Μια πολύ σπουδαία ανακάλυψη, έπειτα από έρευνα του ΕΜΠ που ανακοινώθηκε από το National Geographic, μεταφέρθηκε στο διεθνή και εγχώριο τύπο με ανακριβείς και παραπλανητικούς τίτλους.
Πριν εξηγήσουμε την ανακάλυψη του ΕΜΠ, όπως τη μεταφέρει το National Geographic, θα πρέπει να πούμε δυο λόγια για την ιστορία του Πανάγιου Τάφου.
Η Εκκλησία της Αναστάσεως που φιλοξενεί τον Πανάγιο Τάφο κατασκευάστηκε αρχικά από την Αγία Ελένη, την μητέρα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α’. Υπέστη βίαιες επιθέσεις, πυρκαγιές και σεισμούς ανά τους αιώνες. Καταστράφηκε ολοσχερώς το 1009, και στη συνέχεια ανοικοδομήθηκε την περίοδο 1024-1048. Ο ναός ξανακτίστηκε χάρη στις φροντίδες των αυτοκρατόρων Ρωμανού Γ’, Μιχαήλ Δ’ Παφλαγόνα και Κωνσταντίνου Θ’ Μονομάχου. Οι μέχρι σήμερα χρονολογήσεις συμφωνούσαν ως προς τις ημερομηνίες τής αναστήλωσης του 11ου αιώνα, αλλά δεν ήταν γνωστό εάν ο Ναός είχε χτιστεί ακριβώς στο ίδιο σημείο που βρισκόταν το αρχικό κτίσμα του 4ου αιώνα.
Σύμφωνα με την προς Κορίνθιους Επιστολή του Παύλου (περ. 54 μΧ), το σώμα του Χριστού τοποθετήθηκε σε τάφο και αναστήθηκε μετά από τρεις ημέρες. Αυτή είναι η παλαιότερη αναφορά στη ταφή του Ιησού. Στα Ευαγγέλια, που εικάζεται πως γράφτηκαν μεταξύ 66 και 96 μ.Χ., γίνεται αναφορά πως το σώμα του Χριστού τοποθετήθηκε σε τάφο που είχε σκαλιστεί σε βράχο από τον Ιωσήφ της Αριμαθέας. Όμως, πολλές επιμέρους πληροφορίες είναι αντικρουόμενες.
Στις αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ., ο χώρος της σημερινής Εκκλησίας ήταν ναός της Αφροδίτης, όπως αναφέρουν πολλοί αρχαίοι συγγραφείς. Ο επίσκοπος Ευσέβιος της Καισαρείας ισχυρίζεται στο έργο του «Εις τον Κωνσταντίνον Τριακονταετηρικός» (που γράφτηκε 200 χρόνια αργότερα), ότι ο χώρος της Εκκλησίας ήταν αρχικά χριστιανικός τόπος λατρείας, αλλά ότι ο Αδριανός σκόπιμα κάλυψε αυτές τις χριστιανικές τοποθεσίες με χώμα και έχτισε ειδωλολατρικό ναό στη κορυφή, λόγω του μίσους του για τον Χριστιανισμό. Το πιθανότερο όμως είναι πως ο ναός της Αφροδίτης πιθανότατα χτίστηκε στα πλαίσια της ανοικοδόμησης της Ιερουσαλήμ από τον Αδριανό, (που μετονομάστηκε σε Αέλια Καπιτωλίνα) το 135 μ.Χ., μετά την καταστροφή της πόλης, στα πλαίσια της καταστολής της Εβραϊκής εξέγερσης του 70 μ.Χ. και της εξέγερσης του Μπαρ Κόκμπα το 132-135 μ.Χ.
Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α’, διέταξε περίπου το 325 – 326 μ.Χ. να κατεδαφιστεί ο ναός και να αφαιρεθεί το χώμα. Κατόπιν, έδωσε εντολή στον επίσκοπο Μακάριο της Ιερουσαλήμ, να χτίσει στο ίδιο σημείο μια χριστιανική εκκλησία. Ο «Προσκυνητής του Μπορντό» αναφέρει στο Itinerarium Burdigalense το 333: «Εκεί, επί του παρόντος, με εντολή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, έχει χτιστεί μια βασιλική, δηλαδή μια εκκλησία θαυμαστής ομορφιάς».
Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, κατά τη διάρκεια της ανασκαφής, η Αγία Ελένη φέρεται να ανακάλυψε τον Τίμιο Σταυρό και έναν τάφο, αν και ο Ευσέβιος δεν αναφέρει την παρουσία της Ελένης στην ανασκαφή ούτε την εύρεση του σταυρού αλλά μόνο τον τάφο. Θεώρησε ωστόσο πως ο τάφος είναι γνήσιος. Ο Σωκράτης ο Σχολαστικός (380-439 μ.Χ.), στο έργο του «Εκκλησιαστική Ιστορία», δίνει ένα λεπτομερές ιστορικό της ανακάλυψης του Αγίου Τάφου από την Ελένη και της κατασκευής του Ναού. Σύμφωνα λοιπόν με τη παράδοση, ο Ναός της Αναστάσεως είχε χτιστεί στα ερείπια του Αρχικού Ναού του 4ου αιώνα. Μέχρι σήμερα όμως, δεν υπήρχαν αποδείξεις.
Η σημαντική ανακοίνωση
Σύμφωνα με το National Geographic, τα αποτελέσματα των τελευταίων ερευνών φαίνεται να επιβεβαιώνουν ότι ο τωρινός Ναός της Αναστάσεως έχει χτιστεί πάνω στα ερείπια του αρχικού Ναού, που είχε κτιστεί κατά τον 4ο αιώνα από την μητέρα του Κωνσταντίνου Α’.
Από το αρχικό ασβεστολιθικό τμήμα του τάφου και από μια μαρμάρινη πλάκα, συλλέχθηκε ασβεστοκονίαμα που χρονολογήθηκε γύρω στο έτος 345. Μέχρι τώρα, τα αρχιτεκτονικά στοιχεία που υπήρχαν, μέσα και γύρω από το σημείο, χρονολογούνταν από την περίοδο των Σταυροφόρων.
Ο Πανάγιος Τάφος άνοιξε για πρώτη φορά έπειτα από αιώνες τον Οκτώβριο του 2016, όταν το ιερό που περιβάλλει τον Τάφο αποκαταστάθηκε από μια διεπιστημονική ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Όταν ο Τάφος ανοίχτηκε στις 26 Οκτωβρίου 2016, οι επιστήμονες βρήκαν κάτω από την μαρμάρινη επένδυση μια παλαιότερη σπασμένη μαρμάρινη πλάκα χαραγμένη με ένα σταυρό, που ακουμπούσε στο σημείο που υποτίθεται ότι βρισκόταν το σώμα του Χριστού.
Κάποιοι ερευνητές υπολόγισαν ότι αυτή, η παλαιότερη πλάκα, μπορεί να είχε τοποθετηθεί τη περίοδο των Σταυροφόρων, ενώ άλλοι πρότειναν παλαιότερες ημερομηνίες. Κανείς όμως δεν ήταν έτοιμος να ισχυριστεί ότι αυτή μπορεί να είναι η πρώτη φυσική απόδειξη του πρώτου ναού που κατασκευάστηκε τον 4ο αιώνα. Σύμφωνα με τα νέα ευρήματα, η πλάκα τοποθετήθηκε στο σημείο την εποχή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου.
Τα δείγματα κονιάματος, που ελήφθησαν από υπολείμματα του νότιου τοίχου της σπηλιάς, χρονολογούνται στα 335 και 1570. Το κονίαμα που ελήφθη από την είσοδο του τάφου χρονολογείται στον 11ο αιώνα, και είναι σύμφωνο με την ανακατασκευή μετά την καταστροφή του 1009.
Τα δείγματα κονιάματος χρονολογήθηκαν σε δύο ξεχωριστά εργαστήρια χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της οπτικά διεγειρόμενης φωταύγειας (OSL), μια τεχνική που καθορίζει πότε το ίζημα χαλαζία εκτέθηκε στο φως. Τα επιστημονικά αποτελέσματα θα δημοσιευθούν από τη Αντωνία Μοροπούλου και την ομάδα της στο Journal of Archaeological Science: Reports.
