Ερίκ Ζεμούρ: Ποιος είναι ο δημοσιογράφος και πολιτικός που διεκδικεί την προεδρία της Γαλλίας; Πού οφείλεται η δημοτικότητά του;
Ο Ερίκ Ζεμούρ δεν είναι καινούργιος στον δημόσιο διάλογο στη Γαλλία. Έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος σε εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας όπως η Quotidien de Paris και η Figaro, ενώ από το 2000 συμμετείχε σε τηλεοπτικά talk show με μεγάλη ακροαματικότητα. Τα δοκίμιά του γύρω από τον ανδρισμό (και εναντίον του σύγχρονου φεμινισμού), γύρω από το Ισλάμ κι από την ανάγκη να ξαναβρεί η Γαλλία αυτό που ο Ζεμούρ θεωρεί πως έχει χάσει –την εθνική της κυριαρχία– έχουν σημειώσει μεγάλη επιτυχία. Για πολύ καιρό, καθώς οι ιδέες του ακούγονταν παρόμοιες με εκείνες της Συσπείρωσης της Μαρίν Λεπέν, φαινόταν πως, αν έπαιρνε την απόφαση να πολιτευτεί θα έβρισκε θέση δίπλα στη Λεπέν. Αλλά εδώ και πάνω από ένα χρόνο, μεθυσμένος από τη μεγάλη δημοσιότητα –όλοι ασχολούνται μαζί του– αποφάσισε να ακολουθήσει τον δικό του δρόμο: κι αν δεν έχει ακόμα δηλώσει επισήμως την υποψηφιότητά του στις προεδρικές του Μαΐου είναι επειδή από τη στιγμή που τη δηλώσει υπόκειται σε περιορισμούς μεντιακής έκθεσης.
Ο 63χρονος Ζεμούρ προέρχεται από γαλλική εβραϊκή οικογένεια της Αλγερίας που εγκαταστάθηκε στη Γαλλία μετά τον πόλεμο της Αλγερίας: ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του ως Γάλλο βερβερικής καταγωγής. Μεγάλωσε σε λαϊκά προάστια και λαϊκές παρισινές γειτονιές, σπούδασε πολιτικές επιστήμες –χωρίς ιδιαίτερες διακρίσεις– και εργάστηκε σε περιοδικά και εφημερίδες που κινούνταν από το κέντρο μέχρι τη χριστιανική δεξιά. Όλα αυτά τα χρόνια βρισκόταν στη δημοσιότητα κυρίως για τις θέσεις του απέναντι στους μουσουλμάνους, οι οποίες του στοίχισαν κάμποσες δίκες για ρατσισμό και προτροπή σε φυλετικό μίσος. Αυτές οι δίκες που θεωρήθηκαν από πολλούς περιορισμός της ελευθερίας του λόγου ενίσχυσαν τη δημοτικότητά του. Στο μεταξύ, στα άρθρα και στα βιβλία του ασκούσε κριτική στη δεξιά τού Ζακ Σιράκ η οποία γλίστρησε στα αριστερά, στην ιδεολογία του αντιρατσισμού, στις φεμινίστριες, στην κληρονομιά του Μάη ’68 που, κατά τη γνώμη του, προκάλεσε στη Γαλλία ένα είδος αυτοκτονικής διάθεση. Παραλλήλως, ο Ζεμούρ, στις τηλεοπτικές εκπομπές, παρουσίαζε μια εκδοχή για τη γαλλική ιστορία που καθησύχαζε πολλούς από την παλαιά δεξιά: αρνείται ότι οι γαλλικές ηγεσίες συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς, πλέκει το εγκώμιο του Ναπολέοντα –τον οποίον το κίνημα της πολιτικής ορθότητας έχει αποκαθηλώσει– και τροφοδοτεί μια κάποια ιδέα για το γαλλικό μεγαλείο που υποτίθεται ότι μπορούν να ανακτήσουν οι Γάλλοι.
Η λογική του είναι η γαλλική υπεροχή «γκολικού-βοναπαρτιστικού τύπου», η πλήρης αφομοίωση των αλλοδαπών, ο τερματισμός της μετανάστευσης, η έξοδος της Γαλλίας από την ΕΕ (δεν το διατυπώνει ανοιχτά αλλά το υπονοεί), η αναθεώρηση της ιστορίας την οποία κατά τη γνώμη του έχει γράψει μεροληπτικά η αριστερά και ο σεβασμός της πολιτιστικής παράδοσης. Δεν κάνει λόγο για την οικονομία και αντίθετα από τη Μαρίν Λεπέν δεν χρησιμοποιεί λαϊκιστικά επιχειρήματα οικονομικού τύπου: τα επιχειρήματά του κινούνται στον χώρο του εποικοδομήματος• μιλάει συχνά για τη μεγάλη δημογραφική αντικατάσταση και για το δίκιο που έχει η Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν να μη συμμορφώνεται στις ευρωπαϊκές επιταγές. Ο Ζεμούρ θαυμάζει τους «μεγάλους άνδρες», επιμένει στο έθνος-κράτος, φοβάται την παρακμή την οποία βλέπει να εξελίσσεται ραγδαία και προτείνει ένα είδος κοινωνικού δαρβινισμού. Με λίγα λόγια αποτελεί την πεμπτουσία του συντηρητικού Γάλλου της δεκαετίας του 1950.
Οι εχθροί του τον έκαναν διάσημο ή διαβόητο, όπως το πάρει κανείς. Με το να τον χαρακτηρίζουν φασίστα και «επικίνδυνο» του αποδίδουν επιρροή που θα μπορούσε να μην έχει: η φοβία της αέναης επιστροφής του φασισμού δημιουργεί τέρατα. Η αλήθεια είναι πως ο Ζεμούρ σοκάρει όσους σοκάρονται εύκολα: ισχυρίζεται ότι η γαλλική επανάσταση του 1789 γέννησε τον νεοφιλελευθερισμό, τον ατομισμό και τον οικουμενισμό –«τα δεινά του προοδευτισμού»– και καυτηριάζει την ιδεολογία της φυλετικής, εθνοτικής και θρησκευτικής πολυμορφίας που αποτελεί ταμπού για τη Γαλλία. Γενικά, οφείλει την επιτυχία του –αυτή τη στιγμή εξασφαλίζει το 18% της πρόθεση ψήφου– στη χωρίς συμπλέγματα ρητορική του και, όπως είπα, στον τρομερό θόρυβο που κάνουν οι αντίπαλοί του.
Η διαφορά του από τη Μαρίν Λεπέν, ως τώρα τουλάχιστον, είναι ότι τοποθετείται από μόνος του στην παλιά δεξιά, ενώ η Λεπέν αποφεύγει τη ρητή προσέγγιση των δύο μεγάλων παρατάξεων και επιμένει σε λαϊκιστικά, συχνά «αριστερά», μέτρα στην οικονομία. Φαίνεται πως ο Ζεμούρ είναι πιο κοντά στην ανιψιά της Μαρίν Λεπέν, Μαριόν Μαρεσάλ, η οποία επικεντρώνεται περισσότερο από τη Μαρίν Λεπέν στον εθνικο-θρησκευτικό πόλεμο χαμηλής έντασης που κατά τη γνώμη της εκτυλίσσεται στη Γαλλία μεταξύ Γάλλων και μουσουλμάνων. Πολλοί ανιχνεύουν στον λόγο του Ζεμούρ και της Μαριόν Μαρεσάλ, μια ακροσφαλή ενθάρρυνση εμφυλίου πολέμου.
Ο Ζεμούρ προχωρεί στις δημοσκοπήσεις απειλώντας να περάσει στον δεύτερο γύρο και να βρεθεί απέναντι στον Εμανουέλ Μακρόν. Αυτό βεβαίως συμφέρει τον Μακρόν – ο Ζεμούρ δεν έχει ελπίδα μπροστά τον Μακρόν. Αλλά παραμένει ένα ιδιότυπο φαινόμενο: δεν έχει κόμμα, δεν έχει συγκεκριμένο πρόγραμμα διακυβέρνησης, δεν έχει πείρα από τη διοίκηση. Και δεν έχει γοητεία: δεν είναι ωραίος, παρά την ευγλωττία του δεν μιλάει ευχάριστα και γίνεται συχνά αγενής και προσβλητικός. Εξάλλου, η αυταρέσκεια και η μεγαλομανία του είναι ολοφάνερες – σε τι οφείλεται λοιπόν αυτή η δημοτικότητα;
Πρώτα-πρώτα, η εκφορά του λόγου «χύμα» που δίνει την εντύπωση μεγάλης αλήθειας. Δεύτερον: η έκκληση που κάνει στη δεξιά να ξαναγίνει «δεξιά» συγκινεί τους συντηρητικούς Γάλλους που νοσταλγούν τη δεξιά με δόντια σαν εκείνη που υπήρχε πριν από το 1990. Τρίτον: παίζει ρόλο η πόζα του ανθρώπου που «ξέρει»• που ξέρει σε βάθος τη γαλλική ιστορία και που εξάγει από αυτή τα σωστά συμπεράσματα (αν και στην πραγματικότητα είναι καλός μόνο στις χρονολογίες). Τέταρτον: πολλοί χειροκροτούν με ανακούφιση την επιθετικότητα που δείχνει σε δυνάμεις και κινήματα της πολιτικής ορθότητας. Προπάντων, κερδίζει τα πλήθη το σύνθημα Εργασία, Οικογένεια, Πατρίδα• τρεις ιδέες που ομολογουμένως έχουν υποχωρήσει στη Γαλλία προκαλώντας ανησυχία στους πιο συντηρητικούς πολίτες.
Ο Ζεμούρ απολαμβάνει και αξιοποιεί το κυνηγητό εναντίον του: οργανώσεις, προσωπικότητες, πολιτικό προσωπικό, δημοσιογράφοι, όλοι τον καθυβρίζουν• τον μηνύουν, τον θεωρούν δημόσιο κίνδυνο. Αν ο δημόσιος διάλογος ήταν ψύχραιμος, αν υπήρχαν αληθινά επιχειρήματα ένθεν και ένθεν, χωρίς δίκες, καταδίκες, αφαίρεση του δικαιώματος της έκφρασης, ο Ζεμούρ θα ήταν ένας ακόμα δημοσιογράφος της δεξιάς: σήμερα, στο ομιχλώδες πολιτικό τοπίο της Γαλλίας, γίνεται σταυροφόρος των δήθεν αυθεντικών ιδεών που βρίσκονται υπό διωγμό.
