Βενεζουέλα πέντε μηδενικά

Η καλύτερη απάντηση στον ιμπεριαλισμό είναι η επιτυχία των χωρών τις οποίες οι ΗΠΑ εχθρεύονται και υπονομεύουν για να εξυπηρετήσουν τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα. Αλλά, πώς μπορείς να ορθοποδήσεις αν οι αμερικανικές εταιρείες θέλουν να σου κλέψουν τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους και να σου επιβάλουν καθεστώς εξάρτησης; Το ερώτημα για τη Βενεζουέλα σήμερα είναι το αν ευθύνεται ο ιμπεριαλισμός για την πείνα και την ανωμαλία, ή αν φταίει η λατινοαμερικανική ποικιλία του σοσιαλισμού. Μια ισορροπημένη απάντηση θα ορίσει την ορθότερη πολιτική που πρέπει να εφαρμοστεί.

Αφού ξεκαθαρίσουμε ότι αυτή τη στιγμή προέχει η αποτροπή του εμφυλίου πολέμου και η επανεκκίνηση της οικονομίας, ας δούμε τι έφταιξε και πώς μπορεί να μπει τάξη στο χάος. Η χρεοκοπία της Βενεζουέλας είναι αποτέλεσμα διεθνών συγκυριών οι οποίες επιδεινώθηκαν από την κλεπτοκρατία και τον κρατισμό: όπως όλοι ξέρουμε, η χώρα διαθέτει, εκτός από το πετρέλαιο, κοιτάσματα χρυσού, βωξίτη, σιδήρου και νικελίου· έχει ευνοϊκή γεωγραφική θέση και κλίμα· οι φίλοι δεν της λείπουν – στο εξωτερικό έχει περίσσεια θαυμαστών που ανησυχούν για τις πρόσφατες συνωμοσίες του αμερικανικού κεφαλαίου.

Οι λαοί δεν χρειάζονται τους Αμερικανούς «φονιάδες» για να καταστραφούν: καταστρέφονται μόνοι τους

Πράγματι, η διεθνής αριστερά επιμένει: «Φονιάδες των λαών Αμερικάνοι». Αλλά, οι λαοί δεν χρειάζονται τους Αμερικανούς «φονιάδες» για να καταστραφούν: καταστρέφονται μόνοι τους· με τους πολιτικούς που εμπιστεύονται και με τις συμμαχίες που συνάπτουν στον κόσμο. Πετρομοναρχίες, ισλαμικά καθεστώτα, γεροντοκρατίες: πολλές δυνάμει πλούσιες χώρες υποφέρουν από μαζική φτώχεια και καταδυνάστευση.

Τι συμβαίνει που να πάρει η ευχή; Γιατί το μπολίβαρ έγινε παλιόχαρτο (έχασε «πέντε μηδενικά») και η ανεργία ξεπέρασε το 30%; Ο Ούγκο Τσάβες έκανε ένα πείραμα αναδιανομής του εισοδήματος αδιαφορώντας για τον παραγωγικό μηχανισμό: μια ακραία πολιτική που μας θυμίζει την πασοκική Ελλάδα (σε ρητορική και πράξη) και τη συριζαϊκή Ελλάδα (μόνο σε ρητορική). Παραμέλησε τις υποδομές, δεν διαχειρίστηκε σωστά τα έσοδα από το πετρέλαιο (εκτεταμένη διαφθορά, εξάρτηση της οικονομίας από ένα και μοναδικό προϊόν) και όρισε πλαφόν στην τιμή όλων των βασικών αγαθών.

Το αποτέλεσμα ήταν οι παραγωγοί να πάψουν να τα φτιάχνουν και να τα διαθέτουν στην αγορά: η καθορισμένη τιμή σήμαινε γι’ αυτούς χασούρα. Το κατωφερές σπείραμα επιταχύνθηκε με τη μείωση της τιμής του πετρελαίου: η κρατική επιχείρηση Petróleos de Venezuela (PDVSA) έχασε 40% των εσόδων της και δεν μπορούσε πια να χρηματοδοτήσει τις λεγόμενες «κοινωνικές επιχειρήσεις». Έτσι, τα ράφια των καταστημάτων άδειασαν, αυξήθηκε η εισαγωγή βασικών αγαθών από το εξωτερικό (με συνέπεια την εκτίναξη των εμπορικών ελλειμμάτων) και η μαύρη αγορά –που υπήρχε πάντοτε– κατέλαβε κεντρική θέση στην οικονομία. 

Από τις διεθνείς πωλήσεις του πετρελαίου και τα διεθνή δάνεια, το 1/3 των χρημάτων στη Βενεζουέλα –300 δισεκατομμύρια δολάρια περίπου– πέφτει σε μια μαύρη τρύπα. Και καταλήγει σε τραπεζικούς λογαριασμούς στο εξωτερικό· στη Μόσχα κυρίως. Ο υπουργός άμυνας, Βλαντίμιρ Παντρίνο Λόπες, που έχει καταθέσεις σε ρωσική τράπεζα, φέρεται ως εμπλεκόμενος στο λαθρεμπόριο κόκας που εισάγεται από τη γειτονική Κολομβία και εξάγεται στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική. Ίσως πρόκειται για αμερικανικό κουτσομπολιό – αλλά δεν πρέπει να ερμηνευτεί κάπως το γιατί τα δημόσια ταμεία είναι άδεια; Και το γιατί η Βενεζουέλα έχει αποτύχει ως κράτος δικαίου;

Η Ρωσία βλέπει τη Βενεζουέλα σαν τον άνθρωπό της στην αμερικανική ήπειρο

Ο Τσάβες διαπαιδαγώγησε τον λαό του με τη συνηθισμένη μετα-αποικιοκρατική αντίληψη: Για ό,τι πάει στραβά φταίει η αποικιοκρατία του παρελθόντος και η νεο-αποικιοκρατία τού σήμερα. (Μπορούμε να την παραλληλίσουμε με την αυτάρεσκη ελληνική αντίληψη σύμφωνα με την οποία για τη στασιμότητά μας φταίνε οι ξένοι.) Ο Τσάβες και στη συνέχεια ο Μαδούρο είχαν φυσικά δίκιο στο ότι η Βενεζουέλα είναι ένα πιόνι στη γεωπολιτική σκακιέρα: ωστόσο, την επηρεάζουν περισσότερο η Ρωσία και η Κίνα, οι οποίες αγοράζουν πετρέλαιο σε φτηνή τιμή με αντάλλαγμα χρηματικά δάνεια – και λιγότερο οι ΗΠΑ. Η Ρωσία βλέπει τη Βενεζουέλα σαν τον άνθρωπό της στην αμερικανική ήπειρο· κι αν οι πληροφορίες είναι σωστές –η προπαγάνδα οργιάζει– ο Βλαντιμίρ Πούτιν, για να στηρίξει τον Μαδούρο, έστειλε δύο βομβαρδιστικά αεροπλάνα Tουπόλεφ-160 με πυρηνική ικανότητα και στη συνέχεια 400 μισθοφόρους. Η Κίνα, η Τουρκία, το Ιράν, η Βολιβία, η Κούβα και η Νικαράγουα στηρίζουν επίσης τον Μαδούρο στη βάση του αντιαμερικανισμού: ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου. Αλλά ο αντιαμερικανισμός από μόνος του δεν αποτελεί πολιτικό κριτήριο. Όλες οι «αντι-» έμμονες ιδέες οδηγούν σε αδιέξοδο.

Οι επαναστάσεις έχουν νόημα, όταν ξέρουμε τι θέλουμε και πώς μπορούμε να το χτίσουμε. Ο Τσάβες επικεντρώθηκε σε μια ιδέα εθνικής υπερηφάνειας χωρίς να κάνει όσα θα τη δικαιολογούσαν: το να πετάξεις τους Αμερικανούς στη θάλασσα δεν αρκεί. Χρειάζεται εκσυγχρονισμός της οικονομίας και πολιτική που να υπερβαίνει τα συνθήματα, τα σύμβολα (Μπολίβαρ, Γκεβάρα), την προσωπολατρία. Η πρωταρχική προϋπόθεση των επαναστάσεων είναι η ανάληψη ευθύνης: οι λαοί παίρνουν τη μοίρα τους στα χέρια τους· αποποιούνται τον ρόλο του θύματος.

Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ, αν και έκαναν μούτρα στους σοσιαλιστές ηγέτες της Βενεζουέλας, δεν πολυασχολούνταν μαζί τους· είχαν άλλες δουλειές στη Μέση Ανατολή και στην Ασία: οι επιλεγόμενες «κυρώσεις» είναι το εμπάργκο (το οποίο ελάχιστα θα επηρέαζε τη Βενεζουέλα, αν η οικονομία λειτουργούσε σωστά: η Petrοleos de Venezuela έχει, όπως είπα, άλλους, μεγάλους πελάτες) και η κατάσχεση 7 δις δολαρίων που είχε η PDVSA σε αμερικανικές τράπεζες. Η κατάσχεση έγινε, φυσικά, ως πίεση στο καθεστώς, αλλά δεν ήταν παράνομη λόγω των χρεών της πετρελαϊκής εταιρείας σε Αμερικανούς πιστωτές.

Αν ο Χουάν Γκουάιντο μπορεί να οδηγήσει τη Βενεζουέλα σε εκλογές, σύντομα, αναίμακτα και με ένα πρόγραμμα εθνικής συμφιλίωσης και οικονομικής διάσωσης, γιατί να μην τον στηρίξουν όλοι; 

Τι υπαγορεύει η λογική για το μέλλον: ελεύθερες εκλογές, αμνηστεία, κήρυξη χρεοκοπίας –η Βενεζουέλα πρέπει να πάψει να αποπληρώνει χρέη– και παροχή βοήθειας σε τεχνογνωσία και διοικητική οργάνωση από όποιες χώρες επιλέξει. Αν ο Χουάν Γκουάιντο μπορεί να οδηγήσει τη Βενεζουέλα σε εκλογές, σύντομα, αναίμακτα και με ένα πρόγραμμα εθνικής συμφιλίωσης και οικονομικής διάσωσης, δεν βλέπω τον λόγο να μην τον στηρίξουν όλοι – είναι αδιάφορο το από πού ξεφύτρωσε κι αν μας γεμίζει το μάτι (δεν μας το γεμίζει).

Όσο για ζήτημα «ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις» μιας ξένης χώρας είναι η γνωστή κουκουέδικη απάτη όσων θεωρούν ηθικές και νόμιμες μόνο τις επεμβάσεις που συμβαδίζουν με την ιδεολογία και τα συμφέροντά τους. Η προτεραιότητα είναι να μπει φαγητό στο πιάτο των ανθρώπων, να ηρεμήσουν τα πνεύματα, να σταματήσει η φυγή –που δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την κατάσταση όσων μένουν πίσω– και, last but not least, να αποφευχθεί κάποια τραμπική ηλιθιότητα.