Σήμερα, ημέρα της κρίσεως για την Ευρώπη, ημέρα του βρετανικού δημοψηφίσματος, ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα έρχεται να αναδείξει την εγγενή ευρωπαϊκή συνήθεια της Ευρώπης να χώνει τα προβλήματα κάτω από το χαλί. Το –επίσης αιώνιο πρόβλημα– των σχέσεων της Τουρκία με την ΕΕ. Η αναβλητικότητα, η δειλία, η απροθυμία στην κατά μέτωπο αντιμετώπιση των προβλημάτων οδήγησαν τα πράγματα εκεί που είναι σήμερα για το Ηνωμένο Βασίλειο. Το ίδιο δεν έγινε με τη Τουρκία;
Ακόμα και σήμερα, η μάχη για το βρετανικό δημοψήφισμα δεν δίνεται με παρρησία. Δεν υπάρχουν σαφή μέτωπα, καθαρά και κυρίως θετικά επιχειρήματα, στο ευρωπαϊκό στρατόπεδο. Όλοι μιλούν για το τεράστιο κόστος, για τους μεγάλους κινδύνους, για όλους μας, από το BREXIT. Δεν ακούγονται όμως βροντερά επιχειρήματα για την Ευρώπη. Και με την Τουρκία το ίδιο δεν γίνεται;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ήδη από την πρώτη «ΕΟΚική» μέρα της, φλερτάρει με την Τουρκία. Πάντοτε υπάρχει κάποιος διαφορετικός λόγος. Άλλοτε γεωπολιτικός, άλλοτε οικονομικός, άλλοτε πολιτικός, ακόμα και το προσφυγικό αναδείχτηκε ως θέμα σύγκλισης της ΕΕ με την Τουρκία. Μόνο η διάρκεια αυτής της σχέσης, σχεδόν 60 χρόνια!, και το εύρος των θεμάτων που την έχουν απασχολήσει, θα πρέπει να μας κάνουν να σκεφτούμε την πραγματική σημασία της. Αλλά την περασμένη δεκαετία, ο Νικολά Σαρκοζί και οι –τραβάτε με κι ας κλαίω υπόλοιποι– σιωπηρά άρχισαν να συμπεριφέρονται σαν η Τουρκία να μην έχει καμία πιθανότητα ένταξης στη ΕΕ. Αλλά και αυτό δεν έγινε ανοιxτά. Δεν σταμάτησε η ρητορική υπόσχεσης πλήρους ένταξής της. Χάθηκε όμως πολύτιμος χρόνος.
Τα πράγματα περιεπλάκησαν ακόμα περισσότερο, όταν οι σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία συνδέθηκαν με το προσφυγικό. Η σύνδεση αυτή, που ο πρώην πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου θεωρούσε «μεγάλη επιτυχία», έφερε τρεις μήνες νωρίτερα τη συμφωνημένη από το 2013 άρση των υποχρεώσεων για τη θεώρηση (βίζα) στις μετακινήσεις των τούρκων πολιτών στην περιοχή Σένγκεν. Έτσι η άρση της θεώρησης έγινε θέμα στο βρετανικό δημοψήφισμα, «η Τουρκία πήρε δωρεάν εισιτήριο για την Ευρώπη» λένε οι βρετανοί ευρωσκεπτικιστές. Από την άλλη μεριά έφερε στο προσκήνιο μια πολύ μεγάλη υποχρέωση για την οποία δεν ξέρουμε πόσο ρεαλιστικά υπέθεταν ότι μπορεί να πραγματοποιηθεί. Την αλλαγή του αντιτρομοκρατικού νόμου, στο κρεσέντο της σύγκρουσης με το PKK, μιας οργάνωσης που χαρακτηρίζεται απ’ όλους ως τρομοκρατική. Εντέλει βεβαίως η υποχρέωση αυτή μετατέθηκε για μια ακόμη φορά μέχρι τον Οκτώβριο, εξασφαλίζοντας χρόνο για όλους.
Αλλά ο κίνδυνος είναι να γίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση θύμα της νέας ιδεολογικής τροπής που παίρνει ο αυταρχισμός του προέδρου Ερντογάν. Τα βαθύτερα ρεύματα του πολιτικού Ισλάμ διεκδικούν πλέον σημαντικότερη θέση στο δημόσιο λόγο. Ήδη από τη δεκαετία του ’70 και τον Νετζμετίν Ερμπακάν, είχε καταφέρει –στο όνομα της εθνικής κυριαρχίας– σοβαρό πλήγμα στις σχέσεις της Ευρώπης με την Τουρκία. Ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ετσεβίτ, αρνήθηκε να ακολουθήσει, όπως θα ήταν το λογικό, την αναβάθμιση των σχέσεων της Τουρκίας, παράλληλα με την ένταξη της Ελλάδας.
Η διαπίστωση μιας σχεδόν καθολικής, διπλωματικής, απομόνωσης της Τουρκίας εντείνει τους κινδύνους. Οι δειλές κινήσεις για την έξοδο από την απομόνωση, όπως η ολοκλήρωση της συμφωνίας με το Ισραήλ, επιστολές του Ερντογάν προς τον Πούτιν, που ερμηνεύτηκαν στην Τουρκία ως «ανοίγματα» (οι Ρώσοι τον αρνήθηκαν), καθώς επίσης και η αναβίωση της δραστηριότητας βετεράνων των υπηρεσιών πληροφοριών που προσπαθούν ανοίξουν και πάλι διαύλους με τον Άσαντ, δεν αρκούν για να ανατρέψουν την εσωστρέφεια που κυριαρχεί.
17°
