Η ελληνική κοινωνία δεν βρίσκεται απλά σε κρίση· βρίσκεται σε παρακμή. Η μεταπολιτευτική δημοκρατία έχει ακυρώσει το συμβόλαιο μεταξύ των γενεών και έχει φορτώσει δυσθεώρητα χρέη στα παιδιά και στα εγγόνια της. Ο παραγωγικός ιστός και η αγορά ψυχορραγούν, το κράτος δικαίου δεν έχει πια πολιτική νομιμοποίηση, η κοινωνία των πολιτών έχει πολιτιστικό έλλειμμα. H Ελλάδα απομακρύνεται από την Ευρώπη και τον δυτικό κόσμο. Η πλειοψηφία του πολιτικού συστήματος εμπορεύεται πλαστά αντίγραφα δήθεν οραμάτων, χωρίς αποδείξεις, χωρίς παραδείγματα. Οι συγκυριακές σχετικές πλειοψηφίες των πολιτών αγοράζουν τον παραισθησιογόνο πολιτικό λόγο και κοιτούν τη δουλειά τους. Αν έχουν. Κάπου πρέπει να μπει μια τελεία στην έκπτωση αλλά κανείς δεν είναι αισιόδοξος. Ίσως γιατί οι περισσότεροι δεν θέλουν.
Δεν είναι τυχαίο ότι η Αριστερά, με το που ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας, φρόντισε να ακυρώσει κάθε δειλή εκσυγχρονιστική προσπάθεια που έγινε τα προηγούμενα χρόνια στο χώρο της ελληνικής εκπαίδευσης. Επιτέθηκε στα Συμβούλια Διοίκησης των ΑΕΙ, διέλυσε τα Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία, κατήργησε την Τράπεζα Θεμάτων και πάγωσε την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Ποια; Η Αριστερά που υποτίθεται ότι αποτελεί το πιο προοδευτικό μέρος του κοινωνικού συστήματος. Δεν θέλησε να προτείνει τη δική της άποψη για τον εκσυγχρονισμό. Νομοθέτησε την επιστροφή στο 1980. Η παρακμή της ελληνικής κοινωνίας είναι συνέπεια του φόβου και της απέχθειας απέναντι σε κάθε νεωτερικότητα. Φορά το μανδύα του προοδευτισμού, επικοινωνεί με διαγγέλματα και υψωμένες γροθιές, αλλά ο συντηρητισμός της φαίνεται. Το αυτοκαταστροφικό σύνδρομο σε διαρκή εξέλιξη.
Η Παιδεία μας παραμορφώθηκε σταδιακά στα μεταπολιτευτικά χρόνια των κραυγών και της νόθας πολιτικοποίησης ακολουθώντας το παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Δηλαδή, παροχή κακών υπηρεσιών. Πίστεψε ότι αν γίνει αμιγώς τεχνοκρατική και σοβαροφανής και παράλληλα προσχηματική και ανεξέλεγκτη θα προλάβει το τρένο της ανάπτυξης. Μόνο που ο συνδυασμός αυτός, ως ήταν φυσικό, την οδήγησε στην πλήρη απαξίωση. Το αποτέλεσμα ήταν να λειτουργήσει αντιπαιδαγωγικά και να μην πετύχει κανένα στόχο. Το μόνο που κατάφερε ήταν να μετατρέψει τους δάσκαλους και τους μαθητές σε πελάτες του πολιτικού συστήματος. Διαπαιδαγωγούμε λάθος γιατί μεταφέρουμε το σύγχρονο ελληνικό κεκτημένο και στο σχολείο. Πώς θα μπορούσε να ήταν αλλιώς;
Τον μαθαίνουμε ότι μπορεί να βρίσκει νομότυπα τερτίπια για να δικαιολογεί τις απουσίες. Να έρχεται ή να φεύγει από στο σχολείο ό,τι ώρα θέλει χωρίς συνέπειες. Να εμποδίζει ανέξοδα τους άλλους να κάνουν τη δουλειά τους. Να αμείβεται με βαθμούς που δεν τους αξίζει. Να απαιτεί παρεκκλίσεις από το νόμο και να τις κερδίζει. Να καταστρέφει δημόσια περιουσία ατιμώρητα. Να αποκτά αναξιόπιστα πτυχία - διαβατήρια για μια θέση στο δημόσιο. Του μάθαμε ότι όλα αυτά είναι στοιχεία αξιοπρέπειας και όχι απαξίωσης. Του μάθαμε ότι έχει πάντα το «δημοκρατικό δικαίωμα» να περιορίζει τα δικαιώματα των άλλων.
Της είπαμε ότι δεν υπάρχει ατομική ευθύνη γιατί είναι ζόρικη και μπορεί να κρυφτεί πίσω από το σύνολο, τη μάζα, τη λεγόμενη συλλογική ευθύνη για να περάσει λάθρα, να τα καταφέρει. Και ταυτόχρονα της απαγορέψαμε να συνεργάζεται, να κάνει πράγματα από κοινού μέσα στην τάξη, πράγματα χρήσιμα γι’ αυτήν και το διπλανό της. Να συνεργάζεται. Να μαθαίνει από το συμμαθητή της. Ακόμα και το Project κατέληξε τέχνασμα κάλυψης του ωραρίου.
Του γεμίσαμε το ωρολόγιο πρόγραμμα με τεχνικές, πληροφορίες, εξισώσεις, ονόματα, διαγράμματα, χρονολογίες. Αλλά ταυτόχρονα του αποκρύψαμε τη μήτρα όλων αυτών, τη διαλεκτική, την αιτιότητα, τη συνεπαγωγή, τη δημιουργική κριτική, την απλότητα της φύσης. Τις σχέσεις, την πολιτική, τον πολιτισμό. Γεμίσαμε το πρόγραμμα με εξισώσεις και μετά τον στείλαμε να τις μάθει στο φροντιστήριο.
Της είπαμε ότι μπορεί να κάνει το κομμάτι της αν είναι να χαλάσει αλλά δεν της δείξαμε ότι μπορεί να ζωγραφίσει δημιουργικά τους τοίχους του σχολείου της, να βοηθήσει ένα απόγευμα στο τοπικό ΚΑΠΗ, να καθαρίζει την τάξη της όταν φεύγει. Δεν της επιτρέψαμε να έχει το δικό της χρόνο μέσα στο σχολείο, να τραγουδήσει, να χορέψει, να κάνει θέατρο. Της δώσαμε όμως το δικαίωμα να πάει στη ντουμανιασμένη καφετέρια εν ώρα μαθήματος και μετά να υποκριθεί ότι ήταν αδιάθετη.
Του είπαμε να μάθει τη γλώσσα για να αναπτύσσει τις ιδέες του αλλά όταν γράφει την «Έκθεση Ιδεών» πρέπει να τηρήσει τα παραδεδεγμένα πρότυπα, αν θέλει να πάρει καλό βαθμό. Της είπαμε να μάθει να μετράει σε μια χώρα που οι ταγοί δεν μέτρησαν ποτέ. Του είπαμε ότι πρέπει να εμβαθύνει στις έννοιες σε μια χώρα που κανένα δημόσιο πρόσωπο δεν είναι υποχρεωμένο να αποδείξει τα όσα υποστηρίζει. Της είπαμε να συμμετάσχει σε περιβαλλοντικά προγράμματα σε μια χώρα που δεν μπορεί να διαχειριστεί τα σκουπίδια της. Του είπαμε ότι έχει δημοκρατικά δικαιώματα, σε μια χώρα που ο καθένας μπορεί να κλείνει ένα σχολείο ή ένα δρόμο για την πλάκα του ή το προσωπικό του συμφέρον.
Συνεπώς, τους κρύψαμε τη συνολική πολιτισμική εικόνα, την παιδαγωγική. Τους εκπαιδεύουμε να συνεργάζονται με τους συναδέλφους τους για να διεκδικήσουν τα συμφέροντα της δικής τους ομάδας εις βάρος μιας άλλης ή του συνόλου. Εδώ είναι που η Παιδεία αποτυγχάνει.
Η ζωντανή ακμάζουσα κοινωνία θέλει όραμα, σχέδιο, συνεργασία, βαθιά γνώση, αξιολόγηση, αυτοσυγκέντρωση αλλά και ρίσκο. Θέλει σχολεία με φως. Εμείς παραθέσαμε μόνο τεχνικές και πληροφορίες, τους δείξαμε το δρόμο της πατέντας και της βόλεψης. Μετά ενοχοποιήσαμε την τεχνοκρατία και την παραγωγή, τα είπαμε παραγωγισμό, καπιταλισμό και νεοφιλελευθερισμό. Τους πείσαμε ότι μπορούν μόνο με τους δανεικούς πόρους των άλλων. Με την επιδότηση. Σήμερα τους διδάσκουμε ότι μπορούν τα δανεικά να είναι και αγύριστα. Ότι μπορούν να τα καταφέρουν αρκεί να ανήκουν σε κάποιο κόμμα ή να έχουν το «δικό τους άνθρωπο». Τους βυθίσαμε στο σκοτάδι.
Αποτύχαμε γιατί το σχέδιο που είχαμε για την πόλη το μεταφέραμε και στο σχολείο και από εκεί το εγκαταστήσαμε στη συνείδησή τους. Η εκπαίδευσή μας είναι νεοπλουτίστικη, βερμπαλιστική, άρα και απολίτιστη. Η εκπαίδευσή μας είναι στεγνή, κοντόφθαλμη και μίζερη, άρα και αντιπαραγωγική. Όταν μιλάμε για «μεταρρυθμίσεις στην Παιδεία» εννοούμε αλλαγές στο σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων.
Τι απομένει; Να το κάνουμε αλλιώς. Θέλουμε παραγωγούς θέσεων εργασίας και όχι απλά εργαζόμενους ή δημόσιους υπάλληλους.
Θέλουμε πολίτες άξιους να... φροντίζουν την ψυχική και σωματική τους υγεία ● συνεργάζονται δημιουργικά, ευέλικτα και άφοβα με τους συνανθρώπους τους ● συμπεριφέρονται ορθολογικά με το κοινωνικό και φυσικό τους περιβάλλον ● διαχειρίζονται τον πλούτο συνετά ● μεγαλώνουν τα παιδιά τους χωρίς να τα ευνουχίζουν
Θέλουμε πολίτες δημιουργικούς στην... αξιοποίηση της πληροφορίας και της γνώσης ● επίλυση προβλημάτων και εισαγωγή καινοτομιών ● παραγωγή πλούτου μέσω της εργασίας με όρους συνέχειας και προοπτικής ● εγκατάσταση μιας εξελισσόμενης φιλελεύθερης δημοκρατίας
Χρειαζόμαστε άλλους δάσκαλους και άλλες δασκάλες που θα ξέρουν να... ακούνε και όχι μόνο να μιλάνε ● διδάσκουν συνεργασία και αλληλεγγύη ● υποστηρίζουν την έμφυτη περιέργεια ● καλλιεργούν την κοινωνικοποίηση
Χρειαζόμαστε καθηγητές και καθηγήτριες απόφοιτους ειδικών τμημάτων παιδαγωγικής. Δεν χρειαζόμαστε μαθηματικούς, φυσικούς, φιλολόγους, μηχανικούς που τους βαφτίζουμε καθηγητές και μετά ανακαλύπτουμε μαθήματα για να τους δώσουμε εργασία. Χρειαζόμαστε παιδαγωγούς με... σχετικό μεταπτυχιακό τίτλο ● πιστοποιημένες γνώσεις ξένων γλωσσών ● εμπειρία σχεδιασμού προγράμματος ● γνώσεις διαμορφωτικής και απολογιστικής αξιολόγησης ● δεξιότητες συμβουλευτικής ● επίγνωση του παγκόσμιου περιβάλλοντος ● βαθιά γνώση του κάθε αντικειμένου ● εμπειρία σε εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας
Αν τους έχουμε τότε πρέπει και να τους πληρώσουμε αδρά. Γιατί τότε θα είναι παραγωγοί πλούτου. Η εργασία-αποστολή τους θα είναι ανταποδοτική. Θα τους επιμορφώνουμε συνεχώς και θα τους αξιολογούμε με αδιάβλητες διαδικασίες ώστε να είναι ικανοί να αντεπεξέλθουν στο δύσκολο λειτούργημά τους. Γιατί μόνο έτσι μπορούμε να απελευθερώσουμε το σχολείο από το θετικισμό, τον κατακερματισμό και τον πληροφορισμό. Να το κάνουμε ελκυστικό στα παιδιά και ταυτόχρονα χρήσιμο όχι μόνο για το αύριο αλλά και για το σήμερα.
Με δράσεις, εκδηλώσεις, κατασκευές, αυτοσχεδιασμούς, προβολές, συζητήσεις, βιωματικά εργαστήρια. Αλλά και προγράμματα και διεθνείς επαφές και ατομικές ή συλλογικές εργασίες και δημιουργικά ταξίδια στην Ελλάδα και τον κόσμο. Και όλα αυτά με πρόγραμμα αλλά και αυτονομία για κάθε σχολική μονάδα. Με διευθυντή μάναντζερ. Με πειραματισμό αλλά και αξιολόγηση, την πιο αυστηρή και άτεγκτη αξιολόγηση. Να μην παίρνει κανείς και καμία απολυτήριο αν δεν έχει συμμετάσχει σε μια θεατρική παράσταση, αν δεν έχει γυρίσει ένα βίντεο, δεν έχει αναλύσει ένα λογοτεχνικό έργο. Αν δεν έχει εκτεθεί. Το σχολείο μας χρειάζεται μια ανοιχτή και συνεχώς μεταβαλλόμενη σχολική ζωή, ώστε κανείς και καμιά να μη βαριέται. Κανείς και καμιά να μην αισθάνεται μόνος ή μόνη.
Μιλάμε προσχηματικά για bullying, βία και ουσίες στα σχολεία. Όλα αυτά δεν αντιμετωπίζονται με ευχολόγια και υπουργικές αποφάσεις. Αλλά με την αληθινή σχολική ζωή. Με την τέχνη και τη συνεργασία, με την προσήλωση στο στόχο και την εργασία, με την ελευθερία και την έκθεση. Σε ένα σχολείο που δεν έχει στόχους και δεν απελευθερώνει δεξιότητες, που αδυνατεί να κάνει την κάθε μέρα του, μέρα πραγματικής γιορτής, η διαφυγή είναι η βία, οι ουσίες, η πλήξη, η μοναξιά, η αποτυχία. Η παρακμή.
Ας αλλάξουμε τη νοοτροπία του σχολείου. Ας... συνδέσουμε τις θετικές επιστήμες με την ιστορία, την τέχνη, τις επαναστάσεις, με τα ήθη της κάθε εποχής, με την παραγωγή ● καταργήσουμε το σχολικό εγχειρίδιο, ας τα ανεβάσουμε όλα στο διαδίκτυο, να αναγκάζεται να ψάχνει, να συνθέτει και να διαμορφώνει ● μειώσουμε τα μαθήματα και ας επικεντρώσουμε στα βασικά ώστε να μάθει να μαθαίνει ● απελευθερώσουμε το Λύκειο από την εισαγωγή στα ΑΕΙ ● αναλύσουμε μια ταινία μέσα στην τάξη ή ας διαβάσουμε ένα θεατρικό έργο ● μάθουμε Ιστορία μέσα από ένα ντοκιμαντέρ ● γνωρίσουμε τα έθιμα ή τους ανθρώπινους χαρακτήρες μέσα από ένα μυθιστόρημα. ● κάνουμε Αγγλικά μέσα από τη Γεωγραφία ● συνδεθούμε με τα συστήματα που εφαρμόζει ο ΟΟΣΑ για την εξωτερική αξιολόγηση
Ας ανοίξουμε τα σχολεία στο σύγχρονο κόσμο, στο φως. Ας δείξουμε στα παιδιά πώς να μαθαίνουν και να δημιουργούν ελεύθερα. Ας γίνουμε οι πιο αυστηροί αλλά και δίκαιοι κριτές τους. Ας τους δώσουμε το δικαίωμα να μας κρίνουν ελεύθερα. Η Παιδεία είναι η κουλτούρα της προσπάθειας και της αγάπης και γι’ αυτό απελευθερώνει και αποενοχοποιεί την ανάγκη για παραγωγή πνευματικού και υλικού πλούτου.
