Για τη μεταφορά εννέα Υπουργείων από το κέντρο της Αθήνας

Το νέο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο για τη βιώσιμη και δίκαιη μετάβαση θέτει ως προϋπόθεση η κάθε πολιτική απόφαση να λαμβάνεται με γνώμονα τον κοινωνικό αντίκτυπο. Για τον λόγο αυτό πρέπει να γίνεται ουσιαστική διαβούλευση πριν παρθεί η οποιαδήποτε απόφαση. Στην Ελλάδα δυστυχώς, η διαβούλευση είναι εντελώς προσχηματική, ενώ όταν αφορά τροπολογίες δεν γίνεται καθόλου. Αυτό είναι κάτι σύνηθες, μας στεναχωρεί για τη χώρα μας, αλλά δεν μας εκπλήσσει. Ωστόσο, να απουσιάζουν από τις αποφάσεις τα αρμόδια Υπουργεία, όχι μόνο μας εκπλήσσει αλλά είναι και πρωτοφανές για ένα ευρωπαϊκό δημοκρατικό κράτος. Εύλογα λοιπόν η απόφαση για τη μεταφορά των εννέα Υπουργείων από το κέντρο της Αθήνας στην έκταση της ΠΥΡΚΑΛ στη Δάφνη, από τα Υπουργεία Ανάπτυξης και Οικονομικών και όχι από το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος, δημιουργεί προβληματισμό και ανησυχία τόσο στη Κοινωνία των Πολιτών όσο και στην Επιστημονική Κοινότητα. «Εάν το σχέδιο, η σύλληψη και ο στόχος του σχεδίου μετεγκατάστασης εκκινεί και στηρίζεται αποκλειστικά σε οικονομοτεχνική βάση, χωρίς να λαμβάνει παράλληλα υπόψη τον υφιστάμενο χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό στο λεκανοπέδιο της Αθήνας σε συνδυασμό με την τροπολογία με την οποία θεσμοθετείται πολεοδομικά η δυνατότητα υποδοχής του Κυβερνητικού Πάρκου στην ΠΥΡΚΑΛ, εγείρει σοβαρά ερωτηματικά για τη νομιμότητα, επιστημονική δεοντολογία, τη διαφάνεια, τη συμμετοχή και εν τέλει, τη δημοκρατικότητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων» είπαν στη κοινή συνέντευξη τύπου εκπρόσωποι της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), του Συλλόγου Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ) και του Συλλόγου Ελλήνων Μηχανικών Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΣΕΜΠΧΠΑ).

Η διπλή παρέμβαση

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια διπλή παρέμβαση που δεν επηρεάζει μόνο το κέντρο της Αθήνας, από όπου θα φύγουν τα εννέα Υπουργεία, αλλά και την περιοχή της Δάφνης-Υμηττού που πρόκειται να μετεγκατασταθούν. Για την Αθήνα δεν υπάρχει κανένας σχεδιασμός για το τι θα γίνουν τα κτίρια αυτά όταν αδειάσουν αλλά ούτε για την περιοχή υποδοχής εάν έχει τις υποδομές και τη δυνατότητα να δεχτεί όλο αυτό το κόσμο.

«Η παρέμβαση δεν είναι συμβατή με τον στρατηγικό σχεδιασμό για το Μητροπολιτικό Συγκρότημα βάσει του Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας όσον αφορά τα κρίσιμα θέματα της διεθνούς ανταγωνιστικότητας του μητροπολιτικού κέντρου και της χωροθέτησης της επιτελικής διοίκησης» λέει η Πολεοδόμος και Πρόεδρος του Συμβουλίου Θεσμικού Πλαισίου της ΕΛΛΕΤ, Μάρω Ευαγγελίδου, και τονίζει ότι έρχεται και σε αντίθεση και με το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης για το Ιστορικό Κέντρο (ΣΟΑΠ) αφού δεν υπάρχει κανένας σχεδιασμός για το τι θα γίνουν στην Αθήνα αυτά τα κτίρια όταν αδειάσουν. «Δεν υπάρχει κανένας λόγος να προστεθούν καινούργια κενά κτίρια στην Αθήνα για να αναζωογονηθούν μετά. Ας φτιάξουμε αυτά που ήδη υπάρχουν και υποβαθμίζουν την πόλη» λέει η κ. Ευαγγελίδου.

Δεν είναι όμως ότι παραβιάζεται μόνο το ΣΟΑΠ που προβλέπει «αντιστροφή της τάσης απομάκρυνσης επιτελικών δημοσίων φορέων από το κέντρο της Αθήνας», υπάρχει σοβαρό θεσμικό θέμα και με την παραβίαση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τη Στρατηγική Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Ε.Π.Ε) η οποία βασίζεται σε εξέταση εναλλακτικών σεναρίων, σε πρώιμο στάδιο, δηλαδή πριν ληφθούν οι οριστικές αποφάσεις, καθώς και σε διαβούλευση με τους πολίτες και τους εμπλεκόμενους φορείς. «Οι επιστημονικοί φορείς που μπορούν να συμβάλουν είναι απόντες» θα πει με πικρία η Πρόεδρος του ΣΕΠΟΧ, Σοφία Αυγερινού- Κολώνια, αφού για το σχέδιο της μετεγκατάστασης όχι μόνο καταστρατηγήθηκαν οι αρχές του πολεοδομικού και χωρικού σχεδιασμού, του οποίου βασικός πυλώνας είναι η δημόσια διαβούλευση, αλλά όλο αυτό γίνεται εν κρυπτώ χωρίς να έχει δημοσιοποιηθεί, από την άνοιξη μέχρι σήμερα το πλήρες σχέδιο της μετεγκατάστασης ώστε η επιστημονική κοινότητα να μπορέσει να εκτιμήσει τις επιπτώσεις.

Ο προβληματισμός όμως δεν είναι μόνο για την Αθήνα αλλά και για την περιοχή υποδοχής αφού συνεπάγεται την μετακίνηση χιλιάδων εργαζομένων από τα εννέα υπουργεία αλλά και των ακόμη περισσότερων πολιτών που τα επισκέπτονται. Θα μπορέσει να ανταποκριθεί η περιοχή; Το μετρό της Δάφνης είναι επαρκές; Το βράδυ που η περιοχή θα ερημώνει; Η αύξηση των ενοικίων που θα πλήξει τα αδύναμα νοικοκυριά; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που θέτουν οι φορείς αφού η απόφαση της μετεγκατάστασης προκαταλαμβάνει τον πολεοδομικό σχεδιασμό για την περιοχή υποδοχής.

Η Πρόεδρος ΣΕΜΠΧΠΑ, Αιμιλία Αλεξανδροπούλου έβαλε και το θέμα της μετεγκατάστασης του εργοστασίου της ΠΥΡΚΑΛ στο Λαύριο. «Θα πρέπει να μην εξετάζουμε ξεχωριστά την Αθήνα, τη Δάφνη και το Λαύριο, αλλά συνολικά. Θα έπρεπε να μην κοιτάμε από την πλευρά των επενδύσεων μόνο, αλλά και από την πλευρά της κοινωνίας» είπε χαρακτηριστικά, «αφού η απόφαση για μια επένδυση δεν μπορεί να προηγείται του σχεδιασμού».

«Ο χώρος της ΠΥΡΚΑΛ είναι ζωντανός χώρος που παράγει μεταλλικά μέρη πυρομαχικών. Δεν είναι εγκαταλειμμένος χώρος όπως τον παρουσιάζει η Κυβέρνηση» θα πει ο κ. Σαράντης από το Σωματείο Εργαζομένων της ΠΥΡΚΑΛ που αναγνωρίζει ότι ένας βιομηχανικός χώρος δεν πρέπει να βρίσκεται μέσα στον οικιστικό ιστό ωστόσο και η μεταφορά στο Λαύριο ακριβώς το ίδιο πρόβλημα θα δημιουργήσει καθώς και κοινωνικές αντιδράσεις.

Η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού θα στοιχίσει στην Αθήνα

Όταν τα σχέδια για την Αθήνα πηγάζουν μέσα από την νεοφιλελεύθερη λογική του κέρδους και όχι από τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τότε είναι σίγουρο ότι η πόλη βρίσκεται μπροστά στη παρακμή της. Στην διάρκεια της οικονομικής κρίσης το AirBnb έκανε την εμφάνισή του στο κέντρο της πόλης με πολλούς κατοίκους να εκτοπίζονται, και τις κατοικίες τους να καταλαμβάνουν τουρίστες που ήθελαν να ζήσουν την εμπειρία μιας χώρας σε κρίση. Η πόλη άρχισε σταδιακά να υποβαθμίζεται και η υποβάθμιση αυτή έγινε πολύ ορατή κατά τη διάρκεια της καραντίνας που οι τουρίστες έφυγαν, τα ξενοδοχεία έκλεισαν και η Αθήνα μετατράπηκε σε μια πόλη φάντασμα. 

Σήμερα η Αθήνα φαίνεται να αλλάζει ξανά φυσιογνωμία με το φαινόμενο των ψηφιακών νομάδων. Των νέων ανθρώπων που μετακινούνται συνεχώς και δουλεύουν από διαφορετικές πλευρές του πλανήτη με εργαλείο ένα λάπτοπ. Όσες κατοικίες γλύτωσαν το Airbnb, τώρα περνούν στα χέρια των εταιρειών real estate. Τα ενοίκια ανεβαίνουν και οι εναπομείναντες κάτοικοι του κέντρου υποχρεώνονται να μετακινηθούν. Ίσως αυτό να απαντά και στο ερώτημα τι θα γίνουν τα κενά κτίρια των Υπουργείων. Οι πόλεις όμως δεν μπορούν να είναι λειτουργικές χωρίς τους κατοίκους τους. Μόνο με τουρίστες.

«Σήμερα το κέντρο της Αθήνας έχει πρόβλημα. Δεν είναι όπως ήταν πριν από είκοσι χρόνια» θα πει ο πρώην Πρόεδρος του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας, Γ.Πολύζος, που μας μεταφέρει και την πληροφορία ότι εκτός από τα εννέα υπουργεία που θα μετεγκατασταθούν, ακούγεται ότι και η ΔΕΗ θα μεταφερθεί δίπλα στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, ενώ και τα κεντρικά κτίρια των Τραπεζών θα μεταφερθούν στο Ελληνικό. «Αισθανόμαστε ότι το κέντρο υπερτερεί της Μητροπολιτικής Αθήνας και θέλουμε να το αλλάξουμε; όχι. Αντίθετα λόγω κλιματικής αλλαγής πρέπει να προχωράμε στις μειώσεις των αποστάσεων, στις συμπαγείς πόλεις και στις μικτές χρήσεις Γης» λέει ο κ. Πολύζος που βλέπει την Αθήνα να οδηγείται σε υπολειτουργικότητα.

Την ανησυχία τους όμως εκφράζουν και οι επαγγελματίες του κέντρου που παρακολουθούν στενά το θέμα. Ο κ. Σωτήρης Αντωνίου από το Δ.Σ του Εμπορικού Συλλόγου της Αθήνας θυμάται την ερήμωση της Μητροπόλεως όταν το Υπουργείο Παιδείας μεταφέρθηκε και σχολιάζει για τη σημερινή κατάσταση: «Τα Airbnb, τα ξενοδοχεία και οι τουριστικές υποδομές έχουν φτάσει στα όρια της την Αθήνα. Η πόλη έχει επιβαρυνθεί πολύ και πρέπει να επανασχεδιαστεί από την αρχή». 

Η Αθήνα χρειάζεται να επανασχεδιαστεί, η χώρα χρειάζεται να επανασχεδιαστεί αλλά όπως λέει και η κ. Αλεξανδροπούλου «πρώτα ονειρευόμαστε, μετά σχεδιάζουμε και μετά υλοποιούμε». Στην Ελλάδα δεν τηρείται αυτή η σειρά. Δεν τηρήθηκε ποτέ, και είδαμε πού οδηγηθήκαμε. Σήμερα όμως τα ψέματα έχουν τελειώσει. Η Ευρώπη πληρώνει για τη Μετάβαση αλλά απαιτεί να είναι Δίκαιη. Και για την Ευρωπαϊκή Ένωση η Δίκαιη Μετάβαση συνοψίζεται στη φράση «Συμμετοχή των Πολιτών»... αλλιώς λεφτά δεν έχει.