Σχόλιο για τον πόλεμο στην Ουκρανία μετά τη ρωσική εισβολή και τη συζήτηση περί ευθυνών της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναπαράγεται ένας συγκριτικός χάρτης. Από τη μια πλευρά παρουσιάζεται η Ευρώπη το 1988 και από την άλλη η Ευρώπη το 2022. Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι το ΝΑΤΟ επεκτάθηκε προς τα ανατολικά στα χρόνια που μεσολάβησαν. Όσοι αναδημοσιεύουν τον χάρτη, το κάνουν για να υπογραμμίσουν ότι το ΝΑΤΟ έχει περικυκλώσει τη Ρωσία.
Οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης εξέλεξαν μέσα από ελεύθερες εκλογές κυβερνήσεις, οι οποίες προχώρησαν στην ένταξη των χωρών τους στην Βορειοατλαντική Συμμαχία, μετά από αποφάσεις των κοινοβουλίων. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ ήταν μια ενέργεια άσκησης της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας των χωρών αυτών.
Πριν από την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης ήταν ενταγμένες στο σύμφωνο της Βαρσοβίας, μια συμμαχία στην οποία ηγεμονικό ρόλο είχε η Σοβιετική Ένωση (Οι βαλτικές χώρες είχαν προσαρτηθεί με τη βία στην ΕΣΣΔ). Κανείς δεν είχε ρωτήσει τους πολίτες των χωρών αυτών αν ήθελαν την ένταξη στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας, όπως και κανείς δεν τους ρώτησε αν ήθελαν το κομμουνιστικό καθεστώς. Το αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης των πολιτών εμφανίζεται στους χάρτες σαν προβληματικό, ενώ η επιβολή της Σοβιετικής Ένωσης εμφανίζεται σαν κανονικότητα.
Ο χάρτης αποτελεί επιχείρημα για δήθεν περικύκλωση της Ρωσίας από το ΝΑΤΟ. Όμως μια προσεκτική ματιά στον χάρτη αποδεικνύει ότι μόνο ένα πολύ μικρό μέρος της αχανούς χώρας συνορεύει με χώρες του ΝΑΤΟ. Ακόμη και εάν η Ουκρανία έμπαινε στο ΝΑΤΟ, πάλι δεν θα υπήρχε καμία περικύκλωση.
Ο χάρτης είναι μέρος της προσπάθειας να εμφανιστεί ότι η Ρωσία έχει δικαιολογίες για την εισβολή. Στην ίδια προσπάθεια εντάσσεται και η συχνή αναφορά από αρκετούς που καταδικάζουν την εισβολή σε «μεγάλες ευθύνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Η Εφημερίδα Αυγή σημειώνει στην πρώτη σελίδα της παρουσιάζοντας τα κύρια σημεία της ομιλίας του Αλέξη Τσίπρα στη βουλή: «Η ευθύνη ανήκει στον Πούτιν. Δεν παραβλέπουμε όμως τα λάθη και τις ευθύνες της ΕΕ. Το Διεθνές Δίκαιο δεν μπορεί κανείς να το επικαλείται αλά καρτ» (2/3/2022).
Αναρωτήθηκα σε τι μπορεί να έχει φταίξει η Ευρωπαϊκή Ένωση στην εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. Οι ηγέτες των μεγαλύτερων χωρών της Ένωσης, της Γερμανίας και της Γαλλίας, προσπάθησαν να μεσολαβήσουν ώστε να αποφευχθεί η εισβολή. Οι προσπάθειές τους απέτυχαν γιατί, όπως φάνηκε, η εισβολή ήταν προαποφασισμένη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενίσχυσε την Ουκρανία, το θύμα της εισβολής. Δέχεται και περιθάλπει εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες. Οι οικονομικές κυρώσεις προς τη Ρωσία αποφασίστηκαν παρότι δημιουργούν σημαντική ζημιά και στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αποφάσισαν δικές τους κυρώσεις προς ρωσικές συνεργαζόμενες επιχειρήσεις, χωρίς να υπολογίσουν τα κέρδη που χάνουν.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε από τα ερείπια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου για να γίνει η ήπειρός μας ήπειρος ειρήνης, δημοκρατίας και ευημερίας. Στην ΕΕ η ελεύθερη οικονομία συνδέεται με ένα ισχυρό πλέγμα κοινωνικής προστασίας. Η επιτυχία της Ένωσης φάνηκε και από την ευημερία που έφερε η ένταξη σε αυτή των φτωχών πρώην κομμουνιστικών χωρών της ανατολικής Ευρώπης. Οι χώρες αυτές κατέκτησαν μέσα σε λίγες δεκαετίες ένα αξιοζήλευτο επίπεδο ζωής.
Η επιτυχία των χωρών αυτών είναι πρόκληση για την Ουκρανία, η οποία επιζητεί να ακολουθήσει τον δυτικοευρωπαϊκό δρόμο και γυρίζει την πλάτη στον ισχυρό γείτονά της. Αν φταίει σε κάτι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ότι ανάμεσα στον αυταρχισμό του Πούτιν και στην ευημερία της Δύσης οι Ουκρανοί ψηφίζουν Ευρώπη. Αν φταίει σε κάτι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ότι υπάρχει.
