Τον τελευταίο καιρό, οι επικείμενες αλλαγές στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν επαναφέρει την έννοια της αριστείας στο δημόσια διάλογο, με άλλους πολιτικούς να την απαξιώνουν και με άλλους να προσπαθούν να την οικειοποιηθούν. Στα 18 χρόνια φοίητησής μου στο δημόσιο σχολείο, έζησα τρεις ή τέσσερις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις. Σήμερα, έξι-εφτά μεταρρυθμίσεις μετά, φοβάμαι ότι παραμένουμε εκεί ακριβώς από όπου ξεκινήσαμε.
Γίνεται λοιπόν λόγος για αριστεία. Όχι για ποιότητα, όχι για ίσες ευκαιρίες, όχι για ουσιαστική μεταρρύθμιση των εκπαιδευτικών δομών της χώρας, όχι για επαναπροσδιορισμό προτεραιοτήτων στον ετήσιο προϋπολογισμό για την εκπαίδευση, όχι για διαδικασίες απόδοσης και ανάληψης ευθυνών. Αλλά για αριστεία. Μια έννοια, που όταν αφορά στην ατομική επίδοση του κάθε μαθητή, αφορά εξ’ ορισμού στο άτομο και στους λίγους. Μήπως λοιπόν είναι λάθος να εστιάζουμε στους αρίστους, σε μια εποχή που ο κοινωνικός ιστός έχει διασπαστεί και το δημόσιο σχολείο αποτελεί ίσως μία από τις τελευταίες ελπίδες συνοχής του; Μήπως αντί να μιλάμε για τον άριστο μαθητή, να μιλήσουμε για το άριστο δημόσιο σχολείο;
Το άριστο σχολείο συνδυάζει τη σπουδαιότητα του να ανεβάσει το επίπεδο για όλους με την αναγκαιότητα του να παράσχει ποιοτική πρόσβαση στην εκπαίδευση στα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας. Το άριστο σχολείο έχει στο βλέμμα του την ισότητα, τη δικαιοσύνη και δεν το νοιάζει από πού έρχονται οι μαθητές του, το χρώμα του δέρματός τους, σε ποιο θεό πιστεύουν και αν, ή ποιον αγαπούν. Το άριστο σχολείο ενώνει, δεν διαχωρίζει.
Το άριστο σχολείο αντιλαμβάνεται το σημείο τομής μεταξύ του κοινωνικού και πολιτισμικού κεφαλαίου μιας χώρας από τη μια και της ακαδημαϊκής προόδου από την άλλη. Το άριστο σχολείο μάχεται τα όποια δομικά και θεσμικά εμπόδια πρόσβασης στην ποιοτική εκπαίδευση, πολεμά τις διακρίσεις και κατανοεί τις έννοιες του κοινωνικού, οικονομικού, και πολιτισμικού αποκλεισμού, ώστε τελικά να πετύχει την ένταξη και την ενσωμάτωση όλων των μαθητών του στην κοινωνία.
Το άριστο σχολείο είναι ανοιχτό σε όλους. Η κοινωνική ανισότητα σίγουρα δεν ξεκινάει στο σχολείο αλλά το σχολείο είναι το κατάλληλο μέρος για να παταχθεί. Η εκπαίδευση δεν είναι πανάκεια για την εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων αλλά είναι μια καλή αρχή.
Το άριστο σχολείο θέτει υψηλούς στόχους για όλους. Αποτελεί πυλώνα στήριξης για εκείνους που τρέχουν μπροστά αλλά και υποστύλωμα για όσους μένουν πίσω. Είναι άριστο γιατί έχει καλούς δασκάλους. Δασκάλους με μεράκι, έμπειρους αλλά και νέους, με ενθουσιασμό, που δεν αφήνουν τον κυνισμό της ζωής να μπει στην αίθουσά τους. Δασκάλους που τους εκπαιδεύει, που τους αναγνωρίζει, που τους επιβραβεύει, χωρίς να τους αφήνει να αναρωτιούνται ποιου τη θέση αναπληρώνουν δέκα-δεκαπέντε χρόνια αδιόριστοι. Δασκάλους που αντιλαμβάνονται το έργο τους ως ευθύνη απέναντι στο κοινωνικό σύνολο, πέρα από τη συλλογική μιζέρια.
Το άριστο σχολείο λογοδοτεί στον εαυτό του, έχει ξεκάθαρους στόχους, μετρήσιμους δείκτες, σαφές όραμα και προσανατολισμό. Όταν αποφασίζει να αλλάξει, το κάνει μετά από συνεχή αυτοέλεγχο και αυτοκριτική, γνωρίζοντας όχι μόνο το πού βρίσκεται αλλά κυρίως το πού θέλει να πάει. Το άριστο σχολείο δεν αλλάζει σπασμωδικά και άναρχα, δεν διακατέχεται από την εμμονή της αλλαγής για την αλλαγή.
Γιατί το άριστο σχολείο είναι ένα σχολείο που ακούει. Ακούει κυρίως αυτούς που μαθαίνουν σε αυτό. Θεμελιώνεται σε τάξεις γεμάτες φροντίδα, αγάπη, αλληλοσεβασμό, ασφάλεια, και αποδοχή. Το άριστο σχολείο αντιλαμβάνεται, αποδέχεται και ενθαρρύνει τους διαφορετικούς τρόπους μάθησης των μαθητών του. Βασίζεται στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, όχι στη στείρα αποστήθιση. Δεν το αφορά πόσες πληροφορίες συλλέγεις αλλά το τι θα κάνεις με αυτές την επόμενη μέρα.
Το άριστο σχολείο έχει μια αμφίδρομη σχέση με την κοινωνία και σπάει τους κύκλους της αδικίας. Είναι ανοιχτό στην καινοτομία και την δημιουργικότητα, όχι μόνο ως έννοιες από τα έδρανα της Βουλής, αλλά ως δεκτικότητα σε νέες κοινωνικές ανάγκες και εύρεση λύσεων απέναντι σε προκλήσεις, χωρίς στρουθοκαμηλισμούς.
Πέρα όμως από όλα αυτά, η αριστεία δεν έχει να κάνει μόνο με το μαθησιακό αποτέλεσμα αλλά και με τη συνεργασία, την αίσθηση ευθύνης, την επικοινωνία, την κριτική σκέψη απέναντι στην κοινωνία αλλά και στον ίδιο σου τον εαυτό, την ανεκτικότητα, την αποδοχή στο διαφορετικό αλλά και την αναγωγή του σε εργαλείο κοινωνικής δύναμης και προόδου. Το άριστο σχολείο είναι το σχολείο που πιστεύει ότι, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, όλοι οι μαθητές του μπορούν να πετύχουν και να προοδεύσουν.
Tο άριστο σχολείο είναι εκείνο, που πριν αλλάξει, αντιλαμβάνεται πως ο μαθητής που φέτος πέρασε για πρώτη φορά την πόρτα του, θα βγει σε μια κοινωνία πολύ διαφορετική από αυτή που μεγάλωσαμε εσύ κι εγώ. Σε μια κοινωνία διαφορετική κι από τη σημερινή. Το άριστο σχολείο είναι εκείνο που αναρωτιέται κατά πόσο ο μαθητής που μόλις αποφοίτησε είναι διαφορετικός από εκείνον που μπήκε χρόνια πριν. Όχι κατά πόσο είναι άριστος αλλά κατά πόσο θα συμβάλει σε μια καλύτερη και δικαιότερη κοινωνία, ανοιχτή για όλους.
Γιατί το άριστο δημόσιο σχολείο δεν είναι ούτε μόνο για τους άριστους, ούτε μόνο για τους πολλούς. Είναι για όλους.
8°
