Να μην αλλάξει ποτέ ο νόμος περί ευθύνης Υπουργών;

Η μετατροπή της κρίσης σε κανονικότητα αποδεικνύει ότι δεν πάσχουμε πολιτικά ή οικονομικά εξαιτίας του Συντάγματος. Οι ρίζες της πολιτικής και οικονομικής παρακμής που βιώνει η χώρα, δεν βρίσκονται στο «κακό» ή «αναποτελεσματικό» Σύνταγμα ως θεμελιώδη νόμο του κράτους. Αντιθέτως, οι αιτίες της παρακμής πρέπει να αναζητηθούν στις πελατειακές πρακτικές του κομματικού συστήματος, που βρίσκει τρόπο να επιβιώνει σε διάφορες παραλλαγές, σήμερα ανατροφοδοτούμενο από τον διάχυτο εθνολαϊκισμό.

Ο κίνδυνος της προσβολής και του Συντάγματος από τον ιό του εθνολαϊκισμού είναι υπαρκτός και αποτυπώνεται στην κυβερνητική προσπάθεια να διευρυνθεί δήθεν η λαϊκή συμμετοχή στην αναθεωρητική διαδικασία, μέσω μιας καθ’ όλα ακατάλληλης και άτυπης επιτροπής για την αναθεώρηση του Συντάγματος που περιόδευσε στην Ελλάδα.   

Για το Σύνταγμα, ο συντακτικός νομοθέτης προέβλεψε αυστηρή αναθεωρητική διαδικασία (άρθρο 110Σ) με συγκεκριμένη κοινοβουλευτική διαδικασία και αριθμητική, που θα αντανακλά την πολιτική και κοινωνική συναίνεση ως προϊόν δημοσίου διαλόγου. Και φυσικά, οι πολίτες μετέχουν στην αναθεωρητική λειτουργία διά των εκλογών που παρεμβάλλονται μεταξύ πρώτης Βουλής, που διαπιστώνει την ανάγκη αναθεώρησης και δεύτερης Βουλής, που πραγματώνει την αναθεώρηση.

Το τελευταίο διάστημα πλήθος προτάσεων και ιδεών για τη συνταγματική αναθεώρηση υποβάλλονται στον δημόσιο διάλογο. Δεν μας λείπουν οι προτάσεις, όπως και οι νόμοι άλλωστε. Σαν χώρα κατά κανόνα παράγουμε κακούς και πολλές φορές ανεφάρμοστους νόμους.

Την εξαγγελία αναθεώρησης του Συντάγματος την επικαλούνται οι πολιτικοί συνήθως είτε για να κρύψουν την απροθυμία/ανικανότητά τους να προχωρήσουν σε αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, είτε ως την «από μηχανής θεό», που θα λύσει όλα τα προβλήματα. Από μόνη της η αναθεώρηση του Συντάγματος, όμως, δεν αρκεί για να βγούμε από την κρίση. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο θεσμικό, είναι και πολιτικό και έχει να κάνει με τις κυβερνητικές μεθοδεύσεις που συντηρούν ένα πολωτικό κλίμα διχασμού.

Ιδανικά, μιας αξιόπιστης συνταγματικής αναθεώρησης θα έπρεπε να προηγείται μια μεθοδική και σταδιακή αποκατάσταση της πολιτικής εμπιστοσύνης των πολιτών στην αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος, με συναινετικές πρωτοβουλίες συνεννόησης και σεβασμού του κράτους δικαίου. Ιδανικά, θα έπρεπε παράλληλα ο πολιτικός και ο επιστημονικός κόσμος να  απαλλαγεί από μια «παραλυτική» θεσμολαγνεία, που βολεύει μόνο τις δυνάμεις της ακινησίας.

Κατά τη γνώμη μου, οι υπεύθυνες δυνάμεις της Βουλής, αλλά και ο νομικός κόσμος, οφείλουν να φερθούν με ρεαλισμό, παρά τη διαρκή αντιθεσμικότητα της κυβέρνησης, και να συζητήσουν λίγες και ουσιαστικές προτάσεις που καθ’ όμολογία κρίνονται ώριμες όπως:

• Η ριζική αλλαγή του νόμου περί ευθύνης Υπουργών, που έχει αποδειχθεί πολλάκις προβληματική

• Η μη πρόωρη διάλυση της Βουλής για την εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας

• Η αντιστροφή του σημερινού κανόνα για τη βουλευτική ασυλία

• Η ίδρυση μη κρατικών Πανεπιστήμιων

• Η εμπλοκή του Προέδρου της Δημοκρατίας στην επιλογή των προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων

Αντιθέτως, σε ζητήματα όπως η συνταγματική καθιέρωση της απλής αναλογικής και η δημοψηφισματική επικύρωση διεθνών συμφωνιών θα πρέπει η αντίδραση να είναι σύσσωμη και κατηγορηματική.

Για τις ριζικές αλλαγές που έχει ανάγκη η Ελλάδα απαιτείται νηφαλιότητα και συνεργασία για μια στοχευμένη αναθεώρηση του Συντάγματος. Οι συνθήκες πιθανότατα να μην είναι ποτέ ιδανικές. Θα αφήσουμε τις ευκαιρίες να χάνονται;

Να μην ξεχνούμε ότι οι θεσμοί δεν είναι αυτομάτως ισχυροί από μόνοι τους, αλλά παίρνουν το ύψος των ανθρώπων που τους κουβαλούν στις πλάτες τους.