποψήφιος. Εξήντα έξη συνολικά υποψήφιοι + επτά μέλη εφορευτικής επιτροπής. Κάποιοι δεν βρίσκονται εν ζωή.
Διαβάζω από τα πρακτικά τα μέλη του πρώτου Συμβουλίου: εκλέχτηκαν (με αλφαβητική σειρά) οι Χρήστος Αθανασόπουλος, Θωμάς Βασιλειάδης, Μιχάλης Δαχτυλίδης, Κώστας Δεστέφανος, Πάνος Ερμείδης, Μιχάλης Κυμπούρης, Μιχάλης Κυριακού, Ιωσήφ Λύκος, Κώστας Ματσανιώτης, Γρηγόρης Σαμαράς και ο Γιώργος Σμυρνής.
Προσπαθώ να επαναφέρω στη μνήμη μου τα πρόσωπά τους. Για τους περισσότερους είναι πολύ δύσκολο. Παραμεγαλώσαμε!
13°
