Ερωτικά γκράφιτι στο Αιγαίο

Η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου πριν μια εβδομάδα μέσα από τον ιστότοπο της βρετανικής εφημερίδας The Guardian: Οι ανασκαφές του αρχαιολόγου Ανδρέα Βλαχόπουλου στην Αστυπάλαια είχαν φέρει στο φως τα "παλιότερα ερωτικά γκράφιτι" στην ιστορία της ανθρωπότητας. Χρειάστηκαν τρεις μέρες για να ανασκευάσει η Guardian την ανακρίβεια της αρχικής είδησης, καθώς αντίστοιχα αρχαιολογικά ευρήματα και ακόμα παλιότερα έχουν βρεθεί και σε άλλα σημεία του ελληνικού χώρου και προπαντός στα νησιά μας. Μέχρι τότε όμως ήταν ήδη αργά: Πολλές ελληνικές ιστοσελίδες και μέσα ενημέρωσης είχαν ήδη αναμεταδώσει την ανακριβή "είδηση" χωρίς να μπουν στον κόπο να τη διασταυρώσουν...

Το τι ακριβώς βρέθηκε στην Αστυπάλαια το διαβάζουμε στο πληρέστερο σχετικό ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στο Έθνος: Πρόκειται για δύο φαλλούς χαραγμένους σε βράχο πάνω από το ανδρικό όνομα "ΔΙΩΝ" που είναι γραμμένο ανάποδα· και σε ένα άλλο σημείο πάνω από τον όρμο Βαθύ η επιγραφή "Νικασίτιμος οίφε Τιμίωνα" που αναφέρεται σε σεξουαλική πράξη μεταξύ δύο ανδρών (το ρήμα οίφειν δήλωνε τη συνουσία, ίσως από τη λέξη οιφός που σημαίνει πέος). Τα αρχαιολογικά ευρήματα χρονολογούνται από την αρχαϊκή περίοδο, γύρω στον 6ο αιώνα π.Χ.

Φωτογραφία από τις ανασκαφές στην Αστυπάλαια

Όμως αντίστοιχα ευρήματα και ακόμα αρχαιότερα αφού χρονολογούνται από τον 7ο αιώνα π.Χ. έχουν βρεθεί και στην αρχαία Θήρα.

Συγκεκριμένα, όπως διαβάζουμε εδώ:

«Στο νοτιοανατολικό άκρο της αρχαίας πόλης της Σαντορίνης, εκεί όπου καταλήγει ο δρόμος, υπάρχει το ιερό του Καρνείου Απόλλωνα, και πίσω του υψώνεται ένας αναλημματικός τοίχος, σχεδόν ακέραιος, που στηρίζει την πλατεία όπου οι κάτοικοι γιόρταζαν στο τέλος του καλοκαιριού τα Κάρνεια. Πίσω από το μεγάλο τοίχο ήταν και το γυμνάσιο των εφήβων. Στην πλατεία τελούνταν εορτές προς τιμήν του θεού, γυμνοπαιδιές. γυμναστικοί αγώνες και υποθέτουν ότι υπήρχε κάποια σχέση μεταξύ της λατρείας του Καρνείου Απόλλωνα και των δοκιμασιών της εφηβείας. Οι τελετουργίες που λάβαιναν χώρα αφορούσαν την εκπαίδευση των εφήβων και ταυτίζονταν και με την ερωτική αφροδίσια μύηση. Οι λιπαρές παλαίστρες, η σκόνη μέσα στην κάψα του ήλιου που μεσουρανεί, η θέα των γυμνών σωμάτων, η κούραση των αγωνισμάτων, η δροσιά των εφήβων από την κωπήρεια έκκριση που στάζει πάνω στην άμμο αφήνοντας αποτύπωμα ερεθισμένου πέους.»

Εύρημα από τη Σαντορίνη

«Πάνω στους λείους βράχους ενός μικρού φυσικού σπηλαίου, προσιτού από την αυλή του γυμνασίου, οι έφηβοι εραστές χάραζαν συγχαρητήρια προς τους ερωμένους. Μερικές από αυτές τις λάγνες επιγραφές έχουν δημιουργήσει εδώ και έναν αιώνα σούσουρο στην κοινότητα των αρχαιολόγων:

"Ο ΦΕΙΔΙΠΠΙΔΑΣ ΣΥΝΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ, Ο ΤΙΜΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ Ο ΕΜΦΕΡΗΣ ΚΙ ΕΓΩ ΣΥΝΟΥΣΙΑΣΤΗΚΑΜΕ[.".

Ο ΕΜΠΥΛΟΣ . ΕΙΝΑΙ ΠΟΡΝΟΣ. Ο ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ ΣΥΝΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ . ΧΟΡΕΥΕ ΜΑ ΤΟΝ ΑΠΟΛ(Λ)ΩΝΑ.

"Ο ΚΡΙΜΩΝ ΣΥΝΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ ΕΔΩ ΜΕ ΤΟΝ ΑΜΟΤΙΩΝΑ".

"ΜΑ ΤΟΝ ΔΕΛΦΙΝΙΟ, Ο ΚΡΙΜΩΝ ΣΥΝΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ Μ' ΕΝΑ ΑΓΟΡΙ, ΑΔΕΛΦΟ ΤΟΥ ΒΑΘΥΚΛΗ".

"Ο ΠΥΜΙΚΗΔΗΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΚΑΜΟΤΑ".

"Ο ΚΡΙΜΩΝ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ." 

"Ο ΑΙΝΗΣΙΣ ΕΙΝΑΙ ΡΩΜΑΛΕΟΣ, Ο ΜΕΝΙΑΔΑΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΩΤΟΣ" 

".] ΕΙΝΑΙ ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΟΣ ΜΕ ΤΟΝ [Φ]ΑΝΟΚΛΗ"

"Ο ΚΥΔΡΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ".

"Ο ΚΟΡΑΞ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΟΣ Ο ΓΙΟΣ ΤΟΥ .]ΡΟΝΟΥ'.»

Το ιερό του Καρνείου Απόλλωνα και μερικά από τα βράχια όπου βρέθηκαν οι επιγραφές στη Σαντορίνη.

Το ίδιο και στη διάσημη Χρυσοσπηλιά της Φολεγάνδρου, σε ευρήματα που χρονολογούνται από τον 7ο αιώνα π.Χ. και φτάνουν μέχρι τη ρωμαϊκή περίοδο. Αντιγράφουμε και πάλι από εδώ:

«Στη δυσπρόσιτη Χρυσοσπηλιά της Φολεγάνδρου, οι νέοι άντρες σκαρφάλωναν σε βράχια κοφτερά και κάθετα πολλά μέτρα πάνω από τη θάλασσα, για να δώσουν στην ψυχή τους φτερά και για να αποδείξουν ίσως τον έρωτά τους. Πρέπει να ήταν κάποια διαβατήρια τελετουργία της εφηβείας, μετά την οποία ο νέος ενσωματωνόταν στην κοινωνία των ενηλίκων. Μπορεί όμως απλά τη δοκιμασία αυτή να την αφιέρωναν στον ιδανικό εραστή και στην ιδανική γυναίκα. Κρατώντας αναμμένες δάδες προχωρούσαν ανάμεσα σε μεγάλους σταλακτίτες και σταλαγμίτες και στο βάθος της σπηλιάς, μετά από αναρρίχηση στα υγρά τοιχώματα, έφταναν σε ένα μικρό άνοιγμα απ' όπου περνούσαν έρποντας στη δεύτερη μεγάλη αίθουσα, στο κέντρο της οποίας υπήρχε ένας φαλλόμορφος σταλαγμίτης κι εκεί, στα τοιχώματα και στην οροφή, έγραφαν το όνομά τους και το όνομα του ερωμένου συνοδευόμενο από κάποιο εγκώμιο όπως: ΟΜΟΡΦΟΣ!»

Η Χρυσοσπηλιά στη Φολέγανδρο

Μερικά από τα ευρήματα στη Χρυσοσπηλιά της Φολεγάνδρου.

Την παραπάνω φωτογραφία τράβηξα πέρσι σε ένα ταξιδιωτικό γραφείο του νησιού, καθώς η πρόσβαση στο σπήλαιο δια θαλάσσης είναι ιδιαίτερα δύσκολη, ειδικά όταν φυσούν βόρειοι άνεμοι. Στο κείμενο που συνοδεύει τις φωτογραφίες διαβάζουμε:

«Όπου η φύση άφησε ακάλυπτα σημεία, οι έφηβοι της εποχής - επισκέπτες της σπηλιάς φρόντιζαν να τα καλύψουν αναγράφοντας παντού το όνομά τους παντού όπου υπήρχε χώρος. Όχι μόνο στα πλευρικά τοιχώματα αλλά και στην οροφή των θαλάμων έγραφαν. Και έγραφαν σε στίχους ή αδιάφορα, βιαστικά ή φροντισμένα, σωστά ή ανορθόγραφα, γενικά όπως επέτρεπαν οι συνθήκες. Πολλές φορές πρόσθεταν και ένα επίθετο δηλωτικό του τόπου καταγωγής τους όπως Σερίφιος, Κρης, Ηλείος.

Η παρουσία των εφήβων είναι ζωντανή στη Χρυσοσπηλιά και το ονοματολόγιο πάνω στα τοιχώματα, διατρέχει τόσους αιώνες από την αρχαϊκή ως τη ρωμαϊκή περίοδο. Οι πιο λείοι βράχοι με μεγάλες επιφάνειες που προσφέρονταν περισσότερο χρησιμοποιήθηκαν σαν "πίνακας" με δεκάδες ονόματα γραμμένα και ανάμεσά τους ορισμένες ενδεικτικές φράσεις με ιδιαίτερο νόημα όπως "Πυθαγόρας Μανία παίδων". Υπάρχουν ονόματα μεγάλων ανδρών όπως Θεμιστοκλής, Καλλίμαχος, Αντίπατρος, υπάρχει και Απόλλων, υπάρχουν και πολλά άγνωστα ονόματα. Τα γυναικεία σπανίζουν.»

Με αφορμή λοιπόν την πρόσφατη ανακάλυψη στην Αστυπάλαια, μερικές ακόμα πληροφορίες που μπορεί να φανούν χρήσιμες σε όσες και όσους σκοπεύουν να επισκεφτούν τα νησιά του Αιγαίου αυτό το καλοκαίρι. Ένα τοπίο που από τότε μέχρι σήμερα δεν έχει σταματήσει να εμπνέει τον ερωτισμό των ανθρώπων. Και ευρήματα που αποδεικνύουν για μια ακόμη φορά πόσο μεγάλη σημασία έπαιξε ο έρωτας μεταξύ αρρένων και πόσο έντονη ήταν η κοινωνική και τελετουργική του διάσταση κατά την αρχαϊκή περίοδο, την εποχή δηλαδή που διαμορφώθηκε ο ελληνικός πολιτισμός.