Το BBC με ανάλυσή του σκιαγραφεί την ρίζα της αντιπαλότητας μεταξύ των δύο κρατών, την γεωπολιτική τους θέση και τους στόχους που το κάθε ένα έχει συντηρώντας μία κόντρα που διαρκεί εδώ και δεκαετίες.
Ειδικοί ανταποκριτές σε θέματα άμυνας, ξεκαθαρίζουν πως η Τεχεράνη δεν μπορούσε να μείνει άπραγη μετά το ισραηλινό χτύπημα του Ισραήλ στο ιρανικό προξενείο στην Δαμασκό της Συρίας.Το Ισραήλ μπορεί να αναγκαστεί να απαντήσει επειδή δεν θέλει να δημιουργήσει προηγούμενο για μελλοντικές ιρανικές επιχειρήσεις. Αν όμως βγει από το καθεστώς «της απομόνωσης», θα πρέπει να αποφύγει την κλιμάκωση και να παίξει ένα παιχνίδι μεγαλύτερης διάρκειας.
Ιράν και Ισραήλ: Ο σκιώδης πόλεμος δεκαετιών
Είναι η πρώτη φορά που το Ιράν επιτίθεται απευθείας στο Ισραήλ. Προηγουμένως το Ισραήλ και το Ιράν είχαν εμπλακεί σε έναν πολυετή σκιώδη πόλεμο - επιθέσεις σε περιουσιακά στοιχεία του άλλου χωρίς να παραδέχονται την ευθύνη. Οι επιθέσεις αυτές έχουν ενταθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια του τρέχοντος πολέμου στη Γάζα που πυροδοτήθηκε από την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ τον περασμένο Οκτώβριο.
Οι δύο χώρες ήταν σύμμαχοι μέχρι την ισλαμική επανάσταση του 1979 στο Ιράν, η οποία έφερε ένα καθεστώς που χρησιμοποίησε την εναντίωση στο Ισραήλ ως βασικό μέρος της ιδεολογίας του. Το Ιράν δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ και επιδιώκει την εξάλειψή του.
Ο ανώτατος ηγέτης της χώρας, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έχει αποκαλέσει στο παρελθόν το Ισραήλ «καρκινικό όγκο» που «αναμφίβολα θα ξεριζωθεί και θα καταστραφεί».
Το Ισραήλ πιστεύει ότι το Ιράν αποτελεί υπαρξιακή απειλή, όπως αποδεικνύεται από τη ρητορική της Τεχεράνης, τη δημιουργία πληρεξουσίων δυνάμεων που έχουν ορκιστεί στην καταστροφή του Ισραήλ, τη χρηματοδότηση και τον εξοπλισμό παλαιστινιακών ομάδων, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς, και της Χεζμπολάχ και αυτό που πιστεύει ότι είναι η μυστική επιδίωξη του Ιράν για πυρηνικά όπλα, αν και το Ιράν αρνείται ότι επιδιώκει την κατασκευή πυρηνικής βόμβας.
Το Ιράν ήθελε να ανταποδώσει μετά την επίθεση στο προξενείο
Το Ιράν δηλώνει ότι ο βομβαρδισμός του Ισραήλ το βράδυ του Σαββάτου αποτελεί απάντηση στην αεροπορική επιδρομή της 1ης Απριλίου σε κτίριο του ιρανικού προξενείου στη συριακή πρωτεύουσα Δαμασκό, από την οποία σκοτώθηκαν ανώτεροι Ιρανοί διοικητές.
Το Ιράν κατηγορεί το Ισραήλ για την αεροπορική επιδρομή, την οποία θεώρησε ως παραβίαση της κυριαρχίας του. Το Ισραήλ δεν έχει δηλώσει ότι το πραγματοποίησε, αλλά θεωρείται ευρέως ότι το έκανε.
Δεκατρείς άνθρωποι σκοτώθηκαν, μεταξύ των οποίων ο ταξίαρχος Μοχαμάντ Ρεζά Ζαχέντι - ανώτερος διοικητής της δύναμης Quds, του υπερπόντιου κλάδου των επίλεκτων Ρεπουμπλικανικών Φρουρών του Ιράν (IRGC). Ήταν βασικό στέλεχος της ιρανικής επιχείρησης για τον εξοπλισμό της λιβανέζικης σιιτικής ένοπλης ομάδας Χεζμπολάχ. Η επίθεση στο προξενείο ακολουθεί ένα μοτίβο αεροπορικών επιδρομών κατά ιρανικών στόχων που αποδίδονται ευρέως στο Ισραήλ. Αρκετοί ανώτεροι διοικητές του IRGC έχουν σκοτωθεί σε αεροπορικές επιδρομές στη Συρία τους τελευταίους μήνες.Το IRGC διοχετεύει όπλα και εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων πυραύλων υψηλής ακρίβειας, μέσω της Συρίας στη Χεζμπολάχ. Το Ισραήλ προσπαθεί να σταματήσει αυτές τις παραδόσεις, καθώς και να εμποδίσει το Ιράν να ενισχύσει τη στρατιωτική του παρουσία στη Συρία.
Ποιοι είναι οι σύμμαχοι του Ιράν;
Το Ιράν έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο συμμάχων και δυνάμεων πληρεξουσίων στη Μέση Ανατολή που, όπως λέει, αποτελούν μέρος ενός "άξονα αντίστασης" που αμφισβητεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ και του Ισραήλ στην περιοχή. Τους υποστηρίζει σε διάφορους βαθμούς.
Η Συρία είναι ο σημαντικότερος σύμμαχος του Ιράν. Το Ιράν, μαζί με τη Ρωσία, βοήθησε τη συριακή κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ να επιβιώσει από τον δεκαετή εμφύλιο πόλεμο της χώρας. Η Χεζμπολάχ στον Λίβανο υποστηρίζεται από το Ιράν. Ανταλλάσσει διασυνοριακά πυρά με το Ισραήλ σε σχεδόν καθημερινή βάση από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς. Δεκάδες χιλιάδες άμαχοι και στις δύο πλευρές των συνόρων έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Το Ιράν υποστηρίζει διάφορες σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ, οι οποίες έχουν επιτεθεί με ρουκέτες εναντίον αμερικανικών βάσεων στο Ιράκ, τη Συρία και την Ιορδανία. Οι ΗΠΑ ανταπέδωσαν μετά τον θάνατο τριών στρατιωτών τους σε στρατιωτικό φυλάκιο στην Ιορδανία.
Στην Υεμένη, το Ιράν παρέχει υποστήριξη στους Χούθι, που ελέγχουν τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της χώρας. Για να δείξουν την υποστήριξή τους στη Χαμάς στη Γάζα, οι Χούθι έχουν εκτοξεύσει πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Ισραήλ και επιτίθενται επίσης σε εμπορικά πλοία κοντά στις ακτές του, βυθίζοντας τουλάχιστον ένα πλοίο. Οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν πλήξει στόχους των Χούθι ως απάντηση.
Το Ιράν παρέχει επίσης όπλα και εκπαίδευση στη Χαμάς, η οποία επιτέθηκε στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου του περασμένου έτους, πυροδοτώντας τον σημερινό πόλεμο στη Γάζα και τις αντιπαραθέσεις που επισύρουν το Ιράν, τους πληρεξουσίους του και τους συμμάχους του Ισραήλ στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, το Ιράν αρνείται οποιονδήποτε ρόλο στην ίδια την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.
Πώς συγκρίνονται οι στρατιωτικές δυνατότητες του Ιράν και του Ισραήλ;
Το Ιράν είναι πολύ μεγαλύτερο από το Ισραήλ γεωγραφικά και έχει πληθυσμό σχεδόν 90 εκατομμυρίων, σχεδόν δεκαπλάσιο από το Ισραήλ - αλλά αυτό δεν μεταφράζεται σε μεγαλύτερη στρατιωτική ισχύ.
Το Ιράν έχει επενδύσει σημαντικά σε πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Διαθέτει ένα τεράστιο δικό του οπλοστάσιο, αλλά προμηθεύει επίσης σημαντικές ποσότητες στους πληρεξουσίους του - τους Χούθι στην Υεμένη και τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο.
Πέρυσι, ο παγκόσμιος παρατηρητής πυρηνικών όπλων βρήκε σωματίδια ουρανίου εμπλουτισμένα σε καθαρότητα 83,7% - πολύ κοντά σε οπλικό βαθμό - στην υπόγεια τοποθεσία Fordo του Ιράν. Το Ιράν δήλωσε ότι μπορεί να σημειώθηκαν «ακούσιες διακυμάνσεις» στα επίπεδα εμπλουτισμού.
Το Ιράν εμπλουτίζει ανοιχτά ουράνιο σε καθαρότητα 60% για περισσότερα από δύο χρόνια κατά παράβαση της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 με τις παγκόσμιες δυνάμεις.
Ωστόσο η συμφωνία αυτή βρίσκεται κοντά στην κατάρρευση από τότε που ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αποχώρησε μονομερώς και επανέφερε το 2018 τις εξοντωτικές κυρώσεις στο Ιράν. Το Ισραήλ είχε εξαρχής αντιταχθεί στην πυρηνική συμφωνία.
Τι μήνυμα στέλνει το Ιράν με την επίθεσή του;
Ο Τομ Φλέτσερ, σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής πολλών πρωθυπουργών του Ηνωμένου Βασιλείου και πρώην πρεσβευτής του Ηνωμένου Βασιλείου στον Λίβανο, δήλωσε ότι η ιρανική ομοβροντία ήταν ένα «ανατριχιαστικό μήνυμα για την ικανότητα και την εμβέλεια του Ιράν».
Οι ηγεσίες τόσο στο Ιράν όσο και στο Ισραήλ ήταν και οι δύο «υπό πίεση στο εσωτερικό, αντιμετωπίζουν διεθνή κριτική και είναι σαφώς έτοιμες να παίξουν με τη φωτιά», προειδοποίησε.
Ωστόσο, δήλωσε στο BBC ότι η πρωτοφανής επίθεση του Ιράν φαίνεται ότι ήταν προσεκτικά βαθμονομημένη.
«Το Ιράν τηλεγράφησε αυτές τις επιθέσεις εκ των προτέρων, γεγονός που τις έκανε πιο εύκολο να αποτραπούν», είπε, συγκρίνοντας την με τις ανταλλαγές πυρών που είχε δει όταν ήταν πρεσβευτής στον Λίβανο, όπου «η πρόθεση είναι να δείξει την ικανότητα, αλλά όχι απαραίτητα να κλιμακωθεί».
Είπε επίσης ότι ήταν «θετικό» το γεγονός ότι το Ιράν επέλεξε να απαντήσει άμεσα και όχι μέσω της Χεζμπολάχ. Ορισμένοι Ισραηλινοί έχουν ζητήσει από τον στρατό να επεκτείνει την αντιπαράθεσή του με την ένοπλη ομάδα του Λιβάνου για να την απωθήσει από τα σύνορα. Τα χτυπήματα ήταν σίγουρα βαθμονομημένα, κατευθύνθηκαν σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις με στόχο να μην προκαλέσουν μεγάλη ζημιά ή να μην πληγώσουν κανέναν
18°
