Τα μπαλωμένα παπούτσια του Μπαμπινιώτη

Την περίοδο της δικτατορίας κάποιοι προστάτες της γλώσσας είχαν τη φαεινή ιδέα να υποχρεώσουν τους σπορτκάστερ να χρησιμοποιούν αποκλειστικά ελληνικούς όρους στην περιγραφή των αγώνων ποδοσφαίρου. Έτσι η σέντρα με την οποια ξεκινούσε κάθε ημίχρονο έγινε «εναρκτήριο λάκτισμα», η εκτέλεση αράουτ «επαναφορά», το πέναλτι «η εσχάτη των ποινών» και γενικά ακούγονταν πολλά γραφικά που δεν τα γνωρίζω (κι αυτά που ξέρω τα ξέρω από διηγήσεις) και που έκαναν όσους άκουγαν τις περιγραφές από τα ραδιόφωνά τους να σκάνε στα γέλια από την με το ζόρι ελληνοποίηση των όρων.

Η προσπάθεια του καθηγητή Μπαμπινιώτη να αντικατασταθούν καθιερωμένοι και πολυχρησιμοποιημένοι όροι της αγγλικής μπορεί να μην γίνεται με τον ίδιο αυταρχισμό αλλά σίγουρα δεν υπολείπεται γραφικότητας, γεγονός που οδήγησε σε δεκάδες memes τα οποία κοροϊδεύουν μια νοοτροπία που θέλει να μετατρέψει το φαστφουντάδικο σε
«ταχυφαγείο» (δική του ιδέα), το σάντουιτς σε «αμφίψωμο» (ιδέα άλλου αντίστοιχων αντιλήψεων), το τοστ σε «αμφίψητο» (δική μου ιδέα βασισμένη στην προηγούμενη) και το wifi σε «ασύρματη πιστότητα» (όπως είναι η μετάφραση στα ελληνικά) ή (για να διατηρηθεί η συντομογραφία) «Ας-Πι».

Αν τα παραδείγματα σας φαίνονται αστεία τότε δεν μπορεί παρά να σας φαίνεται εξίσου αστεία η πρόταση να αντικατασταθεί η λέξη courier με τη λέξη «ταχυμεταφορέας» (εδώ, εκτός από τη γραφικότητα, έχουμε και άλλα προβλήματα καθώς οι υπηρεσίες που παρέχονται από τους courier και δεν έχουν καμία ταχύτητα και συνήθως είναι υπηρεσίες αποθήκευσης). Ή τη λέξη lockdown με τη λέξη «απαγόρευση», παρότι η λέξη απαγόρευση είναι κάτι πολύ πολύ γενικότερο και σίγουρα δεν είναι ικανή να περιγράψει αυτό που περιγράφει η λέξη «lockdown».

Κι αυτό, πέρα από τη γραφικότητα, είναι το βασικό πρόβλημα των προτάσεων όλων των αυτόκλητων προστατών της γλώσσας: οι προτάσεις αντικατάστασης που κάνουν δεν μπορούν να αποδώσουν το νόημα της ξένης λέξης που έχει επικρατήσει, συχνά είναι απλώς κακές μεταφράσεις. Μπορεί να ικανοποιούν την ψυχολογική ανάγκη τους για ελληνικά παντού, αλλά δεν ικανοποιούν την ανάγκη για την οποία υπάρχει η κάθε γλώσσα: την ανάγκη της συνεννόησης με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια.

Δυστυχώς για τους συμπολίτες που κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν (ο Μπαμπινιώτης, ας πούμε, σίγουρα το ξέρει μια χαρά) η ελληνική έχει πάψει εδώ και πολλούς αιώνες να βρίσκεται στην (ας την πούμε) «γλωσσική πρωτοπορία». Ο χώρος στον οποίο είναι επίσημη γλώσσα είναι πολύ μικρός, οι άνθρωποι που τη μιλούν είναι λίγοι και, όπως και η γεωγραφική περιοχή της, δεν κυριαρχεί στον γνωστό κόσμο όπως κυριαρχούσε τα πολύ παλιά τα χρόνια. Η Ελλάδα από κυριάρχος έχει γίνει μια περιφερειακή χώρα σε έναν κόσμο που κυριαρχούν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό σημαίνει πως οι επιστημονικές/κοινωνικές κλπ εξελίξεις πρωτοεμφανίζονται εκεί και άρα «βαφτίζονται» στην γλώσσα που μιλούν εκεί οι άνθρωποι: στα αγγλικά. Το ίδιο ακριβώς συνέβαινε τα πολύ παλιά χρόνια με τα ελληνικά. Οι επιστημονικές/κοινωνικές κλπ εξελίξεις ξεκινούσαν από εδώ και άρα τους δίναμε ελληνικά ονόματα.

Αυτός είναι ο λόγος που η ιατρική είναι γεμάτη ελληνικούς όρους και ο προγραμματισμός γεμάτος αγγλικούς. Έτσι είναι η ζωή ή όπως θα έλεγαν οι (κάποτε κυρίαρχοι αλλά πια ξεχασμένοι γλωσσικά) Γάλλοι, c’est la vie.   

‘Οσο αστείο θα ήταν να ξεκινούσε στις αγγλόφωνες χώρες μια εκστρατεία να απαλλαγούν από τις ελληνικές λέξεις στην ιατρική,  τόσο αστεία είναι και η εκστρατεία να απαλλαγούμε από τις αγγλικές λέξεις σε οτιδήποτε έχει γεννηθεί από το τελευταίο μισό του 20ου αιώνα και μετά οπότε και ξεκινά η κυριαρχία της Αμερικής (στρατιωτικοοικονομική και ακολούθως και αναπόφευκτα πολιτιστική).

Το «παπούτσι από τον τόπο σου κι ας είν΄και μπαλωμένο» είναι έτσι κι αλλιώς ένας πολύ συντηρητικός τρόπος σκέψης που έχει απορριφθεί από το σύνολο κάθε κοινωνίας και κάθε χώρας (συγγνώμη Κιμ). Δεν υπάρχει κανένας λόγος να γίνει η γλώσσα ο μόνος τομέας της ζωής στον οποίο θα πετάξουμε τα πολύ πρακτικά και άνετα σνίκερ μας για να φορέσουμε τα άβολα και μπαλωμένα παπούτσια που θέλει να μας βάλει ο Μπαμπινιώτης. Και μπράβο μας.

Υ.Γ. Προσοχή. Όλa τα παραπάνω (όπως και οι προτροπές του Μπαμπινιώτη) αφορούν λέξεις τις οποίες πρωτοχρησιμοποιήσαμε στα αγγλικά και όχι αγγλικές λέξεις που αντικατέστησαν απολύτως χρηστικές ελληνικές μόνο και μόνο για την επιδειξη ενός χωριατοκοσμοπολιτισμού αντάξιου της μαντάμ Σουσούς. Όσο αστείο είναι να θέλεις να κάνεις «αμφίψωμο» το τοστ άλλο τόσο αστείο είναι το να αποκαλείς stage τη σκηνή ή να λες «αυτός έχει potential» λες και έζησες τη μισή σου ζωή κάπου στο Μανχάταν και ποτέ δεν κατάφερες να μάθεις να μιλάς καλά τα ελληνικά.