Πώς τα γαλλικά κρασιά έγιναν εργαλείο αντίστασης κατά των Ναζί

Από την απόκρυψη των καλύτερων φιαλών τους μέχρι την παροχή μυστικών πληροφοριών στις συμμαχικές δυνάμεις, οι Γάλλοι οινοποιοί έπαιξαν ουσιαστικό ρόλο στη γαλλική Αντίσταση, η οποία βοήθησε να ανοίξει ο δρόμος για την D-Day, την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία.

Ενώ ο Αδόλφος Χίτλερ δεν ήταν οινοπότης, τα κορυφαία όπλα του σίγουρα ήταν. Στην πραγματικότητα, η προσωπική προτίμηση του αρχιστράτηγου της Luftwaffe Hermann Göring, του υπουργού Εξωτερικών Joachim von Ribbentrop και του υπουργού προπαγάνδας Joseph Goebbels για τα κρασιά Bordeaux, Burgundy και Champagne βοήθησε να επηρεάσει τις ναζιστικές πολιτικές στην κατεχόμενη Γαλλία. Καθώς όμως η δίψα των Ναζί για γαλλικό κρασί εντάθηκε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ορισμένοι Γάλλοι οινοπαραγωγοί άρχισαν να αντιστέκονται και αρκετοί οινοπαραγωγοί κατέληξαν να γίνουν μερικοί από τους πιο διάσημους ήρωες του πολέμου.

Πριν ξεσπάσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, η Γαλλία παρήγαγε 79 εκατομμύρια εκατόλιτρα κρασιού κάθε χρόνο, καθιστώντας τη γαλλική αγορά κρασιού έναν τεράστιο οικονομικό στόχο για τη Γερμανία. «Το κρασί αντιπροσώπευε πολύτιμα λάφυρα για το Τρίτο Ράιχ», δήλωσε ο Christophe Lucand, συγγραφέας του βιβλίου «Το κρασί των Ναζί». «Τα πολυτελή γαλλικά κρασιά συντηρούσαν τη ναζιστική κοινωνία και ήταν πολύ περιζήτητα για τις γερμανικές ελίτ. Τα προϊόντα αυτά ήταν πολύτιμα, διακινούνταν σε τιμές χρυσού και συντηρούσαν την τεράστια διαφθορά που υπήρχε στο ναζιστικό πολιτικό σύστημα».

Μικρές πράξεις αντίστασης πίσω από τα γαλλικά κρασιά

Τον Ιούνιο του 1940, μετά τη νίκη των Ναζί στη μάχη της Γαλλίας, οι Γερμανοί χώρισαν το έθνος σε νότια ελεύθερη και βόρεια κατεχόμενη ζώνη - μια διαίρεση που εξασφάλισε ότι οι φημισμένες αμπελουργικές περιοχές της Βουργουνδίας και της Σαμπάνιας περιήλθαν υπό τον έλεγχο των Ναζί. Το νότιο Μπορντό μπορεί να μην φαινόταν προορισμένο για κατοχή, γεωγραφικά, αλλά η οδοντωτή ένταξή του εξασφάλιζε στους Ναζί τον πλήρη έλεγχο της ακτής του Ατλαντικού της Γαλλίας - και των κρασιών της. «Αν κοιτάξετε την οριογραμμή μεταξύ της κατεχόμενης και της ελεύθερης ζώνης, είναι ενδιαφέρον να δείτε ότι δεν είναι μια ευθεία γραμμή που κόβει τη Γαλλία στη μέση από τη Νάντη μέχρι το Στρασβούργο», δήλωσε στη La Nouvelle République ο Antoine Dreyfus, συγγραφέας του βιβλίου «Τα σταφύλια του Ράιχ». 

Στην αρχή του πολέμου, ένα μεγάλο μέρος του γαλλικού κρασιού απλά λεηλατήθηκε από τους Ναζί (με το ποσό των δύο εκατομμυρίων φιαλών στη Σαμπάνια μόνο τις πρώτες εβδομάδες της κατοχής). Σύντομα, όμως, τέθηκε σε εφαρμογή ένα σύστημα που εξασφάλιζε τουλάχιστον την επίφαση μιας ελεύθερης αγοράς. Οι διορισμένοι από τους Ναζί ειδικοί πράκτορες κρασιού, που οι Γάλλοι αποκαλούσαν Weinführers (ηγέτες κρασιού), στάλθηκαν σε κάθε μία από τις μεγάλες αμπελουργικές περιοχές, με αποστολή να προμηθεύονται το καλύτερο γαλλικό κρασί και να το στέλνουν πίσω στη Γερμανία. Ως αποτέλεσμα, μέχρι το 1945, δεκάδες εκατομμύρια εκατόλιτρα είχαν αγοραστεί με τη βία σε τιμές χαμηλότερες της αγοράς ή είχαν κλαπεί εντελώς από τους Ναζί, ενώ τα καλύτερα είχαν πωληθεί στις γερμανικές ελίτ και τις ελίτ του Άξονα. «Τα καθημερινά κρασιά», σύμφωνα με τον Lucand, «προμηθεύονταν σε πολύ μεγάλες ποσότητες για να ανταποκριθούν στη γερμανική πολεμική προσπάθεια, για να τροφοδοτήσουν τον άμαχο πληθυσμό και τα στρατεύματα που βρίσκονταν σε μάχη ή να μετατραπούν σε καύσιμο αλκοόλ».

Σύμφωνα με την Brigitte Batonnet της Comité Interprofessionnel du vin de Champagne, η οποία εκπροσωπεί τους αμπελουργούς και τους παραγωγούς της Σαμπάνιας, οι ναζιστικές πολιτικές κατέστρεψαν τον κλάδο. «Μπορούσαμε να πουλήσουμε μόνο στη Γερμανία και στις χώρες του Άξονα σε τιμές που καθόριζαν οι Γερμανοί», είπε. Οι ελλείψεις κατά τη διάρκεια του πολέμου και η καταστροφικά κακή συγκομιδή του 1940 κατέστησαν σχεδόν αδύνατο να ικανοποιηθούν παραγγελίες έως και μισού εκατομμυρίου φιαλών την εβδομάδα, όπως αφηγούνται οι Don και Petite Kladstrup στο βιβλίο τους Wine & War: The French, The Nazis & The Battle for France's Greatest Treasure.

Ως αποτέλεσμα, ο Wienführer της Σαμπάνιας, Otto Klaebisch, απαίτησε από τους παραγωγούς σαμπάνιας να καλύψουν τη διαφορά από τα αποθέματά τους. Η επακόλουθη έλλειψη σαμπάνιας στη διεθνή αγορά οδήγησε σε έξαρση των φακελώσεων, σύμφωνα με τον Batonnet. «Η παραγωγή αμερικανικού αφρώδους [κρασιού] τετραπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου», είπε. «Έβαλαν σαμπάνια στις ετικέτες- αυτό εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα και σήμερα». Αυτό το παρατεταμένο ζήτημα της εποχής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είναι σαφές σε όποιον επισκεφθεί το Μουσείο κρασιού και περιφερειακής αρχαιολογίας της Σαμπάνιας στο Epernay, όπου εκτίθενται φιάλες που φέρουν παράνομα το όνομα της περιοχής.

Αλλά ενώ οι ναζιστικές πολιτικές αποδείχθηκαν καταστροφικές για τη γαλλική οινοπαραγωγή, πολλοί ντόπιοι οινοποιοί συμμορφώθηκαν - τουλάχιστον στην αρχή. «Η πλειονότητα των επαγγελματιών του κρασιού επεδίωκαν να επιβιώσουν, πουλώντας στον πλειοδότη», δήλωσε ο Lucand. «Άλλοι μέχρι το 1944, αντιστάθηκαν».

Μέχρι το 1942, η έλλειψη ανδρών, ζώων και υλικών είχε ως αποτέλεσμα η παραγωγή κρασιού στη Γαλλία να μειωθεί κατακόρυφα από 69.015.071 εκατόλιτρα το 1939 σε μόλις 35.022.362 εκατόλιτρα. Και ενώ πολλοί στις αμπελουργικές περιοχές της Γαλλίας είχαν αρχικά δείξει συμπάθεια προς την κυβέρνηση του Βισύ, η στάση τους άρχισε να αλλάζει στο δεύτερο μισό της κατοχής. Οι νέες πολιτικές του Βισύ απαγόρευσαν τη διαφήμιση του αλκοόλ, επέβαλαν βαρείς φόρους και επέβαλαν το πρώτο κατώτατο όριο ηλικίας κατανάλωσης στη Γαλλία, τα 14 έτη. Οι αντιδράσεις κυμαίνονταν από «καχυποψία έως ειλικρινή εχθρότητα» και η επιβολή αναγκαστικής τοποθέτησης σε εργασία το 1943 έσπρωξε ακόμη περισσότερους στα άκρα.

Μικρές πράξεις αντίστασης είχαν εμφανιστεί στον κόσμο του γαλλικού κρασιού από την αρχή της κατοχής, με όλους, από τον ιδιοκτήτη του φημισμένου εστιατορίου La Tour d'Argent του Παρισιού μέχρι την οικογένεια de Nonancourt της ετικέτας κρασιού Laurent-Perrier της Σαμπάνιας, να κρύβουν τις καλύτερες εσοδείες τους από τους Ναζί, συχνά πίσω από βιαστικά χτισμένους τοίχους στα κελάρια τους. Στο βιβλίο των Kladstrups, ο Robert Drouhin από τη Βουργουνδία θυμάται ότι του ανατέθηκε, σε ηλικία μόλις οκτώ ετών, να αναζητήσει αράχνες για να τις τοποθετήσει μπροστά από έναν πρόσφατα χτισμένο τοίχο, με την ελπίδα ότι οι ιστοί τους θα τον συγκάλυπταν και έτσι θα κρατούσαν τα καλύτερα από τα Romanée-Conti του πατέρα του μακριά από τα χέρια των Ναζί. Πολλοί άλλοι εκμεταλλεύτηκαν τις γερμανικές παραγγελίες για να ξεφορτωθούν τις χειρότερες εσοδείες τους, ελπίζοντας - σε πολλές περιπτώσεις σωστά - ότι οι Ναζί δεν θα έπαιρναν χαμπάρι όταν θα λάμβαναν κιβώτια με άχρηστα κρασιά.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι Γάλλοι οινοποιοί είχαν βοήθεια από την άλλη πλευρά. Οι Weinführers ήταν βετεράνοι της βιομηχανίας που επιλέχθηκαν με βάση τις γνώσεις τους στον τομέα του κρασιού. Ως εκ τούτου, συχνά έτρεφαν περισσότερη συμπάθεια για τους συναδέλφους τους επαγγελματίες του κρασιού παρά για το Ράιχ. Οι Kladstrups γράφουν ότι ο Weinführer της Βουργουνδίας, Adolph Segnitz, έκανε τα στραβά μάτια στους οινοποιούς που έκρυβαν τις καλύτερες φιάλες τους- και στο Μπορντό, το ιδιαίτερο μίσος του Weinführer Heinz Bömers για τον Göring τον οδήγησε να γεμίσει την παραγγελία του Göring για αρκετά κιβώτια Château Mouton Rothschild με εσκεμμένα λανθασμένα σημασμένο συνηθισμένο κρασί.

Εκτός από αυτές τις μικρές πράξεις αντίστασης, μια μεγαλύτερη γαλλική αντίσταση ετοιμαζόταν. Αυτό το υπόγειο δίκτυο περιλάμβανε κομμουνιστές, γκωλικούς πιστούς στον Σαρλ ντε Γκωλ (ο οποίος ηγείτο της Ελεύθερης Γαλλίας από την εξορία στο Λονδίνο) και τους Μακί - μια ομάδα ανταρτών που σχηματίστηκε από όσους διέφευγαν από την αναγκαστική επιστράτευση στην υποχρεωτική υπηρεσία εργασίας της Γαλλίας του Βισύ. Οι ανομοιογενείς υπόγειες ομάδες έγιναν ένα πιο συνεκτικό δίκτυο καθώς προχωρούσε ο πόλεμος, με πολλές να συγκεντρώνονται υπό τις διαταγές του στρατηγού ντε Γκωλ μέχρι το 1943. Αποκτώντας πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες, επιτιθέμενη στο σιδηροδρομικό σύστημα για να παρεμποδίσει τις γερμανικές γραμμές μεταφοράς και ανεφοδιασμού και αποκτώντας πρόσβαση και παρέχοντας παράνομα όπλα σε μέλη και ηγέτες της Αντίστασης, η Γαλλική Αντίσταση βοήθησε σημαντικά τη στρατηγική των Συμμάχων για την απελευθέρωση. Και λόγω των πιέσεων που τους ασκούσαν οι ναζιστικές πολιτικές και του μοναδικού τους ρόλου στην προμήθεια αυτών των «πολύτιμων λαφύρων για το Τρίτο Ράιχ», πολλά μέλη της Αντίστασης ήταν Γάλλοι οινοποιοί.

Πηγή: BBC