Η προδιαγεγραμμένη καύση ως απάντηση στις δασικές πυρκαγιές
Ο Ηλίας Τζηρίτης μας εξηγεί γιατί μπορεί να δώσει λύση και περιγράφει το πιλοτικό πρόγραμμα του WWF Ελλάς στη Χίο, με την υποστήριξη της Pocter & Gamble
Ο Ηλίας Τζηρίτης, συντονιστής δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές του WWF Ελλάς, τονίζει ότι το ειδικό βάρος θα πρέπει να μετακινηθεί στην πρόληψη
Πρόληψη ή καταστολή για τις πυρκαγιές; Φυσικά και τα δύο, αν και ο καθένας θα έλεγε ότι η πρόληψη είναι το άλφα και το ωμέγα. Κι όμως, στη χώρα μας μεταξύ των ετών 2016 και 2020 το 80,9% των πόρων κατευθύνθηκαν στην καταστολή και μόλις το 19,1% στην πρόληψη, σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας που διεξάγει το WWF Ελλάς, με εταίρο το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR). Για την ανάγκη μετακίνησης του ειδικού βάρους στην πρόληψη μιλάει στην ATHENS VOICE ο Ηλίας Τζηρίτης, συντονιστής δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές στο WWF Ελλάς, ενώ αναφέρεται και σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον παράδειγμα, που ακολουθείται σε άλλες χώρες με επιτυχία, την προδιαγεγραμμένη καύση, την οποία υλοποιεί πιλοτικά το WWF Ελλάς στη Χίο.
Ηλίας Τζηρίτης, συντονιστής δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές στο WWF Ελλάς και υπεύθυνος έργου για την πιλοτική εφαρμογή του προδιαγεγραμμένου πυρός στη Χίο
Γιατί μέχρι σήμερα δεν έχουμε εστιάσει σαν χώρα συντονισμένα στην πρόληψη πυρκαγιών;
Αυτό σχετίζεται με την κουλτούρα του συστήματος δασοπυροπροστασίας της χώρας και την αντίληψη μας με ό,τι έχει να κάνει με την πρόληψη σε όλες τις φυσικές καταστροφές. Η πρόληψη απαιτεί επιμονή, υπομονή (και από τους πολίτες) και σοβαρό σχεδιασμό και θα δώσει αποτελέσματα μακροπρόθεσμα. Επίσης δεν προσφέρεται για προβολή και επικοινωνία καθώς είναι δύσκολο να αναγνωριστεί από το κοινό το έργο που γίνεται μέσω της πρόληψης. Οι πολιτικές αποφάσεις των τελευταίων 20 ετών έχουν πριμοδοτήσει υπέρμετρα την καταστολή ως την μόνη λύση στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Αυτή η πολιτική μπορεί να δούλεψε για κάποιες χρονιές αλλά υπάρχουν και χρονιές όπως το 2007, το 2018 και το 2021 που αποδείχθηκε ότι ο μηχανισμός καταστολής έχει συγκεκριμένα όρια που μόλις τα ξεπεράσει, καταρρέει και βρίσκεται να τρέχει πίσω από το πρόβλημα, χωρίς αποτέλεσμα.
Το 2021 βρήκε τη χώρα μας με 1,5 εκατ. στρ. καμένων εκτάσεων, τον δεύτερο χειρότερο απολογισμό των τελευταίων 20 ετών. Με την κλιματική κρίση να επιδρά καθοριστικά πλέον στην αύξηση της έντασης των πυρκαγιών στη Μεσόγειο, είναι σαφές ότι χρειάζεται άμεσα μετακίνηση του ειδικού βάρους από την καταστολή, στις πολιτικές και δράσεις πρόληψης, αλλά και στον καλύτερο συντονισμό μεταξύ των σχετικών φορέων. Όπως καταδεικνύουν τα στοιχεία έρευνας που διεξάγει το WWF Ελλάς, με εταίρο το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR), στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund των EEA Grants, μεταξύ 2016-2020, το 80,9% των πόρων κατευθύνθηκαν στην καταστολή και μόνο το 19,1% στην πρόληψη. Επιπρόσθετα, για να γίνει η πρόληψη πράξη, δεν χρειάζονται μόνο πόροι, αλλά και η κατανομή τους στους αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες να γίνεται με όρους διαφάνειας και λογοδοσίας. Η εμμονή στην καταστολή σε επιχειρησιακό, αλλά και χρηματοοικονομικό επίπεδο δεν πρέπει να συνεχιστεί, παρότι τα μέχρι στιγμής στοιχεία δυστυχώς καταδεικνύουν το αντίθετο. Συγκεκριμένα, περίπου 1,7 δισ. ευρώ σχεδιάζεται να διατεθούν μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 για τις ανάγκες της Πολιτικής Προστασίας με έμφαση στην καταστολή, χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη μελέτη κόστους-οφέλους, οικονομικός απολογισμός των προηγουμένων ετών και μελέτες τεκμηρίωσης της σκοπιμότητας και των αναμενόμενων αποτελεσμάτων, των προτεινόμενων δαπανών, στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών.
Βάσει των παραπάνω, η δραστική ενίσχυση της έγκαιρης και ουσιαστικής πρόληψης των πυρκαγιών καθίσταται θεμελιώδης συνθήκη. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στα θέματα διαχείρισης της καύσιμης ύλης, στη συνεργασία των αρμόδιων αρχών και στην παράλληλη ενδυνάμωση των τοπικών δασικών υπηρεσιών που καλούνται να διαχειριστούν ένα μεγάλο κομμάτι των δράσεων πρόληψης. Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στις περιοχές μίξης δασών και οικισμών που αποτελούν την «αχίλλειο πτέρνα» του συστήματος δασοπυροπροστασίας.
Ποια είναι τα οφέλη του προγράμματος της προδιαγεγραμμένης καύσης που υλοποιείται στη Χίο και η διάρκειά του;
Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2021 με την υποστήριξη της Procter & Gamble και θα διαρκέσει ως και τον Ιούνιο του 2023. Η μέθοδος της προδιαγεγραμμένης καύσης, αν χρησιμοποιηθεί ορθολογικά και σε συνδυασμό με τη βόσκηση και μηχανικές μεθόδους, μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δασών μας, αλλά και των τοπικών κοινωνιών, από τις καταστροφικές συνέπειες των ανεξέλεγκτων δασικών πυρκαγιών. Η προσπάθεια αυτή στοχεύει στην επιστημονική τεκμηρίωση πολλών σχετικών παραμέτρων, στην ανάδειξη των προϋποθέσεων εφαρμογής της μεθόδου και στην υιοθέτηση της προδιαγεγραμμένης καύσης ως σημαντικού εργαλείου πρόληψης δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα, ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων χωρών.
Ο στόχος μας δεν είναι η επερχόμενη αντιπυρική περίοδος αλλά η παραγωγή μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων μέσω: 1. της κατάρτισης πρακτικού οδηγού προδιαγραφών για την εφαρμογή προδιαγεγραμμένου πυρός, 2. νομοθετικής παρέμβασης για την κάλυψη του νομικού κενού στη χρήση προδιαγεγραμμένου πυρός στη διαχείριση της καύσιμης ύλης, 3. προτάσεων για την επιτυχή εφαρμογή του προδιαγεγραμμένου πυρός σε εθνικό επίπεδο όπως σε άλλες χώρες όπως η Πορτογαλία και η Γαλλία.
Η μέθοδος της προδιαγεγραμμένης καύσης εφαρμόζεται και σε άλλες χώρες; Αν ναι, υπάρχουν απτά αποτελέσματα που μας δείχνουν ότι η εφαρμογή της και στην Ελλάδα θα έχει θετικό αποτέλεσμα για τα δάση μας;
Είναι γνωστό ότι η φωτιά, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, αποτελεί μέρος της φυσικής διεργασίας των δασικών οικοσυστημάτων και συμβάλλει στην αναγέννησή τους. Έχει υπάρξει για αιώνες εργαλείο του ανθρώπου για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης. Η εφαρμογή προδιαγεγραμμένης καύσης βασισμένη σε επιστημονικά και χωρικά δεδομένα, διαμορφώνει το δασικό περιβάλλον και μειώνει στο ελάχιστο την πιθανότητα της σοβαρής υποβάθμισής του αφού ουσιαστικά μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης δασικής πυρκαγιάς μεγάλης έντασης. Εξασφαλίζοντας τη διατήρηση του δασικού οικοσυστήματος, εξασφαλίζεται η δυνατότητά του να παρέχει μια σειρά από «οικοσυστημικές υπηρεσίες» και λύσεις «βγαλμένες από τη φύση» όπως η αντιπλημμυρική προστασία, η προστασία από τη διάβρωση κτλ. Τέλος διατηρούνται ανοιχτές από βλάστηση περιοχές που είναι σημαντικές για την οικολογική ετερογένεια και υψηλή βιοποικιλότητα. Έτσι επιτυγχάνεται η αειφορία, προστατεύεται η βιοποικιλότητα και μειώνεται σημαντικά το ρίσκο για τις ανθρώπινες κοινωνίες. Η προδιαγεγραμμένη καύση είναι ένα αποδεκτό από οικολογικής άποψης εργαλείο, είναι οικονομικό και μπορεί να παρέχει οφέλη στη τοπική κοινωνία καθώς οδηγεί στην ελεγχόμενη μείωση και τη διαχείριση της καύσιμης ύλης. Σήμερα, η προδιαγεγραμμένη καύση χρησιμοποιείται ευρέως για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης στις Η.Π.Α., στη νοτιοδυτική Αυστραλία όπου το κλίμα είναι μεσογειακό, στον Καναδά, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στη νότια Γαλλία, στην Ιταλία και τη Σουηδία.
23°
