Ξέρετε γιατί η κρίση στην Ελλάδα κλιμακώνεται; Ξέρετε γιατί την ώρα που η τελευταία χώρα που μπήκε σε μνημόνιο, η Κύπρος, ξεμπέρδεψε μέσα σε τρία χρόνια, η Ελλάδα εξακολουθεί να χρειάζεται νέους φόρους και νέα μέτρα λιτότητας; Ξέρετε γιατί μετά από 7 χρόνια ύφεσης (με μια μικρή αναλαμπή το 2014) η Ελλάδα βλέπει την ανάπτυξη να απομακρύνεται συνεχώς;
Φταίει ο νεοφιλελευθερισμός απαντούν εν χορώ αριστεροί, κεντρώοι και δεξιοί ψάλτες. Ο πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος έδωσε μια μυθική διάσταση στο... τέρας, επηρεασμένος από τη σκέψη του Βαρουφάκη: «Μέσα σ’ αυτόν τον οικονομικό λαβύρινθο και αντιμέτωπος με το νεοφιλελεύθερο Μινώταυρο, ο θεσμικός Θησέας καλείται, υπό όρους που παραπέμπουν στην ιστορία του Δαυίδ απέναντι στον Γολιάθ, να φέρει σε πέρας την αποστολή του».
Πράγματι, ο σημερινός Πρόεδροςτης Δημοκρατίας πολέμησε από πολλά μετερίζια το νεοφιλελευθερισμό και έκανε ό,τι μπορούσε για να τον εξοντώσει. Μικρότερο κράτος ζητάει ο νεοφιλελευθερισμός, δεκάδες χιλιάδες διορισμούς έκανε ο υπουργός Παυλόπουλος. Περιορισμό των δημοσίων δαπανών θέλει ο «Μινώταυρος” διπλασιασμό τους μέσα σε μια πενταετία έκανε η κυβέρνηση στην οποία συμμετείχε ο Πρόεδρος.
Το «αόρατο χέρι» των νεοφιλελεύθερων, που υποτίθεται ότι θα ρυθμίσει την αγορά, είναι μια θρησκευτικού τύπου δοξασία η οποία δεν βρίσκει εφαρμογή στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Στη σημερινή Ευρώπη υπάρχει και ισχυρό ρυθμιστικό πλαίσιο για την οικονομία, μεγάλος δημόσιος τομέας που παράγει από 40% έως σχεδόν 60% του ΑΕΠ και αποτελεσματικό κοινωνικό κράτος. Όλα αυτά συνυπάρχουν με ανοιχτές αγορές που, παρά την κρίση, παράγουν πλούτο και εξασφαλίζουν θέσεις εργασίας.
Τα πράγματα φυσικά δεν είναι ρόδινα, ούτε το μέλλον είναι εξασφαλισμένο. Η ανάπτυξη της ανατολικής Ασίας και άλλων περιοχών του κόσμου απειλεί την ευημερία των ήδη αναπτυγμένων χωρών και τους στερεί πλούτο και απασχόληση. Η απορρύθμιση των αγορών, από ένα σημείο και μετά, στρέφεται εναντίον της πλειονότητας της κοινωνίας.
Η κρίση του 2008 καλωσορίστηκε από πολλούς σχολιαστές, σαν πλήγμα στον καπιταλισμό, ανάλογο με αυτό που υπέστη ο κομμουνισμός το 1989. Οι σχολιαστές αυτοί δεν έκρυβαν τη χαρά τους, αγνοώντας την απειλή της ανεργίας και της φτώχειας που αντιμετώπιζαν εκατομμύρια εργαζόμενοι. Η διεθνής τραπεζική κρίση ήταν πράγματι αποτέλεσμα της –νεοφιλελεύθερης λογικής– απορρύθμισης των αγορών, χωρίς να υποτιμάται η ευθύνη κυβερνήσεων (όπως του Τζ. Μπους) που ευνόησαν τη στεγαστική φούσκα.
Σε αρκετές χώρες (Ιρλανδία, Ισπανία κ.ά.) τα κράτη αποφάσισαν να διασώσουν τις τράπεζες για να περιορίσουν τις επιπτώσεις στην οικονομία τους. Ο νεοφιλελευθερισμός απαγορεύει τέτοιου είδους παρεμβάσεις και θα προτιμούσε η αγορά να δώσει τη λύση, αφήνοντας τις τράπεζες να καταρρεύσουν, όπως έγινε με τη Lehman Brothers. Το ίδιο το ΔΝΤ είναι ένας κεϋνσιανής έμπνευσης παρεμβατικός μηχανισμός. Νεοφιλελεύθερη δεν είναι η επέμβαση αλλά η μη εμπλοκή του, όπως έγινε με την αποχώρησή του Ταμείου από την Αργεντινή το 2001.
Στην Ελλάδα δεν είχαμε επιβάρυνση του κράτους από την ασυδοσία των τραπεζών, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Το κράτος χρεοκόπησε, αφού πενταπλασίασε τα ελλείμματά του και διπλασίασε το χρέος του. Η χρεοκοπία του κράτους επιβάρυνε ολόκληρη την οικονομία και κατέστρεψε τις τράπεζες. Στην Ελλάδα δεν είχαμε νεοφιλελευθερισμό, αλλά ούτε οικονομία της αγοράς όπως την γνωρίσαμε στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα δεν είχαμε καν έναν αναδιανεμητικό κρατισμό που είδαμε μεταπολεμικά σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες.
Στην Ελλάδα πληρώνουμε έναν ακραίο πελατειακό κρατισμό, αντικοινωνικό και ληστρικό. Οι φτωχοί αφήνονται στη μοίρα τους αλλά το κράτος μοιράζει προνόμια και προσόδους σε ομάδες συμφερόντων. Το μοντέλο αυτό βρέθηκε εκτός έλεγχου κατά την πενταετία του Κώστα Καραμανλή. Ενώ η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας κατρακυλούσε πολλοί Έλληνες ζούσαν όλο και καλύτερα, χάρη στα χρήματα που δανείζονταν το κράτος και έριχνε με διάφορους τρόπους στην αγορά.
Μέσα στην ηθικολογική αντίληψη των πραγμάτων αρκετοί ρίχνουν την ευθύνη για τη χρεοκοπία σε όσους δάνειζαν την Ελλάδα. Με δεδομένο ότι καμία άλλη χώρα δεν είχε τόσο ραγδαία αύξηση του χρέους, το ερώτημα είναι πώς οι «κακοί» δανειστές (ανάμεσά τους ελληνικά και ξένα ασφαλιστικά ταμεία) κατάφεραν να εκμαυλίσουν μόνο την Ελλάδα και τους ξέφυγαν τόσες άλλες κυβερνήσεις.
Έφταιγε άραγε ο νεοφιλελευθερισμός για τη χρεοκοπία μας; Πώς μπορούσε να φταίει όταν όταν χρεοκοπήσαμε κάνοντας ακριβώς τα αντίθετα από όσα εκείνος λέει; Ο νεοφιλελευθερισμός έγινε ο μπαμπούλας για να μη γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές που θα μπορούσαν να μας βγάλουν από την κρίση. Κατασκευάστηκε ένας βολικός εχθρός για να προστατευτούν τα προνόμια που απολάμβαναν ορισμένοι και πλήρωναν πολλοί άλλοι.
Αντί να καταργηθούν άμεσα οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και έτσι να περιοριστούν τα ελλείμματα αποφασίστηκε –με ευθύνη ελληνικών κυβερνήσεων και δανειστών– να αυξηθούν οι φόροι. Θυσιάστηκε το παραγωγικό κομμάτι της οικονομίας για να μη θιγεί το παρασιτικό. Με αναθέματα στο νεοφιλελευθερισμό, που δήθεν ήθελε να μας κάνει πειραματόζωα και να μας ισοπεδώσει, ανοίγαμε μόνοι μας το δρόμο για τη φτώχεια διαρκείας.
Στην Ιρλανδία σε όλη τη διάρκεια της κρίσης ο βασικός μισθός παρέμεινε στα 1.450 ευρώ, ενώ δεν αυξήθηκε η –πολύ χαμηλή– φορολογία των επιχειρήσεων. Η Ιρλανδία έχει από καιρό υπερκαλύψει τη μείωση που ΑΕΠ που υπέστη κατά την κρίση και τρέχει τώρα με ανάπτυξη κοντά στο 7%. Η απασχόληση αυξάνεται 3% το χρόνο, η ιδιωτική κατανάλωση 3,6% και οι εξαγωγές 12%.
Λίγο πολύ όλες οι ευρωπαϊκές χώρες που βρισκόταν σε πρόγραμμα προσαρμογής έχουν επιστρέψει στην ανάπτυξη και μειώνουν την ανεργία. Η... αδούλωτη Ελλάδα, η πιο αντιμνημονική χώρα, πηγαίνει από μνημόνιο σε μνημόνιο. Τόσοι αγώνες, τόση ζημιά, τόση καταστροφή για να πυροβολούμε σκιάχτρα.
13°
