Χωρισμός

Οι τελευταίες ταυτόχρονες εξελίξεις σε ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ, όπως και η υποβόσκουσα αναταραχή στο Ποτάμι, δείχνουν ότι τα υπάρχοντα συγκολλητικά υλικά δεν είναι πλέον ικανά να κρατούν ενωμένους αυτούς τους χώρους. Η ενότητα δεν μπορεί να υπάρξει παραβλέποντας ότι υπάρχει μια οριζόντια διαχωριστική γραμμή στο ελληνικό πολιτικό σύστημα. Η γραμμή αυτή χωρίζει τις πολιτικές δυνάμεις ανάλογα με το πώς τοποθετούνται απέναντι στον ιδιότυπο πελατειακό κρατισμό και το πλήθος των επιπτώσεών του στην οικονομία, την κοινωνική πολιτική, τη δημόσια διοίκηση, την παιδεία.

Δεν μπορεί να υπάρξει υπέρβαση της κρίσης, βιώσιμη ανάπτυξη και ικανοποιητική δημιουργία θέσεων εργασίας όσο διατηρούνται και προστατεύονται οι δομές εκείνες που οδήγησαν στην χρεοκοπία. Η κρίση είναι ακριβώς αποτέλεσμα του παροξυσμού αυτών των παθογενειών. Στις άλλες χώρες της περιφέρειας της Ευρωζώνης η κρίση είχε πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά και δεν έφερε τόση ύφεση, ούτε τόση αύξηση της ανεργίας. Δείχνει, μάλιστα, να ξεπερνιέται χωρίς να χρειασθούν θυσίες σαν τις ελληνικές και χωρίς κούρεμα του χρέους.

Κανονικά θα έπρεπε να είχαμε αντλήσει τα αναγκαία διδάγματα από τη διαδρομή της χώρας προς την κατάρρευση. Τότε θα είχαμε δει ότι η υποχώρηση της κυβέρνησης το 2001 στην απόπειρα μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού συστήματος δημιούργησε δεκάδες δισεκατομμύρια ελλείμματος που προστέθηκαν στο χρέος. Η αντίσταση σε απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στέλνει τον λογαριασμό σε όλη την κοινωνία και κυρίως στα αδύναμα στρώματα. Το ίδιο συμβαίνει και με το πλήθος από προνόμια που εξασφάλισαν ισχυρές ομάδες συμφερόντων. Ενώ στην Ευρώπη το κοινωνικό κράτος στηρίζει τους αδύναμους, το ελληνικό πελατειακό κράτος ενισχύει τους ισχυρούς. Για παράδειγμα, μόνο η επιδότηση στο ασφαλιστικό ταμείο της ΔΕΗ από το δημόσιο θα επαρκούσε για την καθολική εφαρμογή του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος.

Στη σημερινή κατάσταση το κριτήριο που καθορίζει τι είναι προοδευτικό και τι όχι είναι η στάση απέναντι στο γενικευμένο σύστημα στρεβλώσεων που διαχωρίζει την Ελλάδα από τις χώρες της Ευρωζώνης. Έτσι, όσοι μέσα στην κεντροαριστερά και τον προοδευτικό χώρο επιλέγουν την συμπόρευση με τον αριστερό συντηρητισμό και την δημαγωγία του ΣΥΡΙΖΑ δεν έχουν καμία σχέση με την πρόοδο που έχει ανάγκη η κοινωνία. Αν με αυτά που λέει ο ΣΥΡΙΖΑ νομίζουν ότι αντιμετωπίζεται η κρίση, τότε γιατί δεν τα εφάρμοζαν όταν οι ίδιοι συμμετείχαν σε κυβερνήσεις;

Οι ισχυρισμοί για δήθεν εύκολες λύσεις στο πρόσφατο παρελθόν έφεραν αποπροσανατολισμό, απομάκρυναν την ανάκαμψη και μεγάλωσαν την καταστροφή. Όσοι ποντάρισαν σε αυτές αντί να κάνουν αυτοκριτική, εμφανίζονται σαν δικαιωμένοι. Ο Αντώνης Σαμαράς γίνεται αντιμνημονιακός κατά περίσταση, ενώ ο Γιώργος Παπανδρέου ισχυρίζεται σήμερα ότι με το «λεφτά υπάρχουν» εννοούσε ότι μπορούσαν να βρεθούν. Αλλά οι εξαγγελίες του για αυξήσεις και επανακρατικοποίηση του ΟΤΕ και της Ολυμπιακής δόθηκαν σαν άμεσα υλοποιήσιμες. Εδώ είναι εκπληκτική η ομοιότητα με τον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ που υπόσχεται παροχές μόλις έρθει στην εξουσία από λεφτά που λογαριάζει να βρει αργότερα.

Το πρόβλημα για τον Γ. Παπανδρέου και την ηγεσία της ΔΗΜΑΡ υποτίθεται ότι είναι η Δεξιά. Όμως αμφότεροι παραδέχτηκαν –και σωστά– με τη στάση τους το 2011 και το 2012 ότι το ουσιαστικό ζήτημα είναι η αποφυγή της πλήρους κατάρρευσης και η παραμονή της χώρας στο ευρώ. Αν ήθελαν προοδευτική διακυβέρνηση θα έπρεπε από τότε να θέσουν δημόσια συγκεκριμένους όρους, οι οποίοι θα αντιμετώπιζαν την ατζέντα της ΝΔ. Δεν το έκαναν. Ο Γ. Παπανδρέου ενδιαφέρονταν να κάνει πρωθυπουργό τον Φ. Πετσάλνικο και μετά ασχολήθηκε με τη …διεθνή καριέρα του, ενώ οι υπουργοί της ΔΗΜΑΡ είχαν σαν κύριο μέλημά τους την παραμονή στο δημόσιο όσων προσλήφθηκαν με ρουσφέτια και την προστασία συντεχνιών, όπως οι δικηγόροι. Ποιoς θα μπορούσε να κατηγορήσει τη ΔΗΜΑΡ, αν από την αρχή έθετε βέτο για την αξιοκρατία στους δημόσιους οργανισμούς ή για την ουσιαστική προστασία των μακροχρόνια ανέργων;

Οι περικοπές στα χρόνια της κρίσης μπορεί να ήταν αναπόφευκτες, αλλά το βάρος που σήκωσαν τα ασθενέστερα στρώματα μπορούσε να είναι αισθητά μικρότερο. Όλοι αυτοί που μετείχαν στη διακυβέρνηση έχοντας άλλες προτεραιότητες, και σήμερα ξαναανακαλύπτουν τον αριστερό εαυτό τους στη φιλολαϊκή ρητορεία, έχουν μερίδιο ευθύνης για αυτή την άδικη εξέλιξη.

Ο Γ. Παπανδρέου, ως αντιπολίτευση, θεωρούσε τη λιτότητα καταστροφική το 2009 (που το ελληνικό κράτος ξόδεψε 36 δισ. δανεικά), αλλά αναγκαστική όταν βρέθηκε στην εξουσία αντιμέτωπος με τα αποτελέσματα και της δικής του αμεριμνησίας. Σήμερα συνεχίζει την αντιπολίτευση από εκεί που την άφησε, πασπαλισμένη με αστείες ιστορίες συνωμοσίας. Η διαφοροποίηση με τη Νέα Δημοκρατία δεν μπορεί να γίνει με την ανάσταση του «λεφτά υπάρχουν». Χρειάζεται μια πραγματική προοδευτική μεταρρυθμιστική πρόταση, που θα φέρει παραγωγική ανασυγκρότηση, ικανή να στηρίξει το βιοτικό μας επίπεδο και τις κατακτήσεις του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης τίποτε δεν είναι δεδομένο και όπως έδειξε η κρίση ό,τι στηρίζεται σε σαθρές βάσεις εύκολα μπορεί να καταρρεύσει. Στα ζητήματα αυτά και η σημερινή ηγεσία του ΠΑΣΟΚ αποδεικνύεται τραγικά ανεπαρκής.

Μετά από πολλές παλινωδίες ήρθε η ώρα για το ξεκαθάρισμα του προοδευτικού χώρου από την επιρροή των πελατειακών δικτύων, τις προσωπικές στρατηγικές που συμμαχούν μαζί τους και την αναπαραγωγή των νοοτροπιών της καθυστέρησης. Η επίκληση της ενότητας και η αναφορά στην παράδοση έχουν αδειάσει από περιεχόμενο. Ο χωρισμός μπορεί να αποδειχθεί δημιουργικός.