Γιουβάλ Νώε Χαράρι: Τι είπε ο Ισραηλινός ιστορικός και συγγραφέας για τον τρόπο που μας χειραγωγούν οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις.
Η Liz Alderman, υπεύθυνη οικονομικών ειδήσεων της εφημερίδας «New York Times» συντονίζοντας τη συζήτηση του Γιουβάλ Νόα Χαράρι με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στη χρήση των social media ως ψηφιακά εργαλεία κοινωνικής και πολιτικής χειραγώγησης. «Πώς αντιμετωπίζουμε τη «σκοτεινή» πλευρά της τεχνολογίας;» ρώτησε τον διάσημο Ισραηλινό ιστορικό, συγγραφέα και καθηγητή Γιουβάλ Χαράρι. Και πώς θα το ρυθμίσουμε αυτό, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που όλοι αφήνουν εν γνώσει τους τούς εαυτούς τους εκτεθειμένους σε κάποιο είδος «παρακολούθησης» στο όνομα της υγείας και της συνολικής ευημερίας της κοινωνίας. Τι εμποδίζει αυτή την εξέλιξη να στραφεί εναντίον μας από τους ίδιους τους ηγέτες μας;
Διαβάστε την απάντηση του Χαράρι για τα Social Media και τη Δημοκρατία στην Liz Aldermar
«Το βασικό στοιχείο είναι η ικανότητα να «χακάρεις» φυσικά πρόσωπα, κάτι που δεν συνέβαινε ποτέ στο παρελθόν. Σίγουρα είναι ένα τεράστιο θέμα το χακάρισμα υπολογιστών, συνομιλιών, τραπεζικών ηλεκτρονικών λογαριασμών, αλλά η μεγάλη επανάσταση της εποχής μας είναι η εξελιγμένη δυνατότητα να "χακάρουμε" ανθρώπους, φυσικά πρόσωπα. Γιατί εάν συγκεντρώσεις αρκετά στοιχεία για ένα πρόσωπο, αν συγκεντρώσεις αρκετές πληροφορίες και έχεις και την εξουσία να το κάνεις, τους καταλαβαίνεις καλύτερα, περισσότερο από όσο οι ίδιοι μπορούν να καταλάβουν τον εαυτό τους, μαθαίνεις τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις, την ίδια την προσωπικότητά τους. Και τότε μπορείς να τους χειραγωγήσεις. Και αυτό είναι κάτι που καμία Δημοκρατία −και για να είμαι ειλικρινής, καμία κοινωνία ανθρώπων− δεν το είχε αντιμετωπίσει στην ιστορία της έως τώρα.
Κάτι τέτοιο πράγματι υπονομεύει τις παραδοσιακές μας ιδέες περί Δημοκρατίας και ανοικτής κοινωνίας. Σε μια δημοκρατία θεωρείται δεδομένη η ελεύθερη βούληση, η ύπαρξη του ατόμου, πως κανείς δεν μπορεί να μας χειραγωγήσει, να μας χαλιναγωγήσει, πέρα από ένα σημείο. Είναι το ίδιο με την ελεύθερη οικονομία, υπό την έννοια του "ο πελάτης έχει πάντα δίκιο". Στο τέλος, κάθε μεγάλη επιχείρηση γνωρίζει ότι ο πελάτης έχει ελεύθερη βούληση. Αλλά από τη στιγμή που οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις έχουν τον τρόπο να χακάρουν ανθρώπους, τότε δεν υπάρχει πια ελεύθερη βούληση. Ξέρουν πώς να σε χειραγωγήσουν. Το έχουμε δει να συμβαίνει, σήμερα σε μικρή κλίμακα, αύριο σε μεγαλύτερη.
Ευφυέστατοι άνθρωποι, επιστήμονες που βγαίνουν από το Χάρβαρντ, το ΜΙΤ, το Στάνφορντ, τα τελευταία 10 χρόνια δουλεύουν πάνω στο πώς να σε κάνουν να κάνεις κλικ στο "Χ" και το έχουν επιτύχει γιατί χακάρουν τον εγκέφαλό μας. Αντιλήφθηκαν πως ο ευκολότερος τρόπος να τραβήξουν την προσοχή σου είναι να πατήσουν το κουμπί του "θυμού", του "φόβου", της "οργής" στον εγκέφαλό σου. Ανακάλυψαν αυτό που ήδη φοβάσαι, αυτό που ήδη σκέφτεσαι, και σου δείχνουν την ανάλογη ιστορία και εσύ νιώθεις την ακαταμάχητη ανάγκη να πατήσεις το κουμπί και να δεις, "τι λέει αυτή τη φορά»", "τι έκαναν αυτή τη φορά".
Αυτό αλλάζει εντελώς τους κανόνες του παιχνιδιού. Εμείς πορευόμαστε μέσα από φιλοσοφικά και ιδεολογικά πρίσματα, τις ιδέες του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Καντ, εκείνοι όμως δεν είχαν να αντιμετωπίσουν τεχνολογικά συστήματα που μπορούσαν να χακάρουν ανθρώπους.
Πιστεύω ακράδαντα πως η Δημοκρατία έχει την ικανότητα να επανεφεύρει τον εαυτό της. Το πλεονέκτημα της Δημοκρατίας απέναντι στις δικτατορίες ή άλλα απολυταρχικά καθεστώτα είναι πως οι δημοκρατικές κυβερνήσεις είναι πρόθυμες να αναγνωρίσουν τις αστοχίες και τα λάθη τους ή, αν δεν τα καταφέρνουν, ακόμη και να αντικατασταθούν από μια άλλη κυβέρνηση. Οι δημοκρατίες λοιπόν είναι πιο προσαρμοστικές. Αλλά πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι ως προς τη φύση της απειλής που έχουμε μπροστά μας, και κυρίως, να αναγνωρίσουμε τις αδυναμίες μας ως άνθρωποι. Οι άνθρωποι που χειραγωγούνται ευκολότερα είναι εκείνοι που πιστεύουν απόλυτα στην ελεύθερη βούληση, πως ό,τι κάνω, ό,τι διαλέγω είναι καθαρά δική μου επιλογή. Συνειδητοποιώντας πως ο κόσμος που ζούμε διαθέτει συστήματα που μπορούν ανά πάσα στιγμή να χακάρουν τις επιλογές μας, είναι το πρώτο βήμα στο να γίνουν οι δημοκρατίες πιο ανθεκτικές».
7°
