Ρεπορτάζ από τις Βρυξέλλες: Ποια είναι αυτή η Ευρώπη που φταίει για όλα;

Βρεθήκαμε πρόσφατα για τρεις μέρες στις Βρυξέλλες, μία ομάδα Ελλήνων δημοσιογράφων, καλεσμένοι της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Αθήνα. Το μεγαλύτερο μέρος των συζητήσεών μας αναλώθηκε στις επιπτώσεις του πολέμου. Εύλογο και αναμενόμενο. Οι συνέπειες της εισβολής του Πούτιν στην Ουκρανία χώρισαν τον κόσμο σε πριν και μετά, θέτοντας στην Ευρώπη υπαρξιακά ζητήματα που συνεχίζουν να δοκιμάζουν τη συνοχή της. Είδαμε στις αρχές του καλοκαιριού, μετά την ομόφωνη καταδίκη με στρατιωτική και ηθική στήριξη της Ουκρανίας και τα σκληρά πακέτα κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας, να ακολουθεί μια αμηχανία στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις με τον χειμώνα προ των πυλών. Χώρες όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Γερμανία, που έβλεπαν με τρόμο τα αδιέξοδα της εξάρτησης από το ρωσικό αέριο, να υποστηρίζουν ότι πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος τερματισμού του πολέμου, ενώ οι χώρες της Βαλτικής και του Βορρά να προκρίνουν ότι ο πόλεμος πρέπει να συνεχιστεί μέχρι την τελική ήττα του Πούτιν ανεξαρτήτου κόστους.

Οκτώ μήνες μετά, ο πόλεμος μαίνεται και ο χειμώνας προμηνύεται δύσκολος λόγω της έλλειψης του ρωσικού αερίου, με ό,τι κινδύνους εγκυμονεί αυτό στο εσωτερικό των χωρών, με τα μέτωπα του λαϊκισμού ανοιχτά και τις αντοχές των Ευρωπαίων περιορισμένες. Το φλέγον ερώτημα είναι, έχει η Ευρώπη συμφωνήσει σε όλους τους δυνατούς τρόπους ώστε να αντιμετωπίσει κατά το δυνατόν την αδιανόητη αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου; Κι αν όχι, γιατί;

Τις μέρες που ήμασταν στις Βρυξέλλες έφτασαν δύο ειδήσεις. Πρώτον, εγκρίθηκε το 8ο πακέτο κυρώσεων απέναντι στη Ρωσία. Τι σημαίνει αυτό; Ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ένα είδος κυβέρνησης που αποτελείται από 27 Επιτρόπους, έναν από κάθε κράτος-μέλος, επεξεργάστηκε τις προτάσεις οι οποίες μετά εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Σε τέτοια κρίσιμα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής απαιτείται ομοφωνία, δηλαδή πρέπει να ψηφιστούν και από τους 27, όπως και έγινε.

Δεύτερον, στο κομμάτι της ενέργειας, που είναι και το κρίσιμο, 15 χώρες ζήτησαν από την Επιτροπή να καταρτίσει ένα σχέδιο που περιλαμβάνει πλαφόν στην τιμή χονδρικής που αγοράζουμε (ο καθένας ξεχωριστά ως σήμερα) φυσικό αέριο. Δηλαδή, περισσότερες από τις μισές χώρες, με μόνιμες αντιπροσωπείες στις Βρυξέλλες, οι οποίες μιλούν μεταξύ τους και συντονίζονται σε ομάδες που λέγονται Coreper, ζήτησαν από το «κυβερνητικό όργανο» της Ευρώπης να προετοιμάσει μία πρόταση που θα έχει συνέπειες στην ενεργειακή μας επάρκεια και στην τσέπη μας. Όσο ήμασταν στις Βρυξέλλες, λοιπόν, το θέμα αυτό πήρε διαστάσεις. Γιατί η Κομισιόν καθυστερούσε να προτείνει μία τέτοια πολιτική;

Να σημειώσουμε ότι μία τέτοια πρόταση, από τη στιγμή που τουλάχιστον τα μισά κράτη μέλη συμφωνούν και αυτά αντιπροσωπεύουν το 65% των Ευρωπαίων πολιτών, μπορεί να υπερψηφιστεί, με ενισχυμένη πλειοψηφία, από το Συμβούλιο.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, τρεις ήταν οι βασικοί λόγοι που η Επιτροπή δίσταζε να βάλει δυναμικά το θέμα στο τραπέζι των Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ, στο Συμβούλιό τους. Ο πρώτος, σύμφωνα με τις επικριτικές γλώσσες, ήταν ότι από τους 15 απουσίαζε η Γερμανία. Ο δεύτερος ότι ακόμα και οι «15» δεν είχαν την ίδια προσέγγιση στο τι σημαίνει και πώς εφαρμόζεται ένα τέτοιο πλαφόν. Και ο τρίτος, ο φόβος και η ανησυχία ότι μια πρόταση, αν δεν περνούσε από το Συμβούλιο των Υπουργών, θα ήταν (γεωπολιτικά) βούτυρο στο ψωμί του Πούτιν που τελευταία φαίνεται στριμωγμένος.

Ίσως δεν έχει νόημα στην παρούσα φάση να ψάχνουμε… τον συντελεστή βαρύτητας σε κάθε έναν από τους παραπάνω λόγους. Είναι σημαντικό ωστόσο να καταλάβουμε ότι «η Ευρώπη» που πρέπει να αποφασίσει (και) για την ενεργειακή μας επόμενη μέρα δεν είναι μία ενιαία οντότητα. Αυτό που υποτιμητικά πολλές φορές λέμε η γραφειοκρατία των Βρυξελλών είναι μία δημοκρατική ένωση 27 κυρίαρχων κρατών, με διαφορετικά εθνικά συμφέροντα, που πρέπει κάθε φορά να συμφωνήσουν. Προφανώς και πίσω από κάθε επικεφαλής θεσμού και κάθε «γραφειοκράτη» βρίσκεται ο κύκλος των ανθρώπων που τον επηρεάζουν, η προσωπική του ατζέντα και κυρίως οι ικανότητές του, προφανώς και έχει σημασία ποιοι είναι οι Επίτροποι και ποια τα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου, τα οποία οι λαοί της Ευρώπης ψηφίζουν. Αλλά για κάθε μία από τις χιλιάδες αποφάσεις που λαμβάνονται κάθε χρόνο στις Βρυξέλλες υπάρχει μία διαδικασία που καλεί 27 διαφορετικά μέρη να συμφωνήσουν, και, όπου χρειάζεται νομοθεσία, οι εκλεγμένοι ευρωβουλευτές να εγκρίνουν τις αποφάσεις των 27 του Συμβουλίου. Δεν έχουν όλα τα μέλη την ίδια βαρύτητα, έχουν όμως όλοι, μικροί και μεγάλοι, πλουσιότεροι και φωτοχότεροι, μία ψήφο. Ισότιμη. Κατά κάποιον τρόπο, με λίγα λόγια, είναι ο τρόπος και οι διαδικασίες που έχουμε αποφασίσει ότι λειτουργεί η δημοκρατία που κάνουν την Ένωση δυσκίνητη. Πόσο μάλλον, όταν μέσα στους κόλπους της υπάρχουν κράτη με κυβερνήσεις, είτε εγχώριες δυνάμεις, με αντιευρωπαϊκή ατζέντα.

Ανακεφαλαιώνοντας, αν η πρόεδρος Ούρσουλα Φον Ντερ Λέιεν και ο μηχανισμός της Κομισιόν καθυστερούν να καταλήξουν σε μία πρόταση, αυτό δεν είναι ευθύνη μόνο δική τους. Είναι και δική τους. Αλλά αν οι 27 χώρες δεν συμφωνήσουν στην όποια πρόταση τελικά κατατεθεί, η έκθεσή τους απέναντι στον πιο αυταρχικό τύπο που γνώρισε η γειτονιά μας μετά τον Χίτλερ, τον Πούτιν, ενδεχομένως να αποτελέσει υπαρξιακή ήττα για την ίδια την ΕΕ.

Και κάτι τελευταίο. Καταγράψαμε ως λόγο καθυστέρησης ότι στους «15» που ζητούν «καπέλο στις τιμές φυσικού αερίου» δεν συμπεριλαμβάνονται οι Γερμανοί οι οποίοι φοβούνται ότι το πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου θα επηρεάσει την επάρκειά του και τον επόμενο χειμώνα δεν θα το βρίσκουμε διαθέσιμο στην αγορά. Και δεν είναι μόνο οι Γερμανοί. Η Ένωση, στο θέμα της ενέργειας, πρέπει να εξασφαλίσει, πρώτον χαμηλές τιμές, και δεύτερον, επάρκεια. Πρέπει να εξασφαλίσει, π.χ., ότι οι προμηθευτές υγροποιημένου αερίου δεν θα στραφούν στις αγορές της Ασίας όπου ενδεχομένως θα βρουν καλύτερες τιμές. Περισσότερα ίσως μάθουμε στη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών την Παρασκευή, ή και αργότερα μέσα στο μήνα. Φαίνεται πάντως να μην υπάρχουν εύκολες λύσεις. Ναι, η Ευρώπη έχει μεγάλους και μικρούς, και, ναι, δεν είναι αγγελικά πλασμένη. Είναι όμως ό,τι καλύτερο έχουμε να επιδείξουμε όλοι μαζί και ό,τι αποτελεσματικότερο, ανεξαρτήτως των αργών ή γρήγορων αντανακλαστικών.

Ας το θυμόμαστε αυτό την επόμενη φορά που θα ακούσουμε τη φράση «φταίει η Ευρώπη».