Συνέντευξη με την Ελένη Ιωαννίδου, παθολόγο-λοιμωξιολόγο, διευθύντρια της Παθολογικής κλινικής του νοσοκομείου Ρεθύμνου, με αφορμή τα ψηφιδωτά με ληγμένα χάπια
Εκατομμύρια ληγμένα χάπια και λογής, άχρηστα φάρμακα από ντουλάπια και συσκευασίες σε κάθε γωνιά του πλανήτη πετιούνται καθημερινά στον κοινό κάδο, στον νεροχύτη ή στην αποχέτευση, με αποτέλεσμα να καταλήγουν στο έδαφος και τους υδροφόρους ορίζοντες ρυπαίνοντάς τους. Μικρό ποσοστό άλλωστε γνωρίζει τις σωστές πρακτικές διαχείρισης των ληγμένων φαρμάκων ή επισκέπτεται τους ειδικούς κάδους ανακύκλωσης φαρμάκων στα φαρμακεία, προκειμένου να μη διογκώνεται το περιβαλλοντολογικό πρόβλημα. Με αυτό σαν αφετηρία, η Ελένη Ιωαννίδου, παθολόγος-λοιμωξιολόγος, διευθύντρια της Παθολογικής κλινικής του νοσοκομείου Ρεθύμνου, κατάφερε να δώσει μια νέα αξία στα άχρηστα χάπια με λίγη φαντασία και πολλή παρατηρητικότητα. Τη βρήκαμε και της ζητήσαμε να μας εξηγήσει μερικά μυστικά από αυτή την εντυπωσιακή και πρωτότυπη δουλειά.
Πώς προέκυψε η ιδέα των μωσαϊκών με ληγμένα χάπια;
Ξεκίνησε από μια δραστηριότητα ανακύκλωσης των φαρμάκων στο Ιατρείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ρεθύμνου. Για αρκετά χρόνια «ανακυκλοφορούσαμε» τα φάρμακα που δεν χρησιμοποιούσαν πια οι πολίτες του Ρεθύμνου και τα δίναμε σε ανθρώπους που τα είχαν ανάγκη. Φυσικά κάποια από αυτά έληγαν. Στα πλαίσια της λογικής της ανακύκλωσης τα ξεχωρίζαμε από τις συσκευασίες, τις οποίες απορρίπταμε στην ανακύκλωση χαρτιού και αλουμινίου, ενώ τα χάπια και οι κάψουλες πήγαιναν στους ειδικούς κάδους ανακύκλωσης φαρμάκων στα φαρμακεία. Πριν 2 χρόνια διαπίστωσα την απίθανη παλέτα χρωμάτων και σχεδίων που δημιουργούσε αυτός ο σωρός με τα φάρμακα και σκέφτηκα να τα χρησιμοποιήσω ως ψηφίδες.
Είχατε ανέκαθεν ενασχόληση με τη ζωγραφική;
Ναι, πάντα κάτι ζωγράφιζα, από μικρή ασχολούμαι με τη ζωγραφική, ερασιτεχνικά φυσικά, χωρίς να έχω σπουδάσει κάτι σχετικό.
Πώς καταφέρνετε μέσα στις απαιτήσεις της δουλειάς, τις καθημερινές υποχρεώσεις και τον περιορισμένο χρόνο να ασχολείστε και με αυτό;
Νομίζω ότι αν δεν υπήρχε αυτή η ενασχόληση, ειδικά τον τελευταίο χρόνο, δεν θα κατάφερνα να «επιβιώσω». Η δουλειά στις δικές μας ειδικότητες, στα δημόσια νοσοκομεία, είναι πολύ σκληρή, με πολλές εφημερίες και πολλές ώρες εργασίας. Στα περιφερειακά νοσοκομεία υπάρχει τεράστια υποστελέχωση και ειδικά τον τελευταίο χρόνο, με την πανδημία, η πίεση από τη δουλειά είναι απίστευτη. Τα «χαπάκια» μου, όπως λέω εγώ, με βοήθησαν να διατηρήσω την ισορροπία μου. Τα βραδιά, όταν το σπίτι ησυχάζει, αφιερώνω μια δυο ώρες στα ψηφιδωτά μου, ακούγοντας μουσική, και αυτή είναι η δίκη μου «ψυχοθεραπεία».
Πόσο διαρκεί η δημιουργία ενός έργου σας από την αρχή μέχρι το τέλος του και πώς διαλέγετε τα σχέδια;
Εξαρτάται από τον χρόνο που αφιερώνεις, τη δυσκολία του έργου, το μέγεθος και την προετοιμασία που έχει γίνει. Κάποια γίνονται σχετικά γρήγορα σε κάποιες εβδομάδες, άλλα μου έχουν πάρει και μήνες για να γίνουν. Όσον αφορά στην επιλογή των θεμάτων, εμπνέομαι από την καθημερινότητα, από εικόνες και συναισθήματα, όπως φαντάζομαι όλοι οι καλλιτέχνες.
Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείτε και πόσα χάπια χρειάζονται κατά μέσο όρο για ένα έργο;
Πριν αρχίσει η δημιουργία ενός έργου προηγείται η συλλογή και ταξινόμηση των χαπιών, διαδικασία πολύ χρονοβόρα. Σε αυτό έχω μεγάλη βοήθεια από τις φίλες μου. Η θεία μου η Αλίκη και η μητέρα μου έχουν περάσει πολλές εργατοώρες με αυτή την ασχολία. Πλέον όλοι στο νοσοκομείο με προμηθεύουν με τα «ληγμένα» τους, τα οποία μάλιστα μου τα φέρνουν ταξινομημένα, ανά χρώμα, μέγεθος σχήμα κ.λπ. Ανάλογα με το τι υλικό έχω κάθε εποχή, ανάλογα με την έμπνευσή μου, ξεκινάω ένα αδρό σχέδιο, το οποίο γίνεται είτε σε πλεξιγκλάς, είτε σε ξύλο, και στη συνέχεια αρχίζω να κολλάω τα χαπάκια μου. Τα έργα είναι πολύ μεγάλα (120x90 εκ. συνήθως) και όπως τα φτιάχνω δεν έχω τη συνολική εικόνα. Έτσι, κάθε τόσο ανεβαίνω σε ένα πατάρι για να τα δω από απόσταση και να διορθώσω ό,τι δεν μου αρέσει. Όταν το έργο τελειώσει το σταθεροποιώ με ρητίνη δύο συστατικών, προκειμένου να μη φθαρούν τα χάπια. Όσον αφορά στον αριθμό των χαπιών μιλάμε για χιλιάδες χάπια. Υπολογίζω ότι το τελευταίο μου έργο, το «Unmute», πρέπει να έχει γύρω στα 8.000-10.000 χάπια.
Ποιο χαπάκι είναι το πιο πολυχρησιμοποιημένο και πόσους πίνακες έχετε φτιάξει με αυτό; Τα περισσότερα ληγμένα χάπια είναι για νευρολογικές και ψυχιατρικές ασθένειες. Αυτό βέβαια το είχαμε προσέξει και στο κοινωνικό φαρμακείο. Φαντάζομαι ότι ο λόγος είναι ότι αυτά τα φάρμακα τα λαμβάνουν πολλοί ηλικιωμένοι και ότι οι θεραπευτικές αγωγές αυτές αλλάζονται συχνά έτσι ώστε εύκολα περισσεύουν φάρμακα. Έχω φτιάξει 13 πίνακες τα τελευταία 2 χρόνια που ασχολούμαι με αυτά τα ψηφιδωτά.
Πώς διαχειριζόμαστε ως πολίτες τα ληγμένα φάρμακα; Τι εικόνα έχετε;
Δυστυχώς, το θέμα των ληγμένων ή μη χρησιμοποιούμενων φαρμάκων είναι ένα μεγάλο οικολογικό πρόβλημα. Τα περισσότερα πετιούνται στα οικιακά απορρίμματα με αποτέλεσμα όλα αυτά να καταλήγουν στο περιβάλλον και στον υδροφόρο ορίζοντα. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του κόσμου και οι περισσότεροι τα ανακυκλώνουν στους ειδικούς κάδους που υπάρχουν στα φαρμακεία. Στο κοινωνικό φαρμακείο Ρεθύμνου επί χρόνια έρχονταν τεράστιες ποσότητες φαρμάκων, μιλάμε για χιλιάδες κουτιά. Ένα πολύ μεγάλο μέρος, περίπου το 60% επαναχρησιμοπούνταν από συνανθρώπους μας που δεν είχαν τη δυνατότητα να τα αγοράσουν, ένα άλλο 10% πήγαινε στο νοσοκομείο και τα υπόλοιπα έληγαν ή ήταν ήδη ληγμένα. Με τη χρησιμοποίηση των ληγμένων νομίζω ότι πετύχαμε την απόλυτη ανακύκλωση, το «ευτυχισμένο τέλος» των χαπιών.
Mέσα από τα σχέδιά σας τι μηνύματα θέλετε να δώσετε;
Τα περισσότερα έργα μου εμπνέονται από τον άνθρωπο, για αυτό είναι κυρίως πορτραίτα. Στην περίοδο της πανδημίας προσπάθησα να φτιάξω πόστερ για να προωθήσω τη χρήση μάσκας, τον εμβολιασμό κ.λπ. Το έργο μου με τη μάσκα «Wearamask», που είναι από τα αγαπημένα μου, βρίσκεται στο νοσοκομείο Ρεθύμνου και παίζει εκεί –θέλω να πιστεύω– τον ρόλο του. Το τελευταίο μου έργο το «Unmute» (σ.σ. το εξώφυλλό μας) είναι αυτοβιογραφικό και έχει να κάνει με τις δύσκολες συνθήκες εργασίας μας, την υποβάθμιση της ποιότητας της δουλειάς μας και της φροντίδας προς τους ασθενείς μας. Είναι μια «προτροπή» να μιλήσουμε στον κόσμο για το δημόσιο σύστημα υγείας, λέγοντας αλήθειες χωρίς να φοβόμαστε.
Σκέφτεστε να εκθέσετε αυτή τη δουλειά σας;
Ναι, το σκέφτομαι όλο και περισσότερο τώρα τελευταία. Φυσικά, όταν περάσει, ή τουλάχιστον «χαλαρώσει» η πανδημία. Μέχρι τότε σκέφτομαι να μην πουλήσω κάτι ακόμα.
12°
