Explainer: H επίσκεψη Πελόζι στην Ταϊβάν και η οργή του Πεκίνου

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Νάνσι Πελόζι προκαλεί την έντονη αντίδραση του Πεκίνου. Η σημερινή επίσκεψή της στην Ταϊβάν, παρά τις προειδοποιήσεις του κινεζικού καθεστώτος, ήρθε να προστεθεί σε έναν μακρύ κατάλογο αντιπαραθέσεων του παρελθόντος, καθώς κατά καιρούς έχει αποδοκιμάσει έντονα την πολιτική που ακολουθεί η Κίνα.

Το ταξίδι της 82χρονης προέδρου της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων, που είχε χαρακτηριστεί «εξαιρετικά επικίνδυνο» από το Πεκίνο, προκάλεσε αίσθηση παγκοσμίως και αντιδράσεις ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η Πελόζι έχει σφοδρούς επικριτές ιδιαίτερα στους κόλπους των συντηρητικών. 

Γιατί πήγε η Πελόζι στην Ταϊβάν;

Σε άρθρο της που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Washington Post, η Νάνσι Πελόζι διαβεβαιώνει ότι η επίσκεψή της έχει στόχο «να βρεθεί στο πλευρό της Ταϊβάν (…) όπου η δημοκρατία απειλείται». Η Νάνσι Πελόζι είχε προκαλέσει την οργή του Πεκίνου το 1991, επισκεπτόμενη την πλατεία Τιενανμέν δύο χρόνια μετά την καταστολή των διαδηλώσεων υπέρ της δημοκρατίας. Συνοδευόμενη από δύο βουλευτές, πήγε στην πλατεία χωρίς εξουσιοδότηση και ύψωσε ένα ασπρόμαυρο πανό ως φόρο τιμής στους διαδηλωτές που σκοτώθηκαν. «Σε αυτούς που πέθαναν για τη δημοκρατία στην Κίνα», έγραφε το πανό, που εξόργισε τις κινεζικές αρχές. Απομακρύνθηκε συνοδεία αστυνομικών από την πλατεία Τιενανμέν.

Η Νάνσι Πελόζι διατηρεί επίσης δεσμούς φιλίας με τον Δαλάι Λάμα, τον οποίο επισκέφθηκε στη Νταραμσάλα το 2008 και συνάντησε τον Αρχιεπίσκοπο της Σανγκάης. «Εάν όσοι αγαπούν την ελευθερία δεν καταγγείλουν την καταστολή στην Κίνα και στο Θιβέτ, τότε θα χάσουμε κάθε ηθικό δικαίωμα να υπερασπιστούμε τα ανθρώπινα δικαιώματα οπουδήποτε στον κόσμο», είχε δηλώσει τότε. Αποκάλεσε επίσης «ήρωες» τους διαδηλωτές υπέρ της δημοκρατίας στο Χονγκ Κονγκ και κατήγγειλε έντονα τη δίωξη των Ουιγούρων στην Κίνα.

Γιατί αντιδρούν οι Κινέζοι;

Η επίσκεψη της Πελόζι έχει εξοργίσει την Κίνα, η οποία εδώ και χρόνια προσπαθεί να απομονώσει διπλωματικά την Ταϊβάν και θεωρεί τέτοιου είδους επαφές με υψηλού επιπέδου ξένους αξιωματούχους ως σημάδια υποστήριξης της επίσημης ανεξαρτησίας του νησιού. Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα διεκδικεί την Ταϊβάν, μια αυτοδιοικούμενη δημοκρατία με 23 εκατομμύρια κατοίκους, παρόλο που δεν υπήρξε ποτέ υπό τον έλεγχο του Πεκίνου. Σημειώνεται ότι ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ έχει δεσμευτεί να «επανενώσει» την Ταϊβάν με την Κίνα δια της βίας, εάν χρειαστεί.

Είναι τόσο υψηλόβαθμη η Πελόζι;

Ως πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, η Νάνσι Πελόζι είναι δεύτερη στη σειρά του πρωτοκόλλου (έκτακτης ανάγκης) για τη διαδοχή του προέδρου των ΗΠΑ, μετά την αντιπρόεδρο Κάμαλα Χάρις.

Είναι η πρώτη αντίστοιχη επίσκεψη Αμερικανού αξιωματούχου;

Ο τότε Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Νιουτ Γκίνγκριτς είχε επισκεφθεί το νησί το 1997. Τότε βέβαια δεν υπήρξε αντίστοιχη ένταση. 

Μπορούσε να την σταματήσει ο Μπάιντεν;

Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δήλωσε προ ημερών ότι στρατιωτικοί αξιωματούχοι των ΗΠΑ πιστεύουν ότι «δεν είναι καλή ιδέα» να επισκεφθεί την Ταϊβάν. Επισήμως λοιπόν, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, αλλά και ο επικεφαλής του State Department, Άντονι Μπλίνκεν εμφανίζονται αποστασιοποιημένοι από την «προσωπική απόφαση» της Προέδρου της Βουλής να μεταβεί στην Ταιβάν. Ωστόσο ο Λευκός Οίκος διεμήνυσε στην Κίνα ότι δεν μπορούσε να σταματήσει την επικεφαλής της βουλής των Αντιπροσώπων.

Ποια είναι η επίσημη στάση των ΗΠΑ απέναντι στην Ταϊβάν;

Το 1979, η Ουάσινγκτον διαρρηγνύει στις διπλωματικές της σχέσεις με την Ταϊπέι για να αναγνωρίσει την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Ομως, το αμερικανικό Κονγκρέσο επιβάλλει τη χορήγηση στην Ταϊβάν στρατιωτικής βοήθειας για να εξασφαλίσει η Ταϊπέι την άμυνά της. Εκτοτε, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν υιοθετήσει απέναντι στην Ταϊπέι πολιτική «στρατηγικής ασάφειας», αποφεύγοντας να δηλώσουν αν θα επέμβουν στρατιωτικά ή όχι για την άμυνα της Ταϊβάν σε περίπτωση εισβολής. Πάντως, η Ουάσινγκτον παραμένει ο ισχυρότερος σύμμαχος της Ταϊβάν και ο πρώτος προμηθευτής στρατιωτικού υλικού.

Υπήρξε στο παρέλθον ένταση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας για την Ταϊβάν;

Αρκετές φορές. Το 1995, το Πεκίνο διακόπτει τις διαπραγματεύσεις για την εξομάλυνση των σχέσεων σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το ταξίδι του προέδρου Λι Τενγκ-Χούι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1996, η Κίνα εκτοξεύει πυραύλους κοντά στις ακτές της Ταϊβάν λίγο πριν από τις πρώτες προεδρικές εκλογές με καθολική ψηφοφορία, στις 23 Μαρτίου.  Το 2017, ο Ντόναλντ Τραμπ, ως πρόεδρος των ΗΠΑ, δίνει άδεια για μεγάλη κλίμακας πώληση όπλων στην Ταϊβάν. Τον επόμενο χρόνο, οι ΗΠΑ υιοθετούν νόμο που ενισχύει τους δεσμούς τους με την Ταϊβάν.
Το 2019, ο Σι Τζινπίνγκ δηλώνει ότι δεν θα απεμπολήσει την αρχή της προσφυγής στην στρατιωτική βία για την ανάκτηση της Ταϊβάν. Στην συνέχεια, προειδοποιεί την Ουάσινγκτον «να μην παίζει με την φωτιά» μετά την νέα πώληση όπλων στην Ταϊπέι. Θα ακολουθήσουν πολλές συμφωνίες πώλησης όπλων.

Θα υπάρξει πόλεμος ή επικίνδυνη κλιμάκωση;

Αυτό είναι το ερώτημα των ημερών. Ο κινεζικός στρατός έχει τεθεί σε κατάσταση υψηλού συναγερμού και θα ξεκινήσει «στοχευμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις» ως απάντηση στην επίσκεψη.  Παράλληλα, η Διοίκηση του Ανατολικού Διοικητικού Θύλακα του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού δήλωσε ότι θα διεξάγει κοινές στρατιωτικές επιχειρήσεις κοντά στην Ταϊβάν από το βράδυ της Τρίτης και θα πραγματοποιεί δοκιμές συμβατικών πυραύλων στη θαλάσσια περιοχή ανατολικά της Ταϊβάν. Οι ασκήσεις θα περιλαμβάνουν κοινές εναέριες και θαλάσσιες ασκήσεις στα βόρεια, νοτιοδυτικά και βορειοανατολικά της Ταϊβάν, βολές μεγάλης εμβέλειας στα Στενά της Ταϊβάν και δοκιμές πυραύλων στη θάλασσα ανατολικά του νησιού, ανέφερε ο στρατός.

Και ο αμερικανικός στρατός;

Αμερικανικά πολεμικά πλοία έπλεαν από χθες στην περιοχή της Ταϊβάν, την ώρα που η πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, Νάνσι Πελόζι, έφτανε στο αυτοδιοικούμενο νησί. Το USS Ronald Reagan συνοδεύεται από το αντιτορπιλικό USS Higgins, διευκρίνισε πηγή του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού που ζήτησε να μην κατονομαστεί. Το Higgins είναι ένα πολεμικό πλοίο πολλαπλών ρόλων εξοπλισμένο με το σύστημα μάχης Aegis, που περιλαμβάνει κυρίως αντιπλοϊκούς και αντιαεροπορικούς πυραύλους. Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ δημοσίευσε επίσης φωτογραφίες του πλοίου Ronald Reagan να πραγματοποιεί ασκήσεις με το πλοίο εφοδιασμού USS Carl Brashear την Κυριακή.

Τι άλλο μπορεί να κάνει η Κίνα;

Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ταϊβάν. Το Πεκίνο ενδεχομένως να θελήσει να αξιοποιήσει το πλεονέκτημα αυτό μποϊκοτάροντας τις εισαγωγές από την Ταϊβάν. Ήδη τη Δευτέρα απαγόρευσε τις εισαγωγές τροφίμων από περισσότερους από 100 Ταϊβανέζους προμηθευτές. Από την άλλη η οικονομική πίεσή της θα πρέπει να έχει όρια, αφού όπως και ο υπόλοιπος κόσμος έχει απόλυτη ανάγκη τους ημιαγωγούς της Ταϊβάν. 

Σχετιζέται η κρίση αυτή με την Ουκρανία;

Το ρωσικό ΥΠΕΞ έσπευσε από την πλευρά του να συνδαυλίσει την ένταση, υποστηρίζοντας πως η επίσκεψη της Πελόζι στην Ταϊβάν αποτελεί «καθαρή πρόκληση» και πως η Κίνα έχει κάθε δικαίωμα να πάρει μέτρα για την προστασία των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Κάποιοι δε, πάνε ένα βήμα παραπέρα λέγοντας ότι το Πεκίνο μπορεί να αλλάξει στάση στο Ουκρανικό ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την αποστολή κινεζικών οπλικών συστημάτων υπέρ των ρωσικών δυνάμεων.