Άγνωστα θραύσματα δύο χαμένων τραγωδιών του Ευριπίδη εντόπισαν ερευνητές

Μετά από μήνες εντατικής εξέτασης, δύο μελετητές του Πανεπιστημίου του Κολοράντο αποκρυπτογράφησαν και ερμήνευσαν αυτά που πιστεύουν ότι είναι θραύσματα χαμένων έργων του κλασικού Έλληνα τραγικού Ευριπίδη.

Τον Νοέμβριο του 2022, ο Basem Gehad, αρχαιολόγος του Αιγυπτιακού Υπουργείου Τουρισμού και Αρχαιοτήτων, έστειλε έναν πάπυρο που ανακαλύφθηκε στον αρχαίο χώρο της Φιλαδέλφειας στην Αίγυπτο στην Yvona Trnka-Amrhein, επίκουρη καθηγήτρια κλασικών. Οι δύο μελετητές ανακάλυψαν επίσης πρόσφατα το πάνω μισό ενός κολοσσιαίου αγάλματος του αρχαίου Αιγύπτιου Φαραώ Ραμσή Β' στο κοινό ανασκαφικό τους έργο στην Ερμούπολη Μάγκνα.

Η Trnka-Amrhein άρχισε να εξετάζει τη φωτογραφία υψηλής ανάλυσης του παπύρου (ο αιγυπτιακός νόμος απαγορεύει τη φυσική αφαίρεση οποιουδήποτε αντικειμένου από τη χώρα), εξετάζοντας εξονυχιστικά τις 98 γραμμές του. «Ήταν ξεκάθαρα τραγωδία», δήλωσε.

Χρησιμοποιώντας το Thesaurus Linguae Graecae, μια ολοκληρωμένη, ψηφιοποιημένη βάση δεδομένων αρχαίων ελληνικών κειμένων που διατηρεί το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, η Trnka-Amrhein επιβεβαίωσε ότι είχε μπροστά της άγνωστα αποσπάσματα από χαμένα θεατρικά έργα του Ευριπίδη.

Η Trnka-Amrhein και ο διάσημος κλασικός καθηγητής John Gibert ξεκίνησαν πολύμηνη εξαντλητική δουλειά, εξετάζοντας σχολαστικά τη φωτογραφία υψηλής ανάλυσης του πάπυρου 10,5 τετραγωνικών ιντσών. Κατάφεραν να ξεχωρίσουν λέξεις και σιγουρεύτηκαν ότι αυτά που διάβαζαν ταίριαζαν στο ύφος του Ευριπίδη.

Τελικά, σιγουρεύτηκαν ότι δούλευαν πάνω σε νέο υλικό από δύο έργα του Ευριπίδη, τον Πολύιδο και την Ινώ. «Είκοσι δύο από τις γραμμές ήταν προηγουμένως γνωστές από  προηγούμενες εκδόσεις, αλλά το 80 τοις εκατό ήταν ολοκαίνουργιο υλικό», λέει ο Gibert. «Δεν πιστεύουμε ότι έχει υπάρξει ένα εύρημα αυτής της σημασίας από τη δεκαετία του 1960», δήλωσε.

Επαναφήγηση ενός κρητικού μύθου

Ο Πολύιδος διηγείται έναν αρχαίο κρητικό μύθο στον οποίο ο βασιλιάς Μίνωας και η βασίλισσα Πασιφάη απαιτούν από τον ομώνυμο μάντη να αναστήσει τον γιο τους Γλαύκο αφού είχε πνιγεί σε μια δεξαμενή με μέλι.

«Στην πραγματικότητα, έχει ένα σχετικά αίσιο τέλος. Δεν είναι μια από αυτές τις τραγωδίες όπου όλοι πέφτουν νεκροί», λέει η Trnka-Amrhein. «Ο Πολύιδος είναι σε θέση να αναστήσει τον Γλαύκο χρησιμοποιώντας ένα βότανο αφού είχε δει προηγουμένως ένα φίδι να το χρησιμοποιεί για να αναβιώσει ένα άλλο».

Ο πάπυρος περιέχει μέρος μιας σκηνής στην οποία ο Μίνωας και ο Πολύιδος συζητούν για την ηθική διάσταση της ανάστασης των νεκρών, λέει ο Gibert.

«Η Ινώ παραλίγο να γίνει ένα από τα πιο γνωστά έργα του Ευριπίδη», λέει ο Gibert. Μέρος του κειμένου είχε χαραχτεί σε βράχους της Αρμενίας που καταστράφηκαν στις πρόσφατες συγκρούσεις. Ευτυχώς, οι Ρώσοι μελετητές των αρχών του 20ου αιώνα είχαν διατηρήσει τις εικόνες σε σχέδια.

Ο ομώνυμος χαρακτήρας της Ινώ είναι θεία του Έλληνα θεού Διόνυσου και μέλος της βασιλικής οικογένειας της Θήβας. Σε παλαιότερα γνωστά κομμάτια ενός σχετικού θεατρικού έργου, η Ινώ είναι μια κακιά μητριά που σκοπεύει να σκοτώσει τα παιδιά του συζύγου της, του θεσσαλού βασιλιά, από προηγούμενο γάμο. Το νέο κομμάτι εισάγει μια νέα πλοκή, λέει η Trnka-Amrhein.

«Μια άλλη γυναίκα είναι η κακιά μητριά και η Ινώ είναι το θύμα», λέει. «Η τρίτη σύζυγος του βασιλιά προσπαθεί να εξαφανίσει τα παιδιά της Ινώ. … Η Ινώ καταφέρει να την κοροιδέψει, με αποτέλεσμα να σκοτώσει τα ίδια της τα παιδιά και να αυτοκτονήσει. Είναι μια πιο παραδοσιακή τραγωδία: θάνατος, χάος, αυτοκτονία».

Φυσικά, σε θέματα αρχαίας ελληνικής γραμματείας, υπάρχει πάντα χώρος για ερμηνείες και τέτοιοι τολμηροί ισχυρισμοί θα τυγχάνουν προσεκτικής εξέτασης από άλλους ειδικούς. Έχουν υποβάλει τα δικά τους επιχειρήματα προς εξέταση σε 13 εμπειρογνώμονες στην Ουάσιγκτον, τον Ιούνιο, και έχουν πάρει πράσινο φως για την πρώτη δημοσίευση τον Αύγουστο.

Τον Σεπτέμβριο θα φιλοξενήσουν το Ninth Fountain Symposium στην πανεπιστημιούπολη του CU Boulder, με την υποστήριξη της επί χρόνια κατοίκου του Μπόλντερ και λάτρη των κλασικών Dr. Celia M. Fountain. Στην εκδήλωση θα συμμετέχουν τρεις επιφανείς ειδικοί: ο καθηγητής Paul Schubert, ένας Ελβετός ειδικός στην παπυρολογία, η ειδική στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία και το δράμα Laura Swift του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και η καθηγήτρια Sarah Iles Johnston, ειδική στην ελληνική θρησκεία από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο. Μαζί τους θα είναι η Trnka-Amrhein, ο Gibert και η αναπληρώτρια καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών Laurialan Reitzammer.

Σκοπεύουν να παρουσιάσουν τα ευρήματά τους προς συζήτηση στο Dartmouth και το Harvard. «Αισθανόμαστε εξαιρετικά τυχεροί που δουλέψαμε πάνω σε αυτό το υλικό και ανυπομονούμε για τις αντιδράσεις του κόσμου», λέει η Trnka-Amrhein.