Πούτιν και οργανωμένο έγκλημα: Από τη Μόσχα με αγάπη

Ο Πούτιν ξέρει να διαβάζει μυστικά σημειώματα. Τα μικρά ερευνητικά μάτια του ξέρουν να αποκωδικοποιούν ακαριαία κρυμμένα μηνύματα και σημάδια. Η αλλαγή, για παράδειγμα, της θέσης ενός βιβλίου στη βιβλιοθήκη ενός γραφείου και τι μπορεί να σημαίνει στη γλώσσα της KGB. Ή ένα σημάδι με κιμωλία σε έναν μαύρο στύλο σε κάποιο προσυμφωνημένο σημείο της Μόσχας. Ξέρει, επίσης, και τι ακριβώς σήμαινε το μήνυμα που είχε πάρει ήδη από το 2014 από τη διεθνή πλατφόρμα Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP): Ήταν η χρονιά που είχε ανακηρυχθεί πρωταθλητής –«Πρόσωπο της Χρονιάς» είναι ο ακριβής τίτλος– για όσα είχε προσφέρει στο Οργανωμένο Έγκλημα, τη Διαφθορά και το Ξέπλυμα Μαύρου Χρήματος.

Ήταν η χρονιά που η Ουκρανία δοκιμάστηκε για μία ακόμα φορά, ήταν η χρονιά της «Επανάστασης του Μαϊντάν» που έμεινε στην ιστορία της χώρας ως η «Επανάσταση της Αξιοπρέπειας». Ξέσπασε τον Νοέμβριο του ’13 αμέσως μετά την απόφαση της διεφθαρμένης κυβέρνησης Γιανουκόβιτς να ακυρώσει τη συμφωνία σύνδεσης της Ουκρανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Διήρκεσε έως τον Φεβρουάριο του 2014 και άφησε πίσω της περίπου 100 νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες. Οι απίστευτες βαρβαρότητες της Μπερκούτ, των ειδικών δυνάμεων της ουκρανικής αστυνομίας που είχαν πάρει εντολές απευθείας από τη Μόσχα, καταγράφηκαν με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες στο ντοκιμαντέρ του Evgeny Afineevsky, «Winter of Fire». 

H διεθνής πλατφόρμα ανεξάρτητων Μέσων και ερευνητών δημοσιογράφων Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) είχε πολύ συγκεκριμένο σκεπτικό στην προσπάθειά της να βρει τον κυρίαρχο «παίκτη» εκείνης της χρονιάς. Όπως εξηγούν οι υπεύθυνοί της, ο Πούτιν πήρε το συγκεκριμένο «βραβείο» το 2014 για το «έργο που επέδειξε στη μετατροπή της Ρωσίας σε σημαντικό κέντρο ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, την ενεργοποίηση των μεγάλων ομάδων του οργανωμένου εγκλήματος στην Κριμαία και στην περιοχή του Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας, για τη χρήση μεθόδων εγκληματικών ομάδων στην προώθηση της πολιτικής του Κρεμλίνου καθώς και στην υιοθέτηση μεθόδων εγκληματικών οργανώσεων κατά την άσκηση της κρατικής - κυβερνητικής πολιτικής». «Ο Βλαντιμίρ Πούτιν και η ομάδα των έμπιστών του συνδύασαν τη γνωστή ψυχροπολεμική νοοτροπία με τις σύγχρονες στρατηγικές και την τεχνογνωσία της εγκληματικής δραστηριότητας για να ανεβάσουν ένα ακόμα επίπεδο το διεθνικό οργανωμένο έγκλημα», δήλωσε τότε ο Paul Radu, εκτελεστικός διευθυντής της OCCRP. 

Η κατάρρευση του καθεστώτος και η διάλυση της ΕΣΣΔ σηματοδότησε μία από τις μεγαλύτερες συμπλεύσεις κρατικών μηχανισμών και οργανωμένου εγκλήματος που έχουν καταγραφεί στην Ιστορία. Η κατεστραμμένη οικονομία της ΕΣΣΔ αντικαταστάθηκε από τους μηχανισμούς του οργανωμένου εγκλήματος. Ο Drew Sullivan, συντάκτης της OCCRP, είχε γράψει το 2014: «Ο Πούτιν ήταν φιναλίστ κάθε χρόνο και το βραβείο αυτό αντιστοιχεί στα διά βίου επιτεύγματά του. Ήταν ένας πραγματικός καινοτόμος στις συνέργειες με το οργανωμένο έγκλημα. Έχει πρωτοστατήσει στη δημιουργία ενός στρατιωτικο-βιομηχανικο-πολιτικού συμπλέγματος που προωθεί αποκλειστικά τα συμφέροντα της Ρωσίας και του ίδιου προσωπικά».

Ο Sullivan δεν είχε πει κάτι περισσότερο από το βασικό συμπέρασμα όλων των μελετητών των οργανωμένου εγκλήματος. Η κατάρρευση της σοβιετικής εποχής είχε οδηγήσει στον γάμο της κλεπτοκρατίας –της ιδιοποίησης κρατικής περιουσίας για προσωπικό όφελος των πρώην κρατικών αξιωματούχων– με το οργανωμένο έγκλημα. Τα μαφιόζικα οργανωμένα δίκτυα είχαν αναλάβει να λειτουργούν την οικονομία προς όφελος της ρωσικής ελίτ. Μια αλήθεια που δήλωνε ότι είχε ανοίξει ο ασκός του Αιόλου για δομικές αλλαγές στο διεθνές οργανωμένο έγκλημα με βάση τις ρωσικές ομάδες που ήδη είχαν μεγάλο, αν όχι το μεγαλύτερο, μερίδιο στην αγορά της ανατολικής Ευρώπης με ιδιαίτερες βλέψεις προς τη Δύση και συγκεκριμένα προς τα καρτέλ των ναρκωτικών της Λατινικής Αμερικής. Και ήταν μόλις αρχές της δεκαετίας του ’90. 

Στις αρχές του 2000, όταν ο Γιέλτσιν αποχώρησε από την ενεργό πολιτική φορτωμένος χιλιάδες κατηγορίες και πομπές εκτός από αυτή του μέθυσου, ο Πούτιν, παίρνοντας τα ηνία, είχε πει πολλά στη σκιά της διαφθοράς, της κυρίαρχης σύμπλευσης ιδιωτικής και κρατικής εγκληματικότητας. Είχε υποσχεθεί «δικτατορία του νόμου». Ως γνήσιο τέκνο της KGB είχε, όμως, συγκεκριμένο σχέδιο για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος. Σχέδιο που δεν ήταν ακριβώς δικό του αλλά κληροδότημα ενός ολόκληρου μηχανισμού που είχε αρχίσει να στήνει ήδη ο Στάλιν από την εποχή των γκούλαγκ.

Ο Πούτιν, από τον πρώτο κιόλας χρόνο ανάληψης της εξουσίας, άρχισε να συλλαμβάνει τα πιο ηχηρά ονόματα του οργανωμένου εγκλήματος στη Ρωσία, όχι για να επιβάλει τον νόμο και την τάξη αλλά για να χτίσει τις συνεργασίες μαζί τους. Πώς; Όπως αναλύουν οι συντάκτες της OCCRP, αφού τους έκλεισε στη φυλακή άρχισε να κάνει μυστικές διαπραγματεύσεις μαζί τους και σταδιακά να απελευθερώνει μερικούς, μέχρι που στην αγορά βγήκαν όλα τα μεγάλα αρχηγικά ονόματα των μεγαλύτερων εγκληματικών οργανώσεων. Με αυτόν τον τρόπο ο Πούτιν ενσωμάτωσε μέσα στους κρατικούς μηχανισμούς όλη την εξουσία, τη δύναμη αλλά και τις οργανωτικές δομές που είχε το οργανωμένο έγκλημα. Δεν είχαν περάσει καλά καλά ούτε δέκα χρόνια από τότε που είχε διαλυθεί ολόκληρο το σκληρό γραφειοκρατικό οικοδόμημα της ΕΣΣΔ και ως εκ τούτου οι εγκληματικές οργανωτικές δομές ήταν οι μόνες που μπορούσαν να λειτουργήσουν και να υποκαταστήσουν την απουσία των κρατικών. Ο εγκληματικός υπόκοσμος ευδοκιμούσε όσο ποτέ άλλοτε στην Ευρώπη, κάτι που συνεχίζει ακόμα και στις μέρες μας. Η Solntsevskaya Bratva είναι η ισχυρότερη ρώσικη μαφιόζικη οργάνωση. Δημιουργήθηκε στα τέλη του ’80 από έναν πρώην σερβιτόρο, τον Sergei Mikhailov, ο οποίος είχε φυλακιστεί για απάτες και μέσα στις φυλακές άρχισε να στήνει τον κεντρικό μηχανισμό. Η οργάνωσή του εξελίχθηκε στο απόλυτο συνώνυμο της ρωσικής μαφίας. Το περιοδικό Fortune αναφέρει ότι η Solntsevskaya Bratva, όσον αφορά στον κύκλο εργασιών, είναι σε υψηλότερη θέση από την ιαπωνική Yakuza και το μεξικανικό καρτέλ Sinaloa. Όλες οι αναλύσεις που έχουν κάνει οι ειδικοί της OCCRP, αλλά και διεθνείς φορείς που παρακολουθούν το οργανωμένο έγκλημα καθώς και μυστικές υπηρεσίες, συγκλίνουν στο γεγονός ότι ο Πούτιν ταύτιζε τις δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος με την ανάπτυξη της ρωσικής οικονομίας αλλά και με την προώθηση κάθε τι που στο μυαλό το δικό του και της κλειστής κάστας των συνεργατών του αντιπροσώπευε τα λεγόμενα «ρωσικά συμφέροντα». 

Η Solntsevskaya Bratva είναι η φυσική μετεξέλιξη των Vory (κλέφτες), παράνομοι και γενικώς εγκληματίες, που χρησιμοποίησε ο Στάλιν για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των γκούλαγκ. Βέβαια, ο Στάλιν είχε ήδη συνεργαστεί με διάφορους γκάνγκστερ πριν από την επανάσταση σε ληστείες τραπεζών, μέχρι και πειρατείες, ώστε να βρεθούν χρηματοδοτικοί πόροι για την επιτυχία της επανάστασης των μπολσεβίκων. Όπως γράφει ο Mark Galeotti, Βρετανός συγγραφέας και ειδικός στο ρωσικό οργανωμένο έγκλημα καθώς το μελέτησε για τουλάχιστον τρεις δεκαετίες, ο Στάλιν έπεισε πολλούς από αυτούς να συνεργαστούν με το σκληρό καθεστώς στη διαχείριση των υπολοίπων κρατουμένων στα γκούλαγκ ως επιστάτες και έμπιστοι με αντάλλαγμα την προνομιακή τους μεταχείριση. Όταν ο Στάλιν πέθανε το 1953 τα γκούλαγκ άνοιξαν και μαζί με τους χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους απελευθερώθηκαν και οι εγκληματίες - συνεργάτες των Αρχών. Αυτοί ήταν που άρχισαν να θεμελιώνουν όχι μόνο τη σύγχρονη μορφή του ρωσικού υποκόσμου αλλά, κυρίως, τη σχέση του ολοκληρωτικού κράτους και των μηχανισμών του με αυτόν.

Κατά καιρούς, όπως έχουν καταγράψει και οι ερευνητές της OCCRP, διάφορα πρόσωπα του οργανωμένου εγκλήματος έχουν πρωταγωνιστήσει ακόμα και σε μεταφορές όπλων από τον ρωσικό στρατό προς τους αυτονομιστές αντάρτες στην Ουκρανία, στις λεγόμενες «λαϊκές δημοκρατίες» την «απελευθέρωση» των οποίων επικαλέστηκε ο Πούτιν για να σπείρει τον όλεθρο και τη δυστυχία σε ολόκληρη την Ουκρανία. Ενδεικτικό, όπως αναφέρουν, είναι το γεγονός ότι ερευνητές της OCCRP δουλεύοντας undercover αγόρασαν όπλα από τη 14η Στρατιά του ρωσικού στρατού στην αποσχισθείσα περιοχή της Μολδαβίας, γνωστή ως Υπερδνειστερία, με τη μεσολάβηση ανθρώπων του οργανωμένου εγκλήματος. Ερευνητής που συμμετείχε σε εκείνη την αγοραπωλησία θα σημειώσει σε σχετικό ρεπορτάζ, γύρω στα τέλη του 2014: «Για χρόνια ο Πούτιν έχει δημιουργήσει ουδέτερα κράτη που διοικούνται από κακοποιούς του οργανωμένου εγκλήματος, όπως η Υπερδνειστερία, η Νότια Οσετία, η Αμπχαζία και τώρα η Κριμαία και το Ντονμπάς». 

Επίσης, οι ερευνητές εξέτασαν ένα ιδιαιτέρως εξελιγμένο σύστημα ξεπλύματος μαύρου χρήματος που είχαν στήσει σε συνεργασία με ομάδες του ρωσικού και του μολδαβικού υποκόσμου μέσω ρωσικών τραπεζών - πλαστών τραπεζικών δανείων και διεφθαρμένων Μολδαβών δικαστών. Μια εκ των τραπεζών συνδεόταν με τον ξάδελφο του Πούτιν. Ουσιαστικά το σύστημα μετέφερε χρήματα των ολιγαρχών, διεφθαρμένων κυβερνητικών στελεχών και υψηλών ονομάτων του οργανωμένου εγκλήματος στην Ευρώπη μέσω μιας συγκεκριμένης λετονικής τράπεζας. Υπήρχαν πολλές αποδείξεις ότι μεγάλα ποσά από αυτά είχαν χρησιμοποιηθεί για να εξυπηρετήσουν πολιτικούς σκοπούς του Πούτιν. Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι ο παρανοϊκός πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία μπορεί να τερματιστεί όταν οι οικονομικές κυρώσεις προς τη Ρωσία πλήξουν καίρια τους προϋπολογισμούς του οργανωμένου εγκλήματος…