Η θλιβερή αναμέτρηση του Ερντογάν με την υστεροφημία του

Το φθινόπωρο το Βερολίνο είναι ιδιαίτερα μελαγχολικό. Φταίνε τα φυλλώματα που πέφτουν στα πεζοδρόμια σε κίτρινες και βαθυκόκκινες αποχρώσεις με την έντονη, πάντα, μυρωδιά της υγρασίας και της αποσύνθεσης. Η Άνγκελα Μέρκελ ξέρει πως η Καγκελαρία θα έχει στο άμεσο μέλλον μία, κατά πάσα πιθανότητα, νέα ένοικο. Μπορεί ωστόσο να είναι και άνδρας ο «διάδοχος του θρόνου». Στο κόμμα οι αλλαγές δρομολογούνται. Μετά από τόσα χρόνια απόλυτης κυριαρχίας η κόρη του πάστορα από την Ανατολική Γερμανία με το κόκκινο φουλάρι του πιονιέρου στα πρώτα στάδια οργάνωσης στην κομμουνιστική νεολαία, διάδοχος του Χέλμουτ Κολ, θα είναι σύντομα υποχρεωμένη να παραδώσει τη σκυτάλη. Θα ήθελε να το κάνει με τον δικό της τρόπο. Αφήνοντας ένα «αποτύπωμα» στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας της με τις έντονα αμφιλεγόμενες θέσεις ως προς την ευρωπαϊκή ταυτότητα της Γερμανίας. Είναι αλήθεια πως το Βερολίνο μετά την πτώση του Τείχους περισσότερο παρέπεμπε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα παρά στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Αυτό το εξάμηνο η Γερμανία ασκεί καθήκοντα προέδρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή μάλλον της πολιτικής σκιάς του πρώην εαυτού της που καμώνεται πως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Άνγκελα Μέρκελ διαχειρίζεται σοβαρά ζητήματα. Την υγειονομική κρίση του παρόντος με την οικονομική κρίση που έχει προκληθεί. Την άνοδο της Ακροδεξιάς στον πυρήνα όλων των Κεντροδεξιών πολιτικών δυνάμεων της Ευρώπης με μία ηχηρή εξαίρεση: την Ελλάδα. Τη σοβαρή οικονομική ύφεση που πλήττει τη Γερμανία με πρωτόγνωρα στατιστικά μεγέθη. Την κρίση της Δύσης με τη Ρωσία λόγω Ουκρανίας. Την κρίση της Δύσης με τη Ρωσία λόγω συνολικής γεωπολιτικής και γεω-οικονομικής αστάθειας των διεθνών συστημάτων ασφαλείας. Την κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο. Τη σταθερή διεκδίκηση ρόλου από μία περιφερειακή δύναμη η οποία επιχειρεί να καταγραφεί στον παγκόσμιο χάρτη ως διεθνής παίκτης και μάλιστα με αξιώσεις: την Τουρκία. Τη σταθερά απειλητική κρίση του μεταναστευτικού ζητήματος. Την ολοκλήρωση του οδυνηρού Brexit.

Δεν πρόκειται δηλαδή για μία απλή προεδρία της ΕΕ. Η Άγκελα Μέρκελ είχε την εντύπωση πως η διαχείριση αυτής της προεδρίας με τους συγκεκριμένους φακέλους- προβλήματα θα μπορούσε να την οδηγήσει σε μία πολιτική κατοχύρωση του πολιτικού της κύρους και στην επισφράγιση της πολιτικής της κληρονομιάς με την ηθική και ιστορική νομιμοποίηση του κυρίαρχου και ισχυρού πολιτικού λόγου του Βερολίνου στην οικοδόμηση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Η προεδρία της Γερμανίας ήταν στην αρχή ένα project. Εξελίχθηκε σε ιλαροτραγωδία.

Το «απόστημα» που ακούει στο όνομα Ερντογάν
Θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για «παράλληλους βίους». Θα χρειαζόταν ενδεχομένως ένας σύγχρονος Πλούταρχος για να αποκωδικοποιήσει τις συμπεριφορές και να συγκεντρώσει τα στοιχεία προκειμένου να συγγράψει τους Βίους της Άνγκελα Μέρκελ και του Ταγίπ Ερντογάν. Όσο η καγκελάριος της Γερμανίας παλεύει σκληρά για τη διασφάλιση της υστεροφημίας της αναμετρούμενη με γίγαντες της πολιτικής όπως τον Αντενάουερ, τον Βίλι Μπραντ ή τον Χέλμουτ Κολ, άλλο τόσο ο Ερντογάν παλεύει μάλλον απεγνωσμένα να διασφαλίσει την ηγετική θέση στα «Χρυσόβουλα» της σύγχρονης ιστορίας της Τουρκίας. Τουλάχιστον από το 1914 και μετά. Το πρόσωπο με το οποίο ο Ερντογάν με τις υποβαθμισμένες σπουδές, τα μαθήματα στο ισλαμικό κατηχητικό σχολείο και την ιερατική σχολή, τη μη υπολογίσιμη κοινωνική καταγωγή, τη μανία του με το ποδόσφαιρο, τα φτωχά παιδικά χρόνια, το πρόσωπο που κάθε βράδυ βλέπει στον ύπνο του και αναμετράται στα όνειρά του, είναι ο γιος του Ρετζέπ αλλά κυρίως ο γιος της Zübeyde Hanιm, με τα πράσινα μάτια και την καταγωγή από μία νομαδική φυλή της Ανατολίας. Αυτός ο μετέπειτα στρατιωτικός που σπούδασε σε στρατιωτικό Κολέγιο και κατόπιν στη σχολή Ευελπίδων του Οθωμανικού Στρατού, κάποια στιγμή ανεδείχθη ως ο σημαντικότερος άνθρωπος στη σύγχρονη ιστορία της χώρας του. Ήταν ο Μουσταφά Κεμάλ που γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Με αυτόν αναμετράται καθημερινά ο Ταγίπ Ερντογάν. Το 2023 συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας. Την ίδια χρονιά λήγει η προεδρική θητεία του σημερινού προέδρου της Τουρκίας και διεξάγονται εκλογές.

Έχει δύο χρόνια μπροστά του για να διασφαλίσει τη δική του υστεροφημία. Είναι διατεθειμένος να πληρώσει το τίμημα προκειμένου να εξασφαλίσει την περίοπτη θέση στην ιστορία της Τουρκίας. Ακόμη και εάν το τίμημα αυτό είναι η καταστροφή της χώρας του.

Ένα μόνο φοβάται πραγματικά ο Ταγίπ Ερντογάν. Το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών. Απέδειξε πως δεν σέβεται τον διαχρονικό σύμμαχο της Τουρκίας, τη Γερμανία. Άδειασε την Άνγκελα Μέρκελ χωρίς να διστάσει. Εξέθεσε τη γερμανική διπλωματία η οποία είχε την ατυχία να διαδραματίσει ρόλο διαμεσολαβητή στην κρίση μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας και Κύπρου - Τουρκίας.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας δεν δίνει καμία σημασία στο ειδικό γεωπολιτικό βάρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ίσως διότι πιστεύει πως δεν υφίσταται ένα τέτοιο ειδικό βάρος. Τον Ταγίπ Ερντογάν δεν τον απασχολεί και τόσο πολύ η Γαλλία. Ίσως διότι θυμάται το πόσο εύκολα άλλαζε στρατόπεδο όταν διαμορφωνόταν το Status Quo στην Εγγύς Ανατολή μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν δίνει καμία σημασία στην Ιταλία την οποία νομίζει πως την έχει στο χέρι και μάλλον η ιστορία τον επιβεβαιώνει.

Την Αμερική φοβάται ο Ερντογάν και τους μηχανισμούς του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αυτές τις επερχόμενες εκλογές τρέμει, διότι υπάρχει το ενδεχόμενο να αλλάξει η διακυβέρνηση στον Λευκό Οίκο. Αυτούς τους ενδεχόμενους νέους συσχετισμούς στην Ουάσινγκτον επιχειρεί να ερμηνεύσει ο «Σουλτάνος». Ανοίγει λοιπόν όλα τα μέτωπα, τα διατηρεί ανοιχτά και περιμένει τις εκλογές του Νοεμβρίου. Πρόκειται για την παραδοσιακή ανατολίτικη συνταγή. Με την νέα αμερικανική διακυβέρνηση, όποια και να είναι αυτή, θα κάτσει στο τραπέζι και θα παζαρέψει. Λιβύη, Συρία, Μεσόγειος, Αιγαίο, Καύκασος, Μεταναστευτικό, S400, σχέσεις με Ρωσία, Κριμαϊκό ζήτημα, ΝΑΤΟ, σχέσεις με Ισραήλ, παλαιστινιακό χαρτί. Όλα τα μέτωπα ανοιχτά έως τα μέσα Νοεμβρίου και βλέπουμε.

Ο Ερντογάν στο δωμάτιο με τους παραμορφωτικούς καθρέφτες

Ο πρόεδρος της Τουρκίας είναι παιδί του θεοκρατισμού. Όλα περνούν μέσα από την κρυστάλλινη σφαίρα του Ισλάμ. Διαχρονικά αξιώματα, διαχρονικές σταθερές, διαχρονικές συνταγές. Ο χρόνος έχει σχετική μόνο σημασία στις θεοκρατικές προσεγγίσεις. Η αντίληψη του κόσμου είναι σφαιρικά θεολογική. Έτσι αντιλαμβάνεται ο Ερντογάν τη γεωπολιτική πραγματικότητα. Τι Ισλάμ έχει μεγαλύτερη σημασία από την εθνικότητα. Το Χαλιφάτο έχει μεγαλύτερη αξία από την κυβέρνηση της Άγκυρας. Η σύγκρουση με τη Δύση έχει μεγαλύτερη σπουδαιότητα για τη στρατηγική επικράτηση του Σουνιτισμού και τον έλεγχο της Ιερουσαλήμ. Μπορεί να ακούγονται περίεργα όλα αυτά. Είναι όμως στοιχεία της προσωπικής στρατηγικής και της φιλοσοφίας του Ερντογάν. Η δυναμική που επιλέγει οδηγεί σε αναπόφευκτη σύγκρουση με τη Σαουδική Αραβία και τους δορυφόρους της. Ο πρόεδρος της Τουρκίας επιθυμεί να μονοπωλήσει τον ρόλο του Προστάτη του Ισλάμ συγκρουόμενος με το Ισραήλ. Αυτός είναι ο λόγος που υιοθετεί την παλαιστινιακή Χαμάς. Αργά ή γρήγορα θα συγκρουστεί και με την Ιορδανία. Στο μεταξύ αμφισβητεί πλήρως τον κοσμικό και γεωπολιτικό ρόλο της Αιγύπτου. Επανέρχεται δηλαδή στο στρατηγικό δόγμα του Οθωμανισμού όταν ακόμη οι πάντες πίστευαν πως η Γη είναι επίπεδη.

Ένας «βράχος» στο Αιγαίο που χαλάει τη συνταγή και το πλοίο φάντασμα

Δύο μίλια δυτικά του Κας, μιας μικρής και άσχημης τουρκικής παραλιακής πολίχνης, βρίσκεται ένας βράχος που παλιά τον έλεγαν Μεγίστη. Είναι το Καστελόριζο. Δεν διαθέτει τίποτε σπουδαιότερο από τη γλώσσα που μιλούν οι κάτοικοί του και την ομορφιά των αρχοντικών των καπεταναίων του νησιού. Πρόκειται για τον τελευταίο ελληνικό «βράχο» του Αιγαίου που σε πείσμα των καιρών και των αντικειμενικών συνθηκών παραμένει εκεί με τη σημαία φυτεμένη, στο ξερό χώμα του.

Κανείς πριν από αρκετές δεκαετίες δεν θα πίστευε πως αυτός ο «βράχος» θα ήταν ικανός να ανατρέψει χάρτες και συντεταγμένες. Όχι. Δεν είναι ο «Χάρτης της Σεβίλλης» ο οποίος δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα «προϊόν» του τοπικού πανεπιστημίου, κάτι που αποκρύπτει επιμελώς η τουρκική πλευρά. Ο «Χάρτης της Σεβίλλης» δεν είναι επίσημο ντοκουμέντο ούτε αποδεικτικό στοιχείο της ελληνικής διπλωματίας.

Το Καστελόριζο ενοχλεί αφάνταστα. Είναι μία ελληνική «πινέζα» στον κόρφο της τουρκικής ακτογραμμής. Ο Ερντογάν θα ήθελε να «αδρανοποιήσει» αυτή την ενοχλητική ακίδα στα δυτικά πλευρά της Τουρκίας. Δεν είναι τίποτε σπουδαίο, μία μικρή μυτερή ακίδα είναι. Η οποία ωστόσο είναι τόσο ενοχλητική. Το ζήτημα θα μπορούσε να λυθεί με επίδειξη καλής θέλησης. Αλλά ο Ταγίπ Ερντογάν, είπαμε, θέλει να μείνει στην ιστορία ως ο μέγιστος της Τουρκικής Δημοκρατίας. Χρειάζεται λοιπόν επιχειρήματα. Κυρίως χρειάζεται σκηνοθεσία, σκηνοθέτη και ντεκόρ. Ακκίζεται λοιπόν με το Oruc Reis. Ένα κακάσχημο, κοντόχονδρο ερευνητικό σκάφος στο οποίο μόνο οι μάγειροι είναι Τούρκοι. Όλοι οι υπόλοιποι επιβαίνοντες είναι ξένοι. Οι αναφορές για τα αποτελέσματα των ερευνών κατευθύνονται στις ΗΠΑ και μόνον εκεί. Καμία αναφορά δεν αποστέλλεται σε τουρκικό θεσμό ή εταιρεία. Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί ως σύμβολο ένα πλοίο το οποίο μόνον κατ’ όνομα είναι τουρκικό. Αυτή τη σουρεαλιστική. πραγματικότητα κατήγγειλαν επίσημα στελέχη της τουρκικής αντιπολίτευσης. Δεν υπήρξε καμία διάψευση.

Το έστειλε πάλι να κόβει βόλτες καμιά τριανταριά μίλια από τις ακτές του Καστελόριζου. Θα κρατήσει τα νεύρα του κόσμου τεντωμένα και στο Αιγαίο και στον Καύκασο, στη Λιβύη και τη Συρία. Μέχρι να δει αν ο «κολλητός» του θα επανεκλεγεί. Αν όχι τότε σαν γνήσιος Ανατολίτης θα παζαρέψει. Αν ο Τραμπ επανεκλεγεί τότε θα απαιτήσει. Έτσι νομίζει πως θα διασφαλίσει την υστεροφημία του. Ξέχασε, εύκολα, την ύστατη και τραγική εμπειρία του προέδρου Μεντερές. Τον καταδίκασαν τετράκις εις θάνατον και τον κρέμασαν το 1961 στο νησί Ιμρανλί, το νησί των σκύλων, ένα νησί φυλακή όπου κρατείται σήμερα ο Οτζαλάν. Έτσι απλά.