Τζουντ Κέλι: Η ιδρύτρια του WoW-Women of the World μιλά στην Athens Voice

Την Τζουντ Κέλι και τη φλεγόμενη περίπτωσή της, όχι μόνο ως θεατρικής σκηνοθέτιδας και παραγωγού, αλλά και ως ασίγαστης ακτιβίστριας για τα δικαιώματα των γυναικών, τη γνώριζα πολύ πριν το μεγαλύτερο φεστιβάλ για γυναίκες, θηλυκότητες και non binary άτομα, το Women of the World, προσγειωθεί πριν από 3 χρόνια στην Αθήνα και γίνει viral από την αρχή, χάρη στις επίμονες ενέργειες και τη θερμή φιλοξενία του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Άλλωστε, στο TikTok και στο YouTube υπάρχει άπειρο υλικό των εμπνευσμένων ομιλιών και των γεμάτων παλμό events που εδώ και χρόνια στήνει αυτή η γυναίκα, στηρίζοντας με πάθος έναν κόσμο απαλλαγμένο από έμφυλες ανισότητες, που αγαπάει και δίνει ευκαιρίες σε κορίτσια, γυναίκες και θηλυκότητες που προσπαθούν να χωρέσουν στην κοινωνική και εργασιακή ζωή χωρίς διακρίσεις.

Φέτος, αυτός ο θεσμός, που έχει αλλάξει τη ζωή εκατομμυρίων γυναικών ανά τον κόσμο, έγινε 15 χρονών στη Βρετανία, τη χώρα γέννησής του. Και η ιδρύτριά του το γιόρτασε με μια τεράστια γιορτή στο Royal Albert Hall, με σπουδαίες φίλες στο πλάι της (μεταξύ των οποίων η Άντζελα Ντέιβις, η Άνι Λένοξ, η Ανούσκα Σανκάρ και άλλες), οι οποίες ήρθαν για να μεταδώσουν το δικό τους μήνυμα ισότητας προς 4.000 ανθρώπους (στην πλειονότητά τους γυναίκες και θηλυκότητες), που γέμισαν με ένταση και συναίσθημα την ιστορική αίθουσα.

Λίγες ώρες πριν από αυτό το ξέφρενο πάρτι, γεμάτο από ομιλίες –προσωπικές μαρτυρίες θρύλων της μουσικής, του ακτιβισμού, του θεάτρου και της τέχνης–, είχα τη σπάνια τιμή να μιλήσω για λίγο με αυτή τη δαιμόνια τύπισσα από το Λίβερπουλ, που 15 χρόνια τώρα κάνει ό,τι μπορεί για να φτάσουν οι γυναικείες φωνές περί εξάλειψης των διακρίσεων παντού στον κόσμο. Και λαμβάνοντας υπ’ όψιν την αλήθεια των αριθμών, τα έχει καταφέρει: το WoW μέχρι τώρα έχει συνεργαστεί με 33 εταίρους για να παρουσιάσει περισσότερα από 150 φεστιβάλ και εκδηλώσεις σε 71 μέρη, σε έξι ηπείρους, με πάνω από 5,3 εκατομμύρια ανθρώπους να συμμετέχουν.

WoW | Women of the World 2025: Το όραμα της Τζουντ Κέλι για έναν κόσμο χωρίς διακρίσεις

― Θα ξεκινήσω με μια δύσκολη ερώτηση, δεδομένων των όσων φτάνουν σ’ εμάς μετά την εκλογή και την επεισοδιακή, απ’ ό,τι δείχνουν οι εξελίξεις, δεύτερη θητεία του Τραμπ στις ΗΠΑ. Αν μπορούσατε να προβλέψετε τι θα σημάνει αυτή η θητεία για τα δικαιώματα των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ+ και των μειονοτήτων σε 5 χρόνια από τώρα, τι θα μου λέγατε;

Ειλικρινά; Δεν μπορώ να προβλέψω. Έχω ένα προαίσθημα ότι θα περάσουμε πραγματικά δύσκολους καιρούς και ότι έχουμε μπροστά μας εξαιρετικά δυσάρεστες ημέρες να αντέξουμε. Εξαρτάται από το αν το αφήγημα Τραμπ θα επιβιώσει. Για την ώρα πάντως δείχνει πανίσχυρο. Επίσης πιστεύω ότι αυτή η αφήγηση του παντοδύναμου αρσενικού δεν είναι κάτι καινούργιο, υπάρχει στη δημόσια σφαίρα εδώ και 8 με 10 χρόνια και δυναμώνει μέρα με τη μέρα.

Και δεν είναι μόνο ο Τραμπ στην Αμερική... Είναι ο Σι (Τζινπίνγκ) στην Κίνα, ο Πούτιν στη Ρωσία, μια σειρά από ηγέτες που όλοι δηλώνουν το ίδιο πράγμα: ότι επανιδρύουν τις αξίες της οικογένειας, ότι ανακεφαλαιοποιούν ιδανικά που λένε ότι το έθνος έρχεται πρώτο απ’ οτιδήποτε άλλο έχει σημασία για τη ζωή των λαών. Και φυσικά, όταν προωθείς ένα τέτοιο αφήγημα όπου πρώτα έρχονται η οικογένεια και το έθνος, τότε ξέρεις ότι σε όλα αυτά ηγούνται και πρωτοστατούν άντρες, ενώ οι γυναίκες υπάρχουν για να δίνουν παιδιά, να αντιμετωπίζονται ως τροφοί και παιδομηχανές και πάει λέγοντας.

Είναι ένας μάλλον στείρος τρόπος για να μιλήσει κανείς για το ανθρώπινο γένος. Βλέπετε, από τη στιγμή που η Αμερική άρχισε να απαγορεύει το δικαίωμα στην άμβλωση, ήξερα ότι έχουμε βρεθεί σε ένα εξαιρετικά δύσκολο σημείο της Ιστορίας. Και μετά όλο αυτό μπορείτε να το αντιπαραβάλλετε με όσα συμβαίνουν με τον Άντριου Τέιτ και την Ανδρόσφαιρα και το αφήγημα ότι οι γυναίκες έχουν ξεφύγει, οι γυναίκες είναι εκτός ελέγχου, οι γυναίκες μισούν τους άντρες κ.λπ.

― Μπορεί να επαναδιατυπωθεί αυτό το αφήγημα, δεδομένης της σχέσης του με οικουμενικά σεβαστές αξίες; Ο περισσότερος κόσμος αγαπά την οικογένεια, την πατρίδα, την παράδοσή του, αυτό όμως δεν σημαίνει αυτόματα παρακμή...

Αν με ρωτάτε, το χειρότερο είναι ότι δεν έχουμε καταφέρει να σταματήσουμε αυτό το αφήγημα, το οποίο έχει καταστεί τόσο ισχυρό. Το ότι η βασική θέση σκέψης του ανθρώπινου γένους εδώ και χιλιάδες χρόνια είναι η κανονικοποίηση της πατριαρχίας, σαν να έχουμε να κάνουμε με κάτι απολύτως φυσιολογικό. Αυτό που λέω είναι ότι υπάρχει άπειρο υλικό για τις κοινωνίες, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ξαναγραφτεί η χάρτα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη θρησκεία, την παράδοση, την κουλτούρα, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα πάντα για να πουν «κοίτα, έτσι όφειλαν να είναι τα πράγματα και όχι έτσι όπως μας παρουσιάζονται αιώνες τώρα». Και νομίζω ότι εμείς –όχι μόνο οι γυναίκες, αλλά όλοι οι άνθρωποι που προσπαθούν να πουν ότι υπάρχουν πολλές φωνές για να πουν την Ιστορία μας και όχι μόνο ένα είδος φωνής– πρέπει να δουλέψουμε ακόμα περισσότερο, ακόμα πιο ενωμένοι απέναντι στις διακρίσεις. Απλώς, για λίγο θα είναι πιο δύσκολο να συμβεί αυτό.

― Βασικό πρόταγμα του WoW σε όσες χώρες έχει εκπροσώπηση είναι ο τερματισμός των έμφυλων ανισοτήτων. Πώς περνάει αυτό στις μικρότερες ηλικίες, δεδομένων των σοβαρών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες με αυτή τη νέα, σκληρή, τοξική μορφή αρρενωπότητας που διατρέχει σχολεία και πανεπιστήμια; Πώς μιλάμε στα παιδιά γι’ αυτά τα ζητήματα;

Ξέρετε, τα παιδιά –κορίτσια και αγόρια– όταν είναι παιδιά, ενδιαφέρονται πάρα πολύ γι’ αυτό που λέμε κοινωνική δικαιοσύνη. Ενδιαφέρονται για το μέλλον του πλανήτη, ανησυχούν για την ισότητα και τους αρέσει να παλεύουν για το δίκαιο. Τα ακούς να λένε «γιατί δεν μπορούμε απλώς να αγαπάμε ο ένας τον άλλον;». Το ένστικτο των παιδιών από πολύ πολύ νωρίς τα ωθεί στο να αναζητούν τρόπους συνεργασίας. Αλλά επίσης συχνά ακούς ότι «τα κορίτσια είναι χαζά», «τα αγόρια δυνατά».

Πιστεύω, λοιπόν, ακράδαντα ότι τόσο τα σχολεία όσο και το οικογενειακό περιβάλλον πρέπει να μιλούν συχνότερα στα αγόρια. Γιατί με τα κορίτσια έχουμε κάνει πολλή κουβέντα, στα αγόρια όμως φοβόμαστε να μιλήσουμε. Δεν είναι ξεκάθαρο στο μυαλό μας για ποιο πράγμα θέλουμε να τους μιλήσουμε. Άλλο είναι το να μιλήσεις σε ένα κορίτσι και να της πεις «κοίτα, μπορείς να γίνεις ό,τι θελήσεις» και τελείως διαφορετικό το να μιλήσεις σε ένα αγόρι, στο οποίο συνήθως λες τι να μην κάνει. Και σίγουρα δεν δίνεις κίνητρο σε κάποιον όταν του λες τι να μην κάνει. Γι’ αυτό πιστεύω ότι χρειάζεται πολύ περισσότερη συζήτηση με τα αγόρια και κατ’ επέκταση με τους άντρες για το τι πραγματικά συνιστά μια υγιή αρρενωπότητα.

Πιθανότατα, όλες μας για πολλά χρόνια συζητούσαμε για τα δικαιώματα των γυναικών, ακόμα κι αν δεν συνειδητοποιούσαμε ότι το κάναμε. Αλλά τα αγόρια και οι άντρες είναι ακόμη παγιδευμένοι σε μια κατάσταση όπου πρέπει να συζητούν αποκλειστικά για «αντρικά πράγματα», γιατί έτσι είναι το σωστό. Και ειδικά τώρα, οι άντρες είναι σε ακόμα πιο στενή τροχιά, νιώθουν απογοητευμένοι και κατηγορούν τις γυναίκες.

Όμως το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στις γυναίκες, εντοπίζεται στο παρόν ασφυκτικό πλαίσιο της αρρενωπότητας της κοινωνίας μέσα στην οποία καλούνται να ζήσουν. Και οι μόνοι που μπορούν να νομιμοποιήσουν μια συζήτηση για όλο το παραπάνω ασφυκτικό πλαίσιο είναι ακριβώς οι ίδιοι οι άντρες. Απλώς ελπίζω ότι οι γυναίκες θα συνειδητοποιήσουν ότι, για να συμβούν δομικές αλλαγές, θα πρέπει να ξεκινήσουμε να συζητάμε. Το ίδιο ελπίζω και για τους άντρες, ότι δηλαδή θα κατανοήσουν ότι πρέπει να προσχωρήσουν σ’ αυτόν τον διάλογο.

― Θεωρείτε ότι, ως κινήματα αλλαγής, το Time’s Up και το MeToo έκαναν τον κύκλο τους; Ότι χρειαζόμαστε κάτι καινούργιο, που να πείθει τους πάντες ότι ο φεμινισμός δεν είναι ένας δράκος στην ντουλάπα; Μια φρέσκια αρχή;

Αν δηλαδή πιστεύω ότι χρειάζεται μια φρέσκια ενέργεια; Μια νέα δέσμευση; Ναι, το πιστεύω. Το MeToo δημιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει έναν πολύ συγκεκριμένο σκοπό, την καταγγελία περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης, από την οποία είχαν υποφέρει άπειρες γυναίκες. Ήταν ένα πολύ παραγωγικό κίνημα, που μας επέτρεψε να συζητάμε για όλα αυτά, να τα αναφέρουμε... Μέχρι τότε δεν συνέβαινε αυτό! Όμως, αυτά δεν είναι απλώς προβλήματα των γυναικών.

Είναι προβλήματα των κοινωνιών: η βία, η επιθετικότητα είναι προβλήματα συμπεριφοράς που αγγίζουν τους πάντες, και δεν θέλω να κλείσει αυτή η συζήτηση. Βλέπετε, αντιμετωπίζω την κοινωνία ως σύνολο, στο οποίο θέλω να ενυπάρχει η συμπόνοια, η ενσυναίσθηση, η δικαιοσύνη. Οπότε, πιστεύω ότι αυτή η συζήτηση πρέπει να ανοίξει προς τους άντρες και τα αγόρια και ότι το επόμενό μας βήμα πρέπει να είναι η ομοφωνία γύρω από την ισότητα των φύλων. Γιατί το φύλο δεν έχει να κάνει μόνο με τις γυναίκες. Έχει να κάνει με όλους μας, και αυτή η ανισορροπία επικρατεί για πάρα πολλά χρόνια. Συνεπώς η επόμενη συζήτηση οφείλει να είναι συμπεριληπτική και ως προς τους άντρες.

Πρέπει να απαλλαγούν απ’ τον φόβο και να προσχωρήσουν στο κίνημά μας, στο πλευρό μας. Είμαστε όλοι παράγωγα της πατριαρχίας και της κουλτούρας μας και πρέπει να πάψουμε να λέμε ότι οι άντρες είναι το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι ότι ενθαρρύνουμε τη βία ως νόρμα και κανονικότητα και ότι η κοινωνία ακόμη δεν έχει βρει τρόπο να υποστηρίξει την αλλαγή. Πρέπει να αλλάξουμε τη γλώσσα που μιλάμε και να προσπαθήσουμε για ένα δικαιότερο μοίρασμα των ευθυνών. Έχουμε να κάνουμε με ένα σύστημα που απλώς δεν λειτουργεί πια!

→ Πόσο WoW θα ήταν ένας κόσμος χωρίς έμφυλες ανισότητες;
Το τρίτο WoW Athens θα απαντά στο ερώτημα –με events, ομιλίες, συζητήσεις και workshops– από 4 έως 7 Απριλίου στο ΚΠΙΣΝ (Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος).