Η στρατιωτικοποίηση της αστυνομίας και το Φέργκιουσον του Μιζούρι

Τις τελευταίες εβδομάδες ολόκληρη η υφήλιος παρακολουθεί εμβρόντητη τις εικόνες από το Φέργκιουσον του Μιζούρι. Αστυνομικές δυνάμεις με πλήρη στρατιωτικό εξοπλισμό, αυτόματα όπλα στραμμένα προς διαδηλωτές, τανκς και ερπυστριοφόρα να κυκλοφορούν στους δρόμους του πανέμορφου προαστίου του Σέιντ Λούις.

Η αφορμή για αυτή την παράδοξη - για τα δεδομένα και τη μακρά ιστορία των Η.Π.Α στις ατομικές ελευθερίες - εικόνα δεν ήταν άλλη από τις έντονες διαδηλώσεις των πολιτών του Φέργκιουσον στο άκουσμα του θανάτου του Μάικλ Μπράουν από τις έξι σφαίρες του αστυνομικού Ντάρεν Ουίλσον. Οι πολίτες της μικρής πόλης των 21.000 κατοίκων, στην πλειοψηφία τους αφροαμερικανοί (69%), κατέβηκαν στους δρόμους ζητώντας δικαιοσύνη.

Υπάρχουν δύο κύρια αίτια για την αγανάκτηση των πολιτών. Από τη μία πλευρά, δεν είναι η πρώτη φορά που ένας νέος, άοπλος αφροαμερικανός καταλήγει νεκρός από χέρια αστυνομικού. Ίσως εξίσου σημαντικό όμως να είναι και το δεύτερο αίτιο της εξέγερσης του Φέργκιουσον. Η στρατιωτικοποίηση των αμερικανικών αστυνομικών τμημάτων ανά την χώρα έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε οι τοπικές αστυνομικές δυνάμεις να θυμίζουν στρατιωτικές μονάδες εισβολής ξένων χωρών, όπως αυτες που είδαμε τα προηγούμενα χρόνια να προελαύνουν στην Καμπούλ ή τη Μοσούλη.

Η ιστορία της στρατιωτικοποίησης της αστυνομίας, που αξίζει να σημειωθεί πως δεν ελέγχεται από το κεντρικό, ομοσπονδιακό κράτος αλλά από τις πολιτείες και τις κομητείες, ξεκινά τη δεκαετία του 80 με σκοπό την επικράτηση στον λεγόμενο «πόλεμο κατά των ναρκωτικών». Η εξάπλωση των ειδικών αστυνομικών δυνάμεων (SWAT) ήταν τόσο δραματική που, όπως παρατηρεί ο κορυφαίος μελετητής του θέματος και αρθρογράφος της Washington Post, Radley Balko στο υπό έκδοση στα ελληνικά «Peace, Love, & Liberty», από το 1984 μέχρι το 2005, ο αριθμός των πόλεων 25.000 – 50.000 κατοίκων που διέθεταν τμήμα ειδικών αστυνομικών δυνάμεων αυξήθηκε από περίπου 25% σε 80%.

Η εξάπλωση των βαριά οπλισμένων αστυνομικών δυνάμεων έλαβε νέα τροπή μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου. Ειδικά προγράμματα της υπηρεσίας εσωτερικής ασφάλειας των ΗΠΑ (Homeland Security) όπλισαν τοπικά αστυνομικά τμήματα με τανκς και άλλα βαριά οχήματα στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Η εξάπλωση των κρατικών προγραμμάτων παραχώρησης εξοπλισμού από τον στρατό στα τοπικά αστυνομικά τμήματα έφτασε σε σχεδόν τραγελαφικά επίπεδα, όπως όταν το 2011 το αστυνομικό τμήμα του Κιν στο Νιού Χάμπσαϊρ, αγόρασε ένα τεθωρακισμένο όχημα τύπου Lenco Bearcat αξίας εκατοντάδων χιλιάδων δολλαρίων (φωτό) προκειμένου να προφυλάξει το ετήσιο φεστιβάλ κολοκύθας.

Η ιστορία που παρακολουθούμε είναι λίγο πολύ γνωστή από την σκοπιά της γραφειοκρατικής και πολιτικής οργάνωσης των δημοκρατιών. Οι έχοντες την εξουσία έχουν την υποχρέωση να δείξουν ότι αγωνίζονται για την ασφάλεια των πολιτών. Οι αμυντικές δαπάνες των Η.Π.Α. ήταν μέχρι πρότινος στο απυρόβλητο από τη δεκαετία του 80. Οι υπηρεσίες του στρατού που συνεχώς αναβαθμίζουν τον οπλισμό τους, με την πάροδο του χρόνου αντικαθιστούν τον ξεπερασμένο τους εξοπλισμό με νέα, πιο αποδοτικά, πιο εξελιγμένα όπλα και οχήματα. Έτσι λοιπόν, ό,τι δεν μπορεί ή δεν αξίζει να πουληθεί στο εξωτερικό καταλήγει στο αστυνομικό τμήμα της γειτονιάς. Η παραλαβή τέτοιων όπλων και οχημάτων χαιρετίζεται αρχικά με αίσθημα υπερηφάνειας από την τοπική κοινότητα. Οι πολίτες έχουν προς στιγμήν την ψευδαίσθηση της αυξημένης ασφάλειας και αυτό συχνά μεταφράζεται σε αυξημένες δημοτικότητες και εν τέλει ψήφους για τους πολιτικούς.

Όμως όταν δοθεί η κατάλληλη αφορμή, όπως στο Φέργκιουσον του Μιζούρι, τα τανκς, τα αυτόματα, τα Bearcats, και ο υπόλοιπος βαρύς οπλισμός καταλήγουν να στρέφονται εναντίον των μοναδικών «εχθρών» που πραγματικά βρίσκονται σε αυτές τις μικρές πόλεις: εναντίον των απλών πολιτών που πριν λίγο καιρό επικροτούσαν την αυξημένη ασφάλεια, τη γενναιότητα των ενόπλων δυνάμεων, και τη μαχητική διεκδίκηση του τοπικού αστυνομικού προϊσταμένου. Και που οδήγησε λοιπόν το μικρό Φέργκιουσον η στρατιωτικοποίηση της αστυνομίας;

Οι αναταραχές που παρακολουθούμε από τις 9 Αυγούστου έδειξαν ότι από τη στιγμή που οι αστυνομικοί αρχίζουν να αισθάνονται στρατιώτες, ένα σημαντικό μέρος τους παύει να «υπηρετεί και να προστατεύει» και αρχίζει να επιβάλλει και να επιβάλλεται. Για τα δεδομένα της Αμερικής, η απαγόρευση της κυκλοφορίας, οι συλλήψεις δημοσιογράφων σε ένα εστιατόριο φαστ-φουντ, οι ρίψεις δακρυγόνων και οι συλλήψεις ειρηνικών διαδηλωτών δεν είναι συνηθισμένα φαινόμενα στην ημερήσια ατζέντα. Όμως στο Μιζούρι αυτά συνέβησαν σαν να ήταν απλά αναπόφευκτα.

Το συμπέρασμα από το τραγικό συμβάν του θανάτου του Μάικλ Μπράουν είναι ότι έφτασε η ώρα να γίνει μια σοβαρή προσπάθεια αποκλιμάκωσης των στρατιωτικών εξοπλισμών των αμερικανικών αστυνομικών τμημάτων.