Ο Στέργιος Σιφνιός, διευθυντής Συνηγορίας στα Παιδικά Χωριά SOS, μιλάει στην ATHENS VOICE για την αναδοχή
Παρόλο που ο θεσμός της αναδοχής έχει ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια στην Ελλάδα, πριν από κάποιες δεκαετίες από το κέντρο βρεφών Μητέρα, βρισκόμαστε ακόμα πολύ πίσω από άλλες δυτικές χώρες, λέει ο Στέργιος Σιφνιός, διευθυντής Συνηγορίας των Παιδικών Χωριών SOS. «Στη γλώσσα της παιδικής προστασίας», εξηγεί, «συνηγορία είναι η υπεράσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού. Στα Παιδικά Χωριά SOS έχουμε ένα τμήμα με δράσεις για αυτό που λέμε εναλλακτική φροντίδα, δηλαδή για παιδιά που μεγαλώνουν μακριά από τη βιολογική τους οικογένεια, είτε σε ένα ίδρυμα, που είναι και το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό, είτε σε κάποια ανάδοχη οικογένεια. Βασικός μας στόχος δεν μπορεί να είναι άλλος από την πλήρη από-ιδρυματοποίηση και η εναλλακτική φροντίδα να περιοριστεί αποκλειστικά εκτός ιδρύματος».
Στην Ελλάδα λειτουργούν περίπου 80 ιδρύματα, δημόσια, ιδιωτικά και εκκλησιαστικά, τα οποία «φιλοξενούν» παιδιά από τη βρεφική τους ηλικία έως τα 18. Ένα παιδί φτάνει σε ίδρυμα ύστερα από καταγγελία από γείτονα, φίλο, συγγενή, ακόμη και από γονιό πολλές φορές, και το 90%, τουλάχιστον, των περιπτώσεων, αφορά σε προβλήματα κοινωνικής φύσης, όπως σοβαρές παραμελήσεις, κακοποιήσεις, γονείς με προβλήματα εξαρτήσεων. Ο εισαγγελέας ανηλίκων θα κρίνει εάν το παιδί θα πρέπει να απομακρυνθεί για κάποιο διάστημα από την οικογένεια. Εάν κρίνει πως πρέπει, σχεδόν όλα τα παιδιά θα οδηγηθούν στα νοσοκομεία παίδων, προκειμένου να διερευνηθεί η σωματική και ψυχική τους υγεία. «Το πρόβλημα», λέει ο κ. Σιφνιός, «ξεκινάει όταν τα παιδιά ζουν μήνες μέσα στα νοσοκομεία, ακόμη και για ολόκληρο χρόνο. Κι αυτό συμβαίνει γιατί, ειδικά αν το παιδί έχει διάφορα ψυχοσωματικά θέματα, ψάχνουν οι κοινωνικοί λειτουργοί να βρεθεί ένας κατάλληλος χώρος προστασίας, και δεν βρίσκουν».
Η παραμονή ενός παιδιού σε ίδρυμα, ειδικά η μακρόχρονη, μπορεί να είναι καταστρεπτική. Βιωματικές εμπειρίες αλλά και επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι ειδικά τα πολύ μικρά παιδιά κάθε μέρα που περνάνε σε ένα ίδρυμα καθυστερεί την ψυχοσωματική τους ανάπτυξη. Υστερούν, δηλαδή, σε νοητικό επίπεδο, στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, καθυστερούν η βάδιση και η ομιλία, παρουσιάζονται διαφορές στο αναμενόμενο βάρος και ύψος. «Ειδικά τα παιδιά 0 έως 3 ετών δεν θα έπρεπε να περνάνε καθόλου μέσα από ένα ιδρυματικό πλαίσιο», επισημαίνει ο κ. Σιφνιός.
«Ο στόχος της απο-ιδρυματοποίησης γενικά θα πρέπει να βασίζεται σε τρεις πυλώνες. Στην πρόληψη, ώστε το παιδί να μη χρειαστεί να φύγει από την οικογένεια, στην υποστήριξη της οικογενειακής αποκατάστασης, με μια βραχυχρόνια, αν χρειαστεί, παραμονή του παιδιού σε ένα χώρο προστασίας, μέχρι να επιστρέψει, και τρίτον στην αναδοχή. Δυστυχώς, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των παιδιών που θα απομακρυνθούν από τους βιολογικούς τους γονείς δεν θα επιστρέψουν, γιατί δεν διαθέτουμε σοβαρές υποδομές στην κοινότητα που θα στηρίξουν τη βιολογική οικογένεια», σημειώνει ο Σ. Σιφνιός.
Ο Στέργιος Σιφνιός, διευθυντής Συνηγορίας στα Παιδικά Χωριά SOS
Λάθος κίνητρο το ενδεχόμενο μελλοντικής υιοθεσίας του παιδιού
Καθώς στη χώρα μας δεν υπάρχει ανεπτυγμένη κουλτούρα αναδοχής, αρκετοί ανάδοχοι γονείς έχουν ως κίνητρο την ενδεχόμενη μελλοντική υιοθεσία του παιδιού. Αυτός είναι και ο λόγος που στα ιδρύματα βρίσκουμε μεγάλα παιδιά, άνω των 9 ετών, τα οποία δεν είναι «ελκυστικά» για υιοθεσία, καθώς πολλοί επιθυμούν να υιοθετήσουν και να μεγαλώσουν ένα παιδί «από μικρό». Είναι χαρακτηριστικό, λέει ο Σ. Σιφνιός, ότι μόλις με το νόμο του 2018 μπήκαν σε μια τάξη οι διαδικασίες που αφορούν την αναδοχή, μέσω των μητρώων και με διαύγεια, ενώ όλα τα ιδρύματα υποχρεώνονται πλέον να προετοιμάσουν τα παιδιά για αναδοχή. Σήμερα, σημειώνει, η Πολιτεία επιχειρεί να εμπλουτίσει και να κάνει πιο «εφαρμόσιμο» τον νόμο, ενώ ανακοινώθηκε και η επιλογή της Ελλάδας, μαζί με άλλες 6 χώρες, να συμμετάσχει στο ευρωπαϊκό project “Child Guarantee” με τη συνεργασία της Unicef και φορέων εντός κάθε χώρας (στη δική μας και τα Παιδικά Χωριά SOS), προκειμένου να προχωρήσουν καινοτόμες δράσεις για την απο-ιδρυματοποίηση.
Ανάδοχος γονέας μπορεί να γίνει κάθε πολίτης ως μονογονέας, κάθε έγγαμο ζευγάρι και κάθε ζευγάρι που έχει σύμφωνο συμβίωσης, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη το φύλο, η θρησκεία και οι σεξουαλικές προτιμήσεις. Ρωτάω τον Σ. Σιφνιό εάν ισχύουν όλα αυτά, εάν στην πράξη οι σεξουαλικές προτιμήσεις, για παράδειγμα, ενός υποψήφιου αναδόχου, παίζουν κάποιο ρόλο. «Απολύτως κανέναν», η απάντησή του.
«Ο ανάδοχος γονέας», λέει ο Σ. Σιφνιός, «θα πρέπει να γνωρίζει ότι θα πάρει στο σπίτι του ένα παιδί που μπορεί να έχει εκκρεμότητες στην ψυχική-σωματική του υγεία, νομικές ή οικογενειακές εκκρεμότητες, το οποίο είναι πιθανόν κάποια στιγμή να φύγει. Αλλά θα πρέπει να ξέρει ακόμη ότι, σε αντίθεση με τον θετό γονιό, δεν θα μείνει ποτέ μόνος του, καθώς τόσο το ίδρυμα στο οποίο διέμενε το παιδί όσο και οι κοινωνικές υπηρεσίες της Πολιτείας είναι υποχρεωμένοι να παρακολουθούν και να υποστηρίζουν την ανάδοχη οικογένεια και το παιδί, που μπορεί να θέλει μια επιπλέον βοήθεια στο σχολείο ή να χρειάζεται μια ψυχοθεραπευτική υποστήριξη». Υπάρχουν, πάντως, και περιπτώσεις παιδιών που έχουν αλλάξει αναδόχους, κάτι που σύμφωνα με τον ειδικό σημαίνει ότι απέτυχε η διαδικασία της αναδοχής, ένα πολύ αρνητικό γεγονός για τα παιδιά που θα πρέπει να φύγουν από ένα ακόμα οικογενειακό περιβάλλον. Για να πετύχει η αναδοχή, επισημαίνει, χρειάζεται μια καλή προετοιμασία και στη συνέχεια μια καλή παρακολούθηση. Τον ρωτάω, μιας και μιλάμε για απο-ιδρυματοποίηση, εάν ισχύει η «ιδρυματοποίηση», εάν δηλαδή υπάρχουν παιδιά που δεν θέλουν να εγκαταλείψουν το ίδρυμα. «Ξεκάθαρα όχι. Θα χρειαστεί και το παιδί μια προετοιμασία, να του φύγει το άγχος που θα πάει σε ένα νέο σπίτι, αλλά θα φύγει εύκολα για τον απλούστατο λόγο ότι δεν θέλει να μείνει εκεί που είναι. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλά παιδιά που παρουσίαζαν προβληματική συμπεριφορά στο ίδρυμα, άλλαξαν αμέσως όταν πήγανε σε μια οικογένεια. Ακούμε πολλές φορές, και στα μέσα ενημέρωσης, να αποκαλούνται κάποια ιδρύματα “σπίτια”, “οικογένειες” κ.λπ. αλλά δεν είναι τίποτα απ’ όλα αυτά. Όλοι μας ξέρουμε τι σημαίνει οικογένεια. Δεν υπάρχει καλό ίδρυμα, όπως και να το βαφτίσουμε, και κανένα παιδί δεν πρέπει να μένει εκτός οικογένειας».
9°
